Naziemek białawy
Naziemek białawy (Albatrellus ovinus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar) – gatunek grzybów z rodziny naziemkowatych (Albatrellaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
naziemek białawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Albatrellus ovinus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar Česká Mykol. 11(3): 154 (1957) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Albatrellaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Boletus ovinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1957 r. František Kotlaba i Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Albatrellus[1].
Niektóre synonimy łacińskie[2]:
- Albatrellus albidus (Pers.) Gray 1821
- Boletus albidus Pers. 1801
- Boletus carinthiacus Pers. 1801
- Boletus fragilis Pers. 1796
- Boletus ovinus Schaeff. 1774
- Caloporus ovinus (Schaeff.) Quél. 1774
- Polyporus limonius Velen. 1886
- Polyporus lutescens Velen. 1922
- Polyporus ovinus (Schaeff.) Fr. 1821
- Polyporus subsquamosus var. luteolus Beck 1886
- Scutiger ovinus (Schaeff.) Murrill 1920
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: huba owcza, huba biaława, sarna, siarna bagnowa, żagiew owcza, bielaczek owczy[3] Górale nazywają go pańscok. W atlasach grzybów zazwyczaj opisywany jest pod nazwą bielaczek owczy[4][5].
Morfologia edytuj
O średnicy 5-12 cm, nieregularny, powyginany, najpierw łukowaty, później płasko rozpostarty, okrągławy do elipsowatego; ostry brzeg zagięty w dół. Powierzchnia u młodszych owocników biaława, gładka, później popękana na poletka. Kolor górnej strony owocnika od siwożółtawego przez ochrowobrązowy do cytrynowooliwkowego[4].
Delikatne, okrągłe, białawe, później kremowe, a nawet żółte, względnie głęboko zachodzące na trzon. Po ugnieceniu żółknące, o bardzo małych porach (2-4 na 1 mm)[6].
Wysokości 2-7 cm i grubości 1-3 cm, gładki, białawy, często ustawiony niecentrycznie. Płynnie przechodzi w kapelusz[4].
Biały, później żółtawy, mięsisty, o grzybowym smaku i delikatnym, migdałowym zapachu, najpierw delikatny, później twardy, czasem łykowaty. Smak zawsze łagodny[4].
Biały. Zarodniki prawie okrągławe, o rozmiarach 3,5-4,5 × 3,5 µm. Strzępki bez sprzążek[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Europie, w Ameryce Północnej, na Kaukazie i w Australii[7]. Dawniej w Europie Środkowej był dość pospolity, obecnie jest rzadki (z wyjątkiem Alp, gdzie jest pospolity)[8]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – zagrożony wymarciem[9]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Czechach, Danii i w Niemczech[3].
Rośnie w lasach typu iglastego, głównie w rejonach górskich pod drzewami iglastymi, szczególnie pod świerkiem[5]. Owocuje latem i na jesieni (lipiec-październik) zazwyczaj w koloniach, na skraju górskich lasów świerkowych lub sosnowych, często na glebach zawierających wapń[3].
Znaczenie edytuj
Grzyb jadalny, ale o mniejszej wartości, gdyż jest niezbyt smaczny, ponadto łykowaty i ciężkostrawny. Po wysuszeniu i zmieleniu nadaje się na przyprawy[10].
Gatunki podobne edytuj
Podobne są inne mało smaczne naziemki, na przykład naziemek ceglasty (Albatrellus confluens), który ma wysyp zarodników wyraźnie amyloidalny. Zdarza się, że grzyb ten jest mylony z kolczakami (Hydnum) oraz żagwiami (Polyporus) rosnącymi na drzewach.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, s. 496. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.