Narodowe Czytanie

polska akcja społeczna

Narodowe Czytanie – polska akcja społeczna propagująca znajomość literatury narodowej, w której obszerne fragmenty dzieł odczytywane są publicznie[1], również w środkach masowego przekazu; zapoczątkowana w 2012[2].

Narodowe Czytanie
Ilustracja
Logo Narodowego Czytania
Państwo

 Polska

brak współrzędnych
Narodowe czytanie Trylogii Henryka Sienkiewicza w Łodzi, wrzesień 2014 r.

Historia

edytuj

Akcję zapoczątkowano w 2012 z okazji 200-lecia Drugiej Wojny Polskiej i najazdu Napoleona na Rosję, podczas którego miał miejsce opisany w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza ostatni zajazd na Litwie. Akcję zorganizował prezydent Polski Bronisław Komorowski, a pomysłodawcą była Agnieszka Celeda, ówczesna dyrektor Biura Kultury i Dziedzictwa w Kancelarii Prezydenta RP, wcześniej m.in. wicedyrektor TVP Kultura. Pomysłodawcy pragnęli tego, by literatura narodowa nie była tylko przedmiotem nauczania szkolnego, ale by stała się obecna w szeroko rozumianym życiu społecznym. Publiczne czytanie Pana Tadeusza odbyło się 8 września 2012 w dziesiątkach miejscowości z udziałem rzesz słuchaczy. Warszawskie oficjalne czytanie epopei narodowej miało miejsce w Ogrodzie Saskim[1].

W 2013 w akcji uczestniczyli już mieszkańcy ponad 700 miejscowości. Kancelaria Prezydenta przygotowała specjalną pieczęć oraz plakat, autorstwa Piotra Młodożeńca. Odczytywano fragmenty dzieł Aleksandra Fredry[3].

Trzecią edycję Narodowego Czytania 6 września 2014 również objął swoim patronatem prezydent Bronisław Komorowski. Odczytywano fragmenty Sienkiewiczowskiej Trylogii[4]. Akcja ponownie spotkała się z olbrzymim zainteresowaniem Polaków – wydarzenie odbyło się w ponad 1500 miejscowościach[5].

Czwartą edycję akcji w 2015 objęła swoim patronatem para prezydencka Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda. Przygotowano specjalną krótszą adaptację Lalki Bolesława Prusa po to, by umożliwić różnym instytucjom organizację publicznych odczytów[6]. Kancelaria Prezydenta przygotowała też okolicznościową pieczęć, plakat oraz baner[7]. W akcji uczestniczyło ponad 1600 miejscowości[2].

Piątą edycję (2016) ponownie objęła swoim patronatem para prezydencka, która wystąpiła w specjalnych spotach emitowanych m.in. w telewizji[2]. Prezydent wystosował okolicznościowy list do obywateli, zachęcający do udziału w akcji[8]. Polacy, w drodze głosowania internetowego, sami wybrali dzieło, które odczytywano następnie w całej Polsce. Sienkiewiczowskie Quo vadis wygrało z takimi dziełami literatury narodowej, jak: Chłopi Władysława Reymonta, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Popioły Stefana Żeromskiego oraz Noce i dnie Marii Dąbrowskiej[9]. Krytyk literacki Tomasz Burek przygotował skróconą adaptację dzieła, którą aktorzy polscy odczytywali w Ogrodzie Saskim w Warszawie[2]. Transmisję internetową z Narodowego Czytania w Ogrodzie Saskim przeprowadziło Polskie Radio[10].

 
Narodowe czytanie „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego w Mińsku, wrzesień 2017 r. Czytają: aktor Narodowego Akademickiego teatru im. Janki Kupały Raman Padaliaka, dziennikarz radia „Swoboda” Janusz Kalinowski, dziennikarz i pisarz Aleh Gruszecki

W szóstej edycji (2017) zaproponowano to, by Polacy po raz kolejny sami wybrali dzieło do publicznego odczytywania. Propozycja Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk obejmowała: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego, Pamiątki Soplicy Henryka Rzewuskiego, Beniowskiego Juliusza Słowackiego oraz Wesele Stanisława Wyspiańskiego[11]. Ostatecznie obywatele wybrali do odczytania podczas szóstej edycji Wesele. Na tę lekturę głosowało prawie 18 tys. obywateli. W sumie oddano 37 tys. głosów[12]. Dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego odczytano w wielu miejscowościach w kraju oraz za granicą, m.in. na Litwie, Łotwie, Białorusi, Ukrainie, w Rosji, we Włoszech, we Francji, w Hiszpanii, Portugalii, na Węgrzech, w Niemczech, Danii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii, Kazachstanie i Japonii[13].

W 2018 akcja Narodowe Czytanie miała specjalny charakter. W nawiązaniu do jubileuszu 100-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę Para Prezydencka zaproponowała lekturę Przedwiośnie Stefana Żeromskiego. Dodatkowo przez cały rok czytano Antologię Niepodległości, specjalnie przygotowany z tej okazji wybór utworów z kanonu polskiej literatury patriotycznej. Przedwiośnie podczas finału akcji było czytane w prawie 3000 miejsc na całym świecie, w tym w 33 krajach i 134 miejscach poza granicami Polski[14].

W 2019 r. wybrano „Osiem lektur na ósme Narodowe Czytanie”, czyli „teksty, których wspólnym mianownikiem jest polskość w połączeniu z treściami uniwersalnymi, refleksją nad człowiekiem i społeczeństwem”. Utwory te reprezentują różne epoki i style, a „łączy je to, co najważniejsze: są na trwałe wpisane w historię polskiej literatury[15]. Ósmej odsłonie akcji towarzyszyły plansze komiksowe, autorstwa Marka Oleksickiego i Tobiasza Piątkowskiego, które posłużyły jako elementy scenografii podczas czytania nowel w Ogrodzie Saskim w Warszawie. Kancelaria Prezydenta RP opublikowała także specjalne wydanie nowel w alfabecie Braille’a, które zostało wysłane do ośrodków dla osób niewidomych w całej Polsce[16].

 
Baner Narodowego Czytania w 2020 roku
 
Baner Narodowego Czytania w 2023 roku

Na dziewiątą edycję Narodowego Czytania, która odbyła się 5 września 2020 roku, wybrano Balladynę, sztukę Juliusza Słowackiego. Wybrano dzieło Słowackiego ze względu na jego wybitność pośród innych dzieł polskiego romantyzmu. Rękopis ocalał w czasie II wojny światowej, odnaleziony w Tyrolu, w 1946 roku trafił do Biblioteki Narodowej. Balladyna ma odwołania do polskiej tradycji, folkloru oraz, jak to powiedział w swoim okolicznościowym przemówieniu prezydent Andrzej Duda w Ogrodzie Saskim, „do mitycznych początków państwa polskiego”[17].

Dziesiąta edycja odbyła się 4 września 2021 roku. Wybranym tekstem była Moralność pani Dulskiej, dramat autorstwa Gabrieli Zapolskiej. Dzieło Zapolskiej wzbogaciło literaturę polską o ważną refleksję społeczną. Liczne inscenizacje i adaptacje świadczą o popularności Moralności Pani Dulskiej. W swym okolicznościowym liście prezydent Andrzej Duda jako jeden z powodów organizowani akcji wymienił czerpanie radości z „bycia razem przy wspólnej lekturze”[18]. Na stronie prezydenckiej organizatorzy akcji udostępnili tekst proponowanej lektury[19].

W 2021 roku zapowiedziano przedmiot lektury Narodowego Czytania w 2022 roku – Ballady i romanse Adama Mickiewicza z okazji dwusetnej rocznicy ich opublikowania[20]. Akcje zorganizowano w sobotę 3 września 2022 roku. Para prezydencka tradycyjnie przyłączyła się do Narodowego Czytania w Ogrodzie Saskim w Warszawie. W oficjalnym słowie podsumowującym skierowanym do zebranych zwrócono uwagę na pracę tłumaczy języka migowego oraz służb medycznych. Podziękowano współorganizatorom, szczególnie dyr. Tomaszowi Makowskiemu z Biblioteki Narodowej za przygotowanie okolicznościowej wystawy „Ballady i romanse – inspiracje i recepcja”. Do akcji dołączyli się Polacy w 70 miejscach na Ukrainie, m.in. w Kijowie, Irpieniu, Chersoniu i Charkowie[21].

Edycje

edytuj

W czasie kolejnych edycji akcji Narodowe Czytanie odczytywane były następujące dzieła polskich literatów:

Przypisy

edytuj
  1. a b c 2012 Pan Tadeusz. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  2. a b c d e 2016 Quo vadis. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  3. a b Podsumowanie akcji „Narodowe Czytanie. Aleksander Fredro”. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-03]. (pol.).
  4. a b 2014 Trylogia. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  5. Narodowe Czytanie: W przyszłym roku "Lalka" Prusa. rfm24.pl. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  6. a b 2015 Lalka. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  7. 2015 Lalka. Materiały do pobrania. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  8. List Prezydenta RP. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2016-09-03]. (pol.).
  9. Para prezydencka zainaugurowała akcję Narodowego Czytania. "To nasze wspólne spotkanie z literaturą". wPolityce.pl, 3 września 2016. [dostęp 2016-09-07]. (pol.).
  10. Narodowe Czytanie – 2016. www.polskieradio.pl, 2016-09-03. [dostęp 2016-09-03]. (pol.).
  11. Wspólnie wybierzmy tytuł dzieła na Narodowe Czytanie 2017. men.gov.pl, 2017-01-26. [dostęp 2017-01-31]. (pol.).
  12. „Wesele” lekturą na Narodowe Czytanie 2017. dorzeczy.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21]. (pol.).
  13. Miejscowości uczestniczące w akcji
  14. a b Narodowe Czytanie 2018. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2019-09-08]. (pol.).
  15. a b Narodowe Czytanie 2019. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2019-09-08]. (pol.).
  16. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Pierwsza Dama / Aktywność / Pierwsza Dama o książkach i czytelnictwie z podopiecznymi ośrodka dla niewidomych [online], www.prezydent.pl [dostęp 2019-09-08].
  17. Wystąpienie Pary Prezydenckiej podczas inauguracji Narodowego Czytania 2020. prezydent.pl, 2020-09-05. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
  18. Andrzej Duda: List Prezydenta RP Andrzeja Dudy. prezydent.pl, 2021-06-01. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
  19. Tekst utworu. prezydent.pl. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
  20. Narodowe Czytanie „Moralności pani Dulskiej”. prezydent.pl, 2021-09-04. [dostęp 2022-08-22]. (pol.).
  21. Agata Kornhauser–Duda, Andrzej Duda: Warszawa. Podsumowanie Narodowego Czytania 2022. prezydent.pl, 2022-09-03. [dostęp 2022-09-03]. (pol.).
  22. Prezydent: w przyszłym roku będzie czytana „Balladyna”. TVP Parlament, 2019-09-07. [dostęp 2019-09-08]. (pol.).
  23. Zakończyło się Narodowe Czytanie z udziałem pary prezydenckiej. Za rok lekturą będzie „Nad Niemnem”. Radio Lublin, 2022-09-03. [dostęp 2022-09-03]. (pol.).
  24. Prezydent: Lekturą Narodowego Czytania w 2024 r. będzie „Kordian”, [w:] TVP Parlament [online], www.tvpparlament.pl, 10 września 2023 [dostęp 2024-03-05] (pol.).