Wikipedia

Niepokalanów

klasztor-sanktuarium katolickie w Polsce

Niepokalanów – franciszkański klasztor-sanktuarium („Gród Maryi”), położony na terenie archidiecezji warszawskiej, we wsi Paprotnia w gminie Teresin, w powiecie sochaczewskim. Klasztor, zajmujący powierzchnię 28 ha, znajduje się przy linii kolejowej Warszawa-Łowicz, w odległości ok. 42 km na zachód od Warszawy. Należy do Prowincji Matki Bożej Niepokalanej Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Warszawie.

Klasztor franciszkanów
w Paprotni
Ilustracja
Bazylika klasztoru w Paprotni
Państwo

 Polska

Miejscowość

Paprotnia

Kościół

katolicki

Właściciel

Franciszkanie (OFMConv.)

Gwardian

o. Mariusz Słowik[1]

Typ zakonu

męski

Obiekty sakralne
Bazylika

niepokalanowska

Kaplica

Stara kaplica z 1927 r.

Założyciel klasztoru

o. Maksymilian Kolbe

Data budowy

1927-

Położenie na mapie gminy Teresin
Mapa konturowa gminy Teresin, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Klasztor franciszkanóww Paprotni”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Klasztor franciszkanóww Paprotni”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Klasztor franciszkanóww Paprotni”
Położenie na mapie powiatu sochaczewskiego
Mapa konturowa powiatu sochaczewskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Klasztor franciszkanóww Paprotni”
Ziemia52°12′13″N 20°25′14″E/52,203750 20,420556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Niepokalanów jest częścią wsi Paprotnia jako Niepokalanów-Klasztor mający swój nr. TERYT 0738958.

Założenie klasztoru edytuj

Założony w sierpniu 1927 r. na ziemiach ofiarowanych przez księcia Jana Druckiego-Lubeckiego, klasztor niepokalanowski stanowił miejsce działalności świętego o. Maksymiliana Marii Kolbego, franciszkanina. Początkowo osiedle zakonne zajmowało niewielki obszar, jednak wraz z rozwojem dzieła rosła też jego powierzchnia (książę Drucki-Lubecki ofiarował następne działki na postawienie kolejnych budynków). 8 grudnia 1927 r. w uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny klasztor poświęcił prowincjał o. Korneli Czupryk[2]. Pierwotnie o. Maksymilian planował nadać osiedlu nazwę „Zagroda Niepokalanej”, jednak o. Korneli przekonał go do nazwy Niepokalanów[3].

Przed wybuchem II wojny światowej w klasztorze mieszkało 760 zakonników, natomiast sam Niepokalanów stanowił duży ośrodek wydawniczy pism religijnych w Polsce. Drukarski park maszynowy liczył w tym czasie m.in. 3 maszyny rotacyjne oraz kilka linotypów i maszyn płaskich. Wydawnictwo zużywało rocznie ok. 1600 ton papieru na prawie 60 mln egzemplarzy drukowanych tu czasopism (nakład samego miesięcznika „Rycerz Niepokalanej” dochodził do miliona egzemplarzy).

Od lipca 1931 r. działała w klasztorze Ochotnicza Straż Pożarna, złożona z braci zakonnych, co było niespotykane w innych krajach[4]. Wspomniana Straż, wyposażona w prosty sprzęt (ręczne sikawki, beczkowóz własnej roboty, drabiny, bosaki) miała za zadanie dbać o bezpieczeństwo pożarowe drewnianych budynków mieszkalnych i wydawniczych klasztoru. W razie pożaru śpieszyła też z pomocą okolicznym mieszkańcom. W 1940 r. wyremontowali i dostosowali do celów gaśniczych samochód osobowy Minerva, który użytkowali w latach 1941-1958[5].

 
Budynek Radia Niepokalanów
 
Wieża bazyliki i klasztorny staw
 
Odrestaurowana stara kaplica

W kwietniu 1938 r. przygotowano plan otwarcia małego lotniska w Niepokalanowie dla potrzeb wydawnictwa. W grudniu 1938 r. nadano pierwszą audycję z nowo założonego radia SP3-RN (Stacja Polska 3 – Radio Niepokalanów). Działalność franciszkańskiego radia nie wyszła poza fazę próbnych audycji, gdyż starania o koncesję radiową przerwał wybuch wojny.

Osobny artykuł: Radio Niepokalanów.

Wojenne losy edytuj

Podczas II wojny światowej klasztor był miejscem schronienia dla żołnierzy, rannych w kampanii wrześniowej oraz dla wielu uchodźców, bez względu na ich narodowość czy wyznanie. M.in. na przełomie 1939/1940 r. przez kilka miesięcy przebywała w Niepokalanowie grupa ok. 1500 Żydów, wysiedlonych z Wielkopolski, których zakonnicy otoczyli opieką[6][7].

Działania wojenne nie ominęły również mieszkańców klasztoru. O. Maksymilian Kolbe aresztowany w lutym 1941 r. wraz z 4 innymi zakonnikami, zginął w obozie w Auschwitz pół roku później. W czasie powstania warszawskiego, pomimo częstych kontroli niemieckich w Niepokalanowie, klasztor był miejscem schronienia dla wielu rannych powstańców. Już pod koniec wojny (w styczniu 1945 r.) podczas silnego bombardowania Niepokalanowa, 6 zakonników zginęło, kilku innych zostało rannych, natomiast wiele budynków klasztornych uległo zniszczeniu bądź poważnemu uszkodzeniu[8].

Franciszkanie, pozbawieni możliwości wydawania swoich pism, skoncentrowali się na działalności usługowej dla okolicznej ludności. Naprawiano maszyny rolnicze i rowery, działał tartak, stolarnia i mleczarnia, funkcjonował zakład krawiecki, istniał też punkt Czerwonego Krzyża. Zorganizowano pomoc dla więźniów i uchodźców, ponadto prowadzono tajne kursy nauczania[6].

Okres Polski Ludowej edytuj

Po zakończeniu wojny klasztor szybko reaktywował swoją działalność wydawniczą. W lipcu 1945 r.wznowiono druk „Rycerza Niepokalanej”, którego nakład osiągnął niebawem 700 tys. egzemplarzy. Wydano też książki poświęcone o. Maksymilianowi (Skąpiec Boży Jana Dobraczyńskiego, Dwie korony Gustawa Morcinka). Ponadto rozpoczęto edycję 12-tomowej encyklopedii zegarmistrzowskiej (1948-1980) pod redakcją dwóch braci-franciszkanów: Wawrzyńca Podwapińskiego i Bernarda Bartnika. Miejscowy, amatorski zespół teatralny wystawiał utwory sceniczne, natomiast w okresie Wielkiego Postu bracia zakonni przedstawiali Misterium Męki Pańskiej[9].

Jednak już w maju 1949 r. władze komunistyczne dokonały w Niepokalanowie rabunku maszyn, sprzętu i materiałów drukarskich, hamując tym samym dalszy rozwój wydawnictwa. Na klasztor nałożono bardzo wysokie podatki, a cenzura państwowa uniemożliwiła wydawanie Rycerza Niepokalanej przez następne 30 lat (1952-1981). Zakonnicy wielokrotnie stawali się ofiarami szykan bądź też ataków prasowych.

Jednym z nielicznych pozytywów w tych czasach była możliwość wybudowania kościoła w stylu modernistycznym (1948-1954), który służył miejscowym wiernym jako kościół parafialny (parafię utworzono w czerwcu 1950 r.)[10]. Projekt budowy przygotował architekt Zygmunt Gawlik z Krakowa. Natomiast znaczący wkład przy pracach wykończeniowych mieli sami zakonnicy (wykonanie rzeźb do kościoła, zegar wieżowy o pięciu tarczach, stacje drogi krzyżowej)[9].

Osobny artykuł: Bazylika Niepokalanej Wszechpośredniczki Łask w Niepokalanowie.

Dzieło budowy świątyni docenił Prymas Polski kard. Wyszyński, stwierdzając podczas jeden ze swych wizyt w Niepokalanowie: Przed wojną Niepokalanów rozrastał się wzdłuż i wszerz. Przyszły czasy trudne, powojenne i wtedy franciszkanie, nie mogąc prowadzić dawnej pracy, uczynili najmądrzej jak tylko mogli to zrobić – wybudowali świątynię. Papież Jan Paweł II nadał kościołowi honorowy tytuł bazyliki mniejszej (kwiecień 1980 r.), a trzy lata później, w czerwcu 1983 r., odwiedził niepokalanowski klasztor i bazylikę w trakcie swojej 2. pielgrzymki do Polski. Nazwał wówczas Niepokalanów miejscem heroicznego życia św. Maksymiliana i warsztatem pracy Niepokalanej[11].

Niepokalanów obecnie edytuj

Z przedwojennych budynków Niepokalanowa do czasów obecnych przetrwały tylko nieliczne. Na szczególną uwagę zasługuje tzw. stara kaplica drewniana, zbudowana jesienią 1927 r. i uważana za kolebkę klasztoru[12]. W niej zakonnicy składali swoje śluby zakonne, w niej też modlił się o. Maksymilian wraz z pierwszymi współpracownikami oraz okoliczną ludnością. Przez wiele lat po wojnie kaplica służyła jako sala pamiątek, zaś po kapitalnym remoncie została w grudniu 1997 r. przywrócona do pierwotnej funkcji[9]. Obok starej zakrystii znajduje się pierwsza cela św. Maksymiliana, w której założyciel klasztoru mieszkał aż do wyjazdu na misje do Japonii w 1930 r.

Osobny artykuł: Stara kaplica w Niepokalanowie (1927).
 
Zabytkowy wóz strażacki
 
Jedna z sal muzeum św. Maksymiliana

Na terenie klasztoru działa Wydawnictwo Ojców Franciszkanów drukujące m.in. „Rycerza Niepokalanej”, miesięcznik dla dzieci „Mały Rycerzyk Niepokalanej” i książki religijne, Centrala Narodowa Rycerstwa Niepokalanej, Instytut Maryjno-Kolbiański „Kolbianum” oraz ochotnicza straż pożarna[13]. Ta ostatnia posiada własne muzeum straży pożarnej, którego większość zbiorów mieści się na piętrze budynku remizy. Do najstarszych i najważniejszych eksponatów muzeum należy samochód strażacki Minerva (pochodzący z 1903 r.) oraz ręczne pompy z XIX wieku.

Dzisiejszy Niepokalanów stanowi ważny ośrodek pielgrzymkowy w centralnej Polsce. Corocznie w drodze na Jasną Górę przybywa do niego Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna[14]. Miejscową bazylikę, Panoramę Tysiąclecia lub też muzeum św. Maksymiliana Był człowiek (utworzone w 1998 r.) odwiedziły już tysiące pielgrzymów indywidualnych oraz zorganizowanych grup z kraju i z zagranicy.

Osobny artykuł: Muzeum św. Maksymiliana (Był człowiek).

Klasztor niepokalanowski był miejscem kilku kongresów mariologicznych (w 1994, 2000 oraz 2004 r.); tutaj obchodzono główne uroczystości roku kolbiańskiego (2010-2011); na jego terenie dwukrotnie obradowała Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Obecnie Niepokalanów jest również siedzibą radia Niepokalanów, reaktywowanego w marcu 1995 roku. W Polsce swym zasięgiem radio obejmuje tereny Mazowsza oraz województwa łódzkiego, w USA mogą go odbierać słuchacze mieszkający w Chicago i okolicach; ponadto istnieje możliwość odbioru stacji w trybie on-line za pośrednictwem internetu.

Związani z Niepokalanowem edytuj

 
Pomnik założyciela klasztoru przed bazyliką w Niepokalanowie
 
Niepokalanowski dom parafialny

Zobacz też edytuj

Do zobaczenia w okolicy edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kapituła prowincjalna – przełożeni poszczególnych placówek. [dostęp 2023-01-31]. (pol.).
  2. ↑ Zaczęło się od figurki – historia Niepokalanowa. [dostęp 2023-02-02]. (pol.).
  3. ↑ Gustaw Morcinek. Barć Niepokalanej (dokończenie). „Gość Niedzielny”, 14 marca 1948. (pol.). 
  4. ↑ Józef Ryszard Szaflik: Dzieje Ochotniczych Straży Pożarnych w Polsce. Warszawa 2005: Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa. ISBN 83-88877-20-3. (pol.).
  5. ↑ Muzeum strażackie w Niepokalanowie, historia, rekwizyty, etc. [dostęp 2023-02-11].
  6. ↑ a b Claude R. Foster: Rycerz Maryi. Misja i męczeństwo św. Maksymiliana Marii Kolbego. Niepokalanów 2007: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów. ISBN 978-83-60479-02-5. (pol.).
  7. ↑ Innocenty Wójcik OFMConv: O działalności o. Maksymiliana Marii Kolbego i Niepokalanowa na rzecz Żydów (Nie narzekał na Żydów). [dostęp 2023-03-03]. (pol.).
  8. ↑ Czasy 2. wojny światowej – historia Niepokalanowa. [dostęp 2023-03-14]. (pol.).
  9. ↑ a b c o. Roman Soczewka OFMConv: Niepokalanów. Przewodnik pielgrzymkowo-turystyczny. Niepokalanów 2009: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów. ISBN 978-83-60479-45-2. (pol.).
  10. ↑ Niepokalanów. Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP. [dostęp 2023-03-19]. (pol.).
  11. ↑ 18 czerwca 1983 r. Jan Paweł II odwiedził Niepokalanów. [dostęp 2023-03-25]. (pol.).
  12. ↑ Stara kaplica im. św. Maksymiliana. [dostęp 2023-03-27]. (pol.).
  13. ↑ Malwina Szymańska (Radio Niepokalanów): O strażakach w habitach (OSP Niepokalanów). [dostęp 2023-04-02]. (pol.).
  14. ↑ WAPM – sanktuaria na trasie pielgrzymki. [dostęp 2023-04-07]. (pol.).

Bibliografia i źródła edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niepokalanów&oldid=70950011”