Na Stoku (dawniej Mattendorf) – jedna z północnych dzielnic Elbląga.

Na Stoku
Dzielnica Elbląga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miasto

Elbląg

Strefa numeracyjna

(+48) 055

Kod pocztowy

82-3xx

Tablice rejestracyjne

NE

Położenie na mapie Elbląga
Mapa konturowa Elbląga, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Na Stoku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Na Stoku”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Na Stoku”
Ziemia54°10′25″N 19°24′00″E/54,173611 19,400000

Położenie edytuj

Na Stoku leży w północnej części miasta. Jej południową granicę wyznaczają ulice Jaśminowa i Brzozowa, zachodnią – Browarna, północną – Brzeska i Piłsudskiego, a wschodnią – ul. Fałata. Jest ona malowniczo położona na jednym ze stoków Wysoczyzny Elbląskiej. Roztacza się stąd widok na Żuławy Wiślane. W swojej centralnej części zabudowana jest przedwojennymi niskimi domami wielorodzinnymi. W części południowej i zachodniej (oraz częściowo w północnej) w latach 70. wybudowano 4-piętrowe domy mieszkalne, oraz w latach 80. sześć 10-piętrowych wieżowców i kilka 4-piętrowych domów. W części północnej dzielnicy znajduje się targowisko miejskie. Przy ulicy Browarnej mieści się remiza Państwowej Straży Pożarnej oraz oddział ogólnopolskiej telewizji kablowej Vectra.

Historia edytuj

Źródło znakomitej jakości wody pitnej odkryte zostało w tym miejscu ok. roku 1580 przez angielskich kupców z Kompanii Wschodniej, którzy w Elblągu założyli swój kantor. Stąd też wzięła się nazwa „Englisch Brunnen” – Angielskie Źródło. Obszar wokół studni umocniono i obsadzono lipami. Teren (5 i pół morgi ziemi) w 1641 r. wziął w dzierżawę burmistrz Michael Siefert. Rada Miasta przywilejem z 27 stycznia 1642 r. pozwoliła mu postawić na nim dom (dwór) z ogrodem pod warunkiem, że każdy mieć będzie dostęp do źródła i będzie mógł z niego korzystać. Latem 1848 roku dwór przebudowano na podmiejski etablissement, gdzie chętnie zjeżdżano na koncerty organizowane w ogrodzie. Lokal wykorzystywany był też na okazyjne uroczystości dla pracowników sąsiadującego z budynkiem browaru. Zaraz obok znajdowała się probiernia piwa pod drewnianą wiatą, którą przez podobieństwo do alpejskich chat nazywano „Schweizerhäuschen” (Szwajcarski Domek). Klub zakładowy przy browarze elbląskim – budynek znajdował się kiedyś w południowej części browaru, już nie istnieje. Gospoda w dawnym dworze Englisch Brunnen w sąsiedztwie browaru. To miejsca, które na zawsze zniknęły z mapy miasta, a kiedyś dodawały uroku przemysłowym terenom miasta.

Elbinger Aktien-Brauerei, Brauerei Englisch Brunnen, Elbrewery Company Ltd Sp. z o.o. – zakład został założony w 1872 roku jako Elbinger Aktien-Brauerei (Towarzystwo Akcyjne Browar Elbląski). W 1880 browar został przejęty przez spółkę Brauerei English Brunnen, która pod nazwą Browar Angielski Zdrój produkowała piwo w Elblągu do 1945 roku. W okresie poprzedzającym I wojnę światową zakład stał się na tyle znaczącym producentem w Niemczech, że od 1900 roku był oficjalnym dostawcą piwa na dwór cesarza Wilhelma II Hohenzollerna. Po 1918 roku przez pewien czas browar borykał się z problemami finansowymi. W latach 20. XX wieku oprócz piwa produkował także bezalkoholowe napoje chłodzące. W okresie III Rzeszy stał się dużym zakładem produkcyjnym zatrudniającym ok. 200 pracowników i produkującym rocznie ok. 90 tys. hektolitrów piwa. W czasie II wojny światowej znaczna część produkcji browaru była przeznaczona na potrzeby wojska.

W 1945 roku browar uległ zniszczeniu. Szybko został jednak odbudowany i w 1946 roku wznowił produkcję. W okresie PRL wchodził w skład Elbląskich Zakładów Piwowarskich. W 1991 roku został sprywatyzowany. Powstała spółka Elbrewery Company Limited, której głównym udziałowcem było australijskie przedsiębiorstwo Brewpole PTY.

W latach 90. XX wieku browar w Elblągu został gruntownie zmodernizowany. Jego moce produkcyjne w 1996 roku wynosiły 2 mln hektolitrów piwa rocznie. Nowi właściciele zadbali o promocję nowej marki swojej firmy. Duża kampania reklamowa spowodowała, że piwo z browaru o nazwie EB stało się rozpoznawalne w całej Polsce.

W 1998 roku przedsiębiorstwo Brewpole sprzedało swoje udziały w Elbrewery Company Limited holenderskiemu koncernowi Heineken International Beheer B.V. W wyniku tej transakcji browar w Elblągu w 1999 roku wszedł w skład grupy piwowarskiej Grupa Żywiec SA

Na początku XXI wieku browar przeszedł kolejną modernizację i rozbudowę. Od 2004 roku nosi nazwę Grupa Żywiec S.A. Browar w Elblągu.

Przy ulicy Browarnej 82 w 1909 r. zbudowana została piękna willa, pełniła przed wojną funkcje mieszkalne. Po 1945 r. mieściła bibliotekę, a w maju 1997 r. została zakupiona przez Urząd Morski i obecnie znajdują się tutaj: Kapitanat Portu w Elblągu, Urząd Morski w Gdyni Delegatura w Elblągu oraz Urząd Ochrony Wybrzeża.

W 1928 roku przy Browarnej 91 zbudowano Neue Strassenbahn-Wagenhalle, dzisiejsza zajezdnia tramwajowa.

Na początku Browarnej przed ulicą Niską stoją do dziś dwie zabytkowe wille z 1920 roku.

Na Stoku leży w bezpośrednim sąsiedztwie Parku Miejskiego im. M. Kajki. Przy ulicy Fałata 29 stoi tzw. brama. Budynek ten zbudowano w latach 1927–1928 jako Turmhaus, Volksgarten Jugendherberge (schronisko młodzieżowe).

Bloki przy Rechniewskiego, Barona, Okrzei, Daszyńskiego, Brzeskiej, Próchnika zbudowano w latach 30. dla pracowników zakładów Ferdynanda Schichaua.

Wykaz ulic dzielnicy edytuj

  • Barona Henryka (dawniej Bunsenweg)
  • Browarna (dawniej Lange Niederstraße, Kastanienallee, Ziesestraße)
  • Brzeska (dawniej Tirpitzallee)
  • Brzozowa (dawniej Sternschanze)
  • Daszyńskiego Ignacego (dawniej Zeppelinstraße)
  • Płk. Stanisława Dąbka (dawniej Angerstraße + Sternstraße, Hochstraße)
  • Donimirskich
  • Fałata Juliana (dawniej Carl Pudor Straße)
  • Gwiezdna (dawniej Sternstraße)
  • Jaśminowa (dawniej Große Rosenstraße)
  • Okrzei Stefana
  • Al. Józefa Piłsudskiego (dawniej Schlieffenallee)
  • Pionierska
  • Próchnika Adama (dawniej Maybachstraße)
  • Rechniewskiego Tadeusza (dawniej Borsigstraße)
  • Robotnicza (dawniej Heilig Leichnam + Hauptstraße, Horst Wessel Straße)

Ważniejsze obiekty edytuj

  • Szkoła Podstawowa nr 1
  • targowisko miejskie
  • remiza Państwowej Straży Pożarnej
  • telewizja kablowa „Vectra”
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 1
  • Urząd Morski

Komunikacja edytuj

Na Stok można dojechać:

Przypisy edytuj

  1. Schemat tras linii komunikacji miejskiej w Elblągu [online] [dostęp 2022-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-06-21].