Niżniów
Niżniów (ukr. Нижнів / Nyżniw) – miejscowość (obecnie wieś, dawniej miasteczko) na Ukrainie nad Dniestrem, w rejonie tłumackim obwodu iwanofrankowskiego. Przez Niżniów przechodzi droga krajowa N18. Obok Niżniowa ze wschodu przepływa rzeka Dniestr.
| ||
| Państwo |  Ukraina
| |
| Obwód |  iwanofrankiwski
| |
| Rejon |  tłumacki
| |
| Nr kierunkowy | 03479 | |
| Kod pocztowy | 78013 | |
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego   Niżniów | ||
Położenie na mapie Ukrainy  Niżniów | ||
 48°56′42″N 25°05′48″E/48,945000 25,096667
| ||
Portal  Ukraina
| ||
Spis treści
GeografiaEdytuj
Niżniów znajduje się na płaskowzgórzu naddniestrzańskim. Przez wieś przepływa potok Tłumaczyk.
HistoriaEdytuj
Niżniów jest wzmiankowany jako Nyesnow 4 lutego 1437 (zapis Nr 141 w «Akta grodzkie i ziemskie z archiwum t. zw. bernardyńskiego», t. XII)[1]. Pod koniec XVI w. Niżniów był wsią kolokacyjną[2].
W 1611 Mikołaj i Krzysztof Górscy (Gurscy) o przydomku Firlej herbu Lewart imieniem Katarzyny i Anny, córek brata Stanisława, stolnika halickiego i Doroty z Błudnik zawarli z benedyktynami lwowskimi układ o sumy zabezpieczone na Niżniowie, Bratyszowie i innych[3]. W latach 1614-1615 kościół łaciński w Niżniowie był pusty[4]. W 1802 Niżniów był miasteczkiem z dwoma kościołami parafialnymi, łacińskim i greckim[5]. Na początku XIX wieku w miasteczku działała krajowa szkoła koszykarska[6]. W połowie XIX wieku Niżniów był miasteczkiem w obwodzie stanisławowskim[7]. W obszernej sali tej szkoły 15 października 1905 odbyło się uroczyste otwarcie polskiej czytelni w miasteczku[8].
W 1906 Sejm Krajowy Galicji przeznaczył Wydziałowi powiatowemu w Buczaczu subwencję 11000 kr. na budowę drogi Niżniów – Jazłowiec[9].
Podczas powodzi na początku kwietnia 1912 Dniestr wylał 5.3 m nad stan[10]
W II Rzeczypospolitej Niżniów był siedzibą gminy wiejskiej Niżniów w powiecie tłumackim w województwie stanisławowskim.
Przez miasteczko przechodziła linia kolejowa (także istniał dworzec kolejowy[11]), część Galicyjskiej Kolej Transwersalnej, którą w 1944 w zasadzie zniszczyli (zdemontowali) podczas odwrotu hitlerowcy.
ZabytkiEdytuj
- Kościół oo. paulinów, erygowany w 1740 r.[12], później kościół parafialny p.w. Św. Stanisława biskupa i Św. Jana Chrzciciela[13], w roku 1938 został strawiony przez pożar.[14]
- Pałac w Niżniowie
- Cerkiew Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny
- Cerkiew Świętego Michała Archanioła
EdukacjaEdytuj
W 1931 działała tu 7-klasowa szkoła powszechna[15].
Obecnie w Nyżniowie znajduje się szkoła I-III poziomów[16]. W jej pobliżu znajduje się plac sportowy ze sztuczną nawierzchnią[17].
Ludzie związani z NyżniowemEdytuj
WłaścicieleEdytuj
- Jan Fredro, wojewoda ruski[18]
- Eustachy Kopyczyński – dziedzic Kopyczyniec, części Niżniówa, Oknian w 1578[19]
- Przedstawiciel[e] Skotnickich herbu Szreniawa w 1578[20]
- Stanisław Górski (Gurski) herbu Lewart[3] na Niżniowie, Bratyszowie, Oleszowie[21], stolnik halicki[22]
- Hrabia Jan Borkowski-Dunin (?–1633)[21], pułkownik królewski[22], w 1613 zaślubił Annę z Firlejów z Górki na Dąbrowicy h. Lewart (Gurskich[3]), córkę Stanisława na Niżniowie, Bratyszowie, Oleszowie[21], stolnika halickiego[22] i Doroty z Bludnik herbu Kopacz[21] (Topacz[23]), wdową po Olbrahcie Lubiatowskim[3] herbu Grzymała[24], która w 1613 zeznała zapis dożywocia ze swoim drugim mężem[3]
- Stanisław Wincenty Jabłonowski
- Antoni Barnaba Jabłonowski
- Maksymilian Jabłonowski (na mocy transakcji z 28 Lutego 1807)
- Ludwik Jabłonowski[25]
- Karol Jabłonowski (od 1834)
- August Blülhdorn (od 1854[26], według innych danych z 1851[potrzebny przypis])
- Teodor Lanckoroński[27][28] (od 1861[26])
- Jan Urbański, od 1875 mąż Stefanii Lanckorońskiej, córki Teodora[29], w 1913 został kandydatem Rady narodowej na wyborach do Sejmu Krajowego z powiatu tłumackiego[30], jednak posłem został wybrany Iwan Makuch[31]
- Stefania Urbańska[32][33].
PolacyEdytuj
- Marcelina Darowska – zakonnica katolicka, współzałożycielka i druga przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP (niepokalanki), błogosławiona Kościoła rzymskokatolickiego i mistyczka.
- Franciszek Bieniasz – polski geolog i nauczyciel gimnazjalny, który w latach 1877–1879 badał miejscowy wapień wieku jurajskiego, mieszkając wówczas tutaj w szałasie skleconym z desek; Alojzy Alth zużył wyniki tych badań gdy wydał drukiem monografię Wapień niżniowski i jego skamienieliny[34][35].
- Kazimierz Andrzej Czyżowski – polski poeta, publicysta i dramatopisarz, w miejscowości tej urodził się w 1894
- Paweł Giżycki SJ – architekt baroku, malarz, dekorator, budowniczy pałacu Stanisława Wincentego Jabłonowskiego w Niżniowie, asystował budowie kościoła i klasztoru paulinów tutaj (1742-43, dziś nieistniejący)
- Eugeniusz Robert Lityński (ur. 15 października 1892, zm. w kwietniu 1940) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej
- Zofia Stefania Ustyanowicz – zakonnica ze Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP (niepokalanki).
- Maria Lewanderska (zm. 31.12.1929) – nauczycielka[36]
- Juljan Lewanderski (ur. 1876, zm. 10.06.1930) – nauczyciel, kierownik 7-klasowej szkoły w Niżniowie[37]
- Władysław Capi – nauczyciel, w 1932 mianowany kierownikiem 7-klasowej szkoły miejscowej powszechnej[38]
UkraińcyEdytuj
- ks. Anton Wynnycki (1804–19.5.1869, Niżniów) – proboszcz gr.-kat., administrator dekanatów tłumackiego, monastyrzyskiego, buczackiego, uścieckiego[39]
- ks. Anton Łewycki – proboszcz gr.-kat., ojciec Kostia Łewyckiego
- Kost Łewycki – premier Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, adwokat, ukraiński parlamentarzysta, publicysta, polityk, działacz państwowy i społeczny.
- Ludomyr Ohonowśkyj – ukraiński oficer, jeden z organizatorów Ukraińskiego Generalnego Komisariatu Wojskowego, który przygotował plan zajęcia Lwowa w 1918.
- Mychajło Kuryłowycz – ksiądz greckokatolicki, działacz społeczny (moskwofił), poseł do Sejmu Krajowego Galicji I kadencji (1861-1867), pleban w Buczaczu.
Naczelnicy stacji kolejowej w NiżniowieEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z archiwum t. zw. bernardyńskiego… T. XII. Lwów, 1887, s. 16.
- ↑ Aleksander Jabłonowski: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym T. VII, cz. II-a (Ziemie ruskie. Ruś Czerwona). [W:] Źródła Dziejowe. T. XVIII, cz. II-a. Warszawa: drukarnia Piotra Laskanera i S-ki, 1903, s. 324.
- ↑ a b c d e Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 6. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1903, s. 269.
- ↑ Antoni Schneider: Encyklopedii Krajoznawstwa Galicji. Lwów : Drukarnia Zakł. Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 243.
- ↑ Niżniów, mstko, s. 386.
- ↑ Rozruchy w Niżniowie. „Kurjer Stanisławowski”. 1067, s. 1, 4 marca 1906.
- ↑ Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym. Lwów : nakładem aut., Drukarnia im. Ossolińskich, 1849, s. 76.
- ↑ Korespondencja. Niżniów. „Kurjer Stanisławowski”, 1049, 29 października 1905, s. 1-2.
- ↑ Subwencja na drogi. „Kurjer Lwowski”. 187, s. 3, 13 lipca 1906.
- ↑ Katastrofy atmosferyczne i powodzie. „Kurjer Lwowski”, 169, s. 3, 13 kwietnia 1912.
- ↑ Zdjęcie dworca kolejowego w Nyżniowie w google
- ↑ Niżniów, mko w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
- ↑ Andrzej Betlej: Kościół parafialny p.w. Św. Stanisława biskupa i Św. Jana Chrzciciela oraz klasztor SS. Niepokalanek (dawniej oo. Paulinów) w Niżniowie
- ↑ Niżniów - Пошук Google, www.google.com [dostęp 2017-11-25] (ukr.).
- ↑ Szkolnictwo powszechne. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. IX, s. 239, 1931, R. 35.
- ↑ Szkoła na mapie google
- ↑ Карти Google, www.google.com.ua [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Józef Garbacik: Fredro Jan z Niżniowa. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. VII/2, zeszyt 32. Kraków : Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1948, s. 118.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 11. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1907, s. 124.
- ↑ Zródła dziejowe. T. XVIII. Cz. II. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Cz. I. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Warszawa: Skład główny u Gerberta i Wolfa, 1902, s. 282 [289].
- ↑ a b c d Jerzy Hr. Dunin Borkowski: Almanach błękitny : genealogia żyjących rodów polskich. Lwów, s. 234.
- ↑ a b c Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 2. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1900, s. 37.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. V. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1899, s. 294.
- ↑ Adam Boniecki: Lubiatowscy. [W:] Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 15. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1912, s. 29.
- ↑ Stefan Kieniewicz: Jabłonowski Ludwik (1784–1864). T. Х/2, zeszyt 45. Wrocław — Warszawa — Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 229.
- ↑ a b Antoni Schneider: Encyklopedya do krajoznawstwa Galicyi. Lwów: z drukarni zakładu narodowego imienia Ossolińskich, 1871, s. 129.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 13. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1909, s. 340.
- ↑ Teodor Lanckoroński z Brzezia h. Zadora (ID: 13.619.387)
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski. Cz. 1. T. 13, s. 341.
- ↑ Przed wyborami so Sejmu. „Kurjer Stanisławowski”, 1451, s. 1, 29 czerwca 1913.
- ↑ Po wyborze. „Kurjer Stanisławowski”, 1451, s. 1, 6 lipca 1913.
- ↑ Spis właścicieli ziemskich (woj.stanisławowskiego)
- ↑ Liczba majątków ziemskich w powiatach woj. stanisławowskiego według stanu z ok. 1930 r.
- ↑ Jan Nowak: Bieniasz Franciszek (1842–1898). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1936, s. 69–70.
- ↑ Franciszek Bieniasz. [W:] Radio Kraków. Audycja z dnia 22.03.2015 R.
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. 5, s. 247, 1930, R. XXXIV.
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. 9, s. 528, 1930, R. XXXIV.
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. 4, s. 210 [250], 1932, R. XXXVI.
- ↑ Dmytro Błażejowski: Historical Šematism of the Archeparchy of L'viv (1832—1944). Kijów : Publishing house «KM Akademia», 2004, s. 237. ISBN 966-518-225-0. (ang.)
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1885, s. 487.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1886, s. 486.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1903, s. 742.
BibliografiaEdytuj
- Akta grodzkie i ziemskie z archiwum t. zw. bernardyńskiego… T. XII. Lwów, 1887, s. 16, 17, 92, 93, 496.
- Andrzej Betlej: Kościół parafialny p.w. Św. Stanisława biskupa i Św. Jana Chrzciciela oraz klasztor SS. Niepokalanek (dawniej oo. Paulinów) w Niżniowie. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 14. Kraków : Antykwa, drukarnia Skleniarz 2006, 584 s., 866 il. ISBN 83-89273-42-X.
- Andrzej Betlej: Sibi, deo, posteritati: Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków, 2010, s. 81, 95–97, 104–105, 143, 145, 150–152, 326–327. ISBN 978-83-61033-38-7. [dostęp 2016-12-01].
- Antoni Schneider: Encyklopedya do Krajoznawstwa Galicyi. T. 1. Lwów : Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 127–129.
- Adolf Inlender: Illustrirter Führer auf den k.k. Österr. Staatsbahnen für die Strecken… Wien : Steyrermühl, ca 1895, 101 s. (niem.)
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Niżniów, mko. [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. VII. Warszawa, 1880–1902, s. 169–170.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Niżniów, mko w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
- Niżniów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
- Niżniów na mapie von Miega
- Niżniów na mapie 1861-1864
- Niżniów i okolicy na starej mapie
- Niżniów na starej pocztówce
- Stare pocztówki z Niżniowa
- Tajemniczy, zapomniany, pośród drzew. Cmentarz w Niżniowie
- Współczesna fotografia - Dniestr pod Niżniowem
- Akta grodskie i ziemskie z archiwum t. zw. bernardyńskiego… (łac.)
- Zdjęcia Nyżniowa w google.
- с. Нижнів, Івано-Франківська область, Тлумацький район, Облікова картка. (ukr.)
