Niebezpieczne związki

Niebezpieczne związki (fr. Les Liaisons dangereuses) – powieść epistolarna Pierre’a Choderlosa de Laclos wydana w 1782 w Paryżu przez wydawnictwo „Durand neveu”, w Polsce wydana w 1912 we Lwowie przez Księgarnię Polską Bernarda Połonieckiego; powieści od początku towarzyszyła aura skandalu obyczajowego i opinia książki niemoralnej[1]. Współcześnie wielokrotnie ekranizowana, także w uwspółcześnionej wersji.

Niebezpieczne związki
Niebezpieczne związki, czyli Listy zebrane w jednem społeczeństwie a ogłoszone ku nauce innych
Les Liaisons dangereuses
Ilustracja
Ilustracja do listu XCVI
Autor

Pierre Choderlos de Laclos

Typ utworu

powieść epistolarna

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Paryż

Język

francuski

Data wydania

1782

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1912

Wydawca

Księgarnia Polska Bernarda Połanieckiego

Przekład

Tadeusz Boy-Żeleński

Treść

edytuj

U źródeł intrygi leży urażona ambicja pięknej markizy de Merteuil. Aby zemścić się na mężczyźnie, który przedłożył nad jej wdzięki świeżość i niewinność wychowanego w klasztorze dziewczęcia, namawia swojego dawnego kochanka, wicehrabiego de Valmont, aby uwiódł Cecylię de Volanges – właśnie ową cnotliwą i naiwną pannę. Pragnie, aby młody małżonek znalazł w swoim łożu zamiast zawstydzonej dziewicy wyrafinowaną libertynkę. Valmont początkowo odmawia, gdyż nudzi go perspektywa łatwej zdobyczy, zwłaszcza że zafascynowany jest niedostępną pięknością – prezydentową de Tourvel. W przeciwieństwie do markizy, która jedynie udaje cnotliwą i pobożną damę, pani de Tourvel rzeczywiście zasługuje na swoją znakomitą reputację; dlatego też cyniczny Valmont traktuje ten podbój jako wielkie wyzwanie. Markiza musi więc działać innymi sposobami: jako przyjaciółka matki Cecylii często widuje młodą dziewczynę. Stopniowo zdobywa zaufanie dziewczyny, staje się powiernicą i doradczynią. Widząc odwzajemnione zainteresowanie młodej panny kawalerem Danceny, podsyca je i steruje wydarzeniami, by wzniecić ogień uczucia Cecylii.

Jednocześnie, czyniący dużo wolniejsze niż się spodziewał postępy w zdobywaniu pani de Tourvel, Valmont odkrywa, że matka Cecylii poinformowała ją o jego reputacji pozbawionego serca i skrupułów uwodziciela. Rozwścieczony postanawia się zemścić, uwodząc jej córkę Cecylię, co osiąga bez przeszkód. Oczywiście stoi za tym markiza, która w ten sposób zamierza osiągnąć swój cel, a na razie rozkoszuje się nowym kochankiem – tym właśnie Dancenym, w którym do szaleństwa kocha się Cecylia. Jednak gdy zdaje jej się, że wszystko w końcu idzie po jej myśli, przychodzi cios z najmniej spodziewanej strony: odkrywa, że cyniczny dotąd i równie wyrachowany, jak ona sama Valmont, rozkochując w sobie panią de Tourvel, sam wpadł w sidła miłości. Zazdrosna markiza de Merteuil nie może znieść myśli o tym, by ktoś odebrał jej władzę nad dawnym kochankiem. Wierząc w swój wielki wpływ na Valmonta i znając jego ambicję, podstępnie namawia go, aby porzucił nową kochankę, przekonując go, że tylko tak może zaznać w pełni triumfu wielkiego podboju. Danceny i Cecylia, których uczucia nie wygasły, nawiązują intymne stosunki.

Zmanipulowany Valmont odtrąca panią de Tourvel, która z rozpaczy popada w ciężką chorobę. Tymczasem Danceny dowiaduje się od markizy o romansie Valmonta z Cecylią i wyzywa go na pojedynek. Valmont umiera w wyniku ran odniesionych w walce, lecz przed śmiercią przekazuje Danceny’emu korespondencję świadczącą o intrygach de Merteuil. Na wieść o śmierci ukochanego pani de Tourvel umiera. Działania markizy de Merteuil stają się powszechnie znane i spotyka ją towarzyski ostracyzm, ponadto po przejściu ospy zostaje oszpecona. Cecylia za zgodą matki wstępuje do klasztoru, w którym się wychowywała, a Danceny opuszcza kraj.

Bohaterowie

edytuj
  • Markiza de Merteuil – piękna wdowa, wyrafinowana uwodzicielka, ciesząca się reputacją cnotliwej i pobożnej damy; motorem jej działań jest ambicja i żądza władzy. Jak nikt zna ludzkie serca i wie, jak manipulować innymi, aby osiągnąć własne cele.
  • Wicehrabia de Valmont – dawny kochanek markizy i jej pojętny uczeń, wciąż pozostający pod wielkim wpływem pani de Merteuil.
  • Cecylia de Volanges – młoda dziewczyna, wychowana w klasztorze, z którego zostaje zabrana, gdy już pewne jest jej przyszłe małżeństwo z mężczyzną, którego nigdy nie widziała. Przerażona, garnie się do okazującej jej zrozumienie markizy. Zakochuje się w młodym i przystojnym kawalerze Dancenym.
  • Prezydentowa de Tourvel – cnotliwa, pobożna dama, odznaczająca się wyjątkową urodą. Jej nieskazitelna i w pełni zasłużona reputacja jest wielkim wyzwaniem dla Valmonta.
  • Kawaler Danceny – młodzieniec zakochany w Cecylii. Na przeszkodzie jego małżeństwa z Cecylią stoi jej matka, która zaaranżowała już dla córki korzystniejszy związek.
  • Pani de Volanges – matka Cecylii, surowa dewotka. Jej chłód wobec córki sprawia, że dziewczyna tak szybko lgnie do okazującej jej serdeczność markizy.
  • Pani de Rosemonde – ciotka wicehrabiego de Valmont. Przyjaciółka pań de Tourvel i de Volagnes, także korespondentka innych postaci.

Wybrane ekranizacje kinowe

edytuj

Wybrane ekranizacje telewizyjne

edytuj
  • Les Liaisons dangereuses 1980, film produkcji francuskiej, reżyseria: Claude Barma, w rolach głównych: Claude Degliame, Jean-Pierre Bouvier i Maïa Simon.
  • Les Liaisons dangereuses 2003, miniserial produkcji francuskiej, reżyseria: Josée Dayan, w rolach głównych: Catherine Deneuve, Rupert Everett i Nastassja Kinski.

Adaptacje operowe

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. T. Boy-Żeleński, Od tłumacza, [w:] Ch. de Laclos, Niebezpieczne związki, Warszawa 1960, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 5.

Linki zewnętrzne

edytuj