Nawałnik żałobny
Nawałnik żałobny[5] (Hydrobates tristrami) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny nawałników (Hydrobatidae). Występuje na wyspach północnego Oceanu Spokojnego. Nie jest zagrożony.
| Hydrobates tristrami[1] | |||
| (Salvin, 1896) | |||
.jpg) Nawałnik żałobny z Nihoa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nawałnik żałobny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka edytuj
Gatunek został opisany naukowo przez Osberta Salvina w 1896 roku jako Oceanodroma tristrami. Holotyp – dorosły samiec – został odłowiony w lipcu 1874 roku w zatoce Sendai w Japonii[3][6]. Rodzaj Oceanodroma został połączony z rodzajem Hydrobates w 2019 roku, żeby uniknąć parafiletyczności[7]. Nie wyróżnia się podgatunków[7].
Etymologia edytuj
- Hydrobates: gr. ὑδρο- hudro, „woda” + βατεω bateō „chodzić” – „chodzący po wodzie”, co odnosi się do zachowania ptaków[8].
- Oceanodroma: gr. ωκεανος ōkeanos, „ocean” + -δρομος -dromos, „biegacz”[9].
- tristrami: Henry Baker Tristram (1822–1906), angielski podróżnik, przyrodnik i duchowny[10], który pozyskał holotyp[6].
Morfologia edytuj
.jpg)
Nawałnik żałobny ma długie, ostro zakończone skrzydła i rozwidlony ogon. Dorosłe obojga płci są ciemno upierzone[11], czekoladowobrązowe z wyrazistymi bladymi pręgami sięgającymi nadgarstka[12].
Występowanie edytuj
Gatunek rozmnaża się w archipelagu hawajskim, na wyspach Nihoa (2000–3000 par), Necker Island, French Frigate Shoals (do 280 par), Laysan (500–2500 par) i na atolu Pearl i Hermes (1000–2000 par), a możliwe, że także na Midway, Wyspie Lisianskiego i Kure. Rozmnaża się także na kilku japońskich wysepkach z archipelagów Izu i Ogasawara, które są wolne od drapieżników. Przed II wojną światową występował i rozmnażał się także na wyspach Kazan[4].
Poza okresem lęgowym nawałniki żałobne są spotykane w strefie podzwrotnikowej na centralnym i zachodnim Pacyfiku[11].
Pożywienie edytuj
Ptaki te zjadają głównie ryby i kałamarnice, które chwytają pływając na powierzchni oceanu[4]. Żywią się także jamochłonami, skorupiakami i owadami. Żerują samotnie lub z innymi ptakami swojego gatunku, zazwyczaj nocą[11].
Zachowania edytuj
Nawałnik żałobny przeważnie gnieździ się w norach na wyspach pokrytych piaskiem i guanem[4], w ziemi lub pod stosami wydobytego guana, bądź w zagłębieniach skał[11]. Wiele gniazd jest traconych ze względu na nietrwałość nor wobec niekorzystnych warunków pogodowych. Zmiana klimatu, z którą wiąże się wzrost poziomu morza i zwiększone falowanie, prawdopodobnie będzie obniżać sukces lęgowy tych ptaków, ale skala tego zjawiska nie została jeszcze oszacowana[4].
Rozmnaża się zimą, w koloniach lęgowych ptaki te są aktywne nocą[11]. Jaja są składane od grudnia do lutego, pisklęta zyskują dorosłe upierzenie do czerwca. Niewiele wiadomo o tym, jak przebiega opieka nad jajami i pisklętami[11].
Ptaki te rozmnażają się po raz pierwszy w wieku 3–5 lat, mogą dożyć prawdopodobnie 15–20 lat[11].
Zagrożenia edytuj
Ocenia się, że łącznie żyje około 30 tysięcy ptaków z tego gatunku, w tym 10 tysięcy par lęgowych. Głównym zagrożeniem dla tego gatunku było i pozostaje drapieżnictwa ze strony gatunków inwazyjnych. W Japonii obecność szczurów i zdziczałych kotów ogranicza możliwość rozrodu do małych wysepek, na których nie ma tych ssaków. Szczur śniady (Rattus rattus) zjada jaja i poluje na dorosłe ptaki, w związku z czym jest uważany za gatunek odpowiedzialny za dramatyczne spadki populacji nawałników na wielu wyspach. Populacja z Kure zniknęła ze względu na zawleczenie tam szczurów polinezyjskich (R. exulans) i nie powróciła po ich wytępieniu[4]. Podobnie po deratyzacji Midway na atolu chwytano nawałniki, ale nie obserwowano ich gniazdowania[11]. Inwazyjna mrówka faraona na Laysan także ma wpływ na zwiększoną śmiertelność piskląt nawałnika[4].
Sukces lęgowy nawałników żałobnych jest znacząco ograniczany przez rywalizację międzygatunkową. Burzykowate walczą o schronienia z nawałnikami, agresywnie wyrzucając ptaki z nor. Na Laysan (gdzie z nawałnikami rywalizuje duża kolonia petreli bonińskich) i Tern Island (atol French Frigate Shoals) był to główny czynnik śmierci piskląt. Dodatkowo albatrosy modyfikują, zasypują i blokują nory nawałników[4].
Hawajka grubodzioba z Laysan i hawajka tęgodzioba z Nihoa zjadają opuszczone jaja na zamieszkiwanych przez nie wyspach, ale nie jest pewne, czy mają wpływ na sukces lęgowy nawałnika żałobnego[4].
Status i ochrona edytuj
Zasięg występowania nawałnika żałobnego jest duży, większość populacji rozmnaża się w obrębie obszaru chronionego Papahānaumokuākea Marine National Monument. Na wyspach należących do Japonii planowane są dalsze akcje deratyzacyjne, które w razie sukcesu mogą uchronić ptaki przed szczurem śniadym. Ogółem liczebność gatunku uważa się za stabilną i nawałnik żałobny jest uznawany przez IUCN za gatunek najmniejszej troski, choć drapieżnictwo, wpływ człowieka, skażenie oceanu i zdarzenia losowe mogą w przyszłości doprowadzić do spadku jego populacji[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Hydrobates tristrami, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ L. Christidis, W.E. Boles, Systematics and Taxonomy of Australian Birds, Collingwood, Australia: CSIRO Publishing, 2008, ISBN 978-0-643-06511-6.
- ↑ a b c D. Lepage: Tristram's Storm-Petrel Oceanodroma tristrami. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j BirdLife International, Hydrobates tristrami, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2022-2, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2019-3.RLTS.T22698535A155161970.en [dostęp 2023-01-15] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) – Nawałniki – Northern Storm-petrels (wersja: 2021-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-15].
- ↑ a b O. Salvin. Order XIV. Tubinares. „Catalogue of the Birds in the British Museum”. 25, s. 347, 354–355, 1896. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
- ↑ Hydrobates, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-15] (ang.).
- ↑ Oceanodroma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-15] (ang.).
- ↑ tristrami, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Tristram’s Storm-Petrel, [w:] Wildlife Program [online], Department of Land and Natural Resources Division of Forestry and Wildlife, 2023 [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ Tristram's Storm-Petrel Hydrobates tristrami. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Tristram’s Storm-petrel Hydrobates tristrami. BirdLife International. [dostęp 2023-01-18]. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).