Niezapominajka
Niezapominajka, niezabudka (od ros. незабудкa) (Myosotis L. – dosłownie "mysie uszko" z greckiego mys – mysz (w dopełniaczu myos) i us – ucho (w dopełniaczu otos)[4] – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych. Rodzaj obejmuje ok. 90[5]–100[6] gatunków roślin zielnych. Występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego na obu półkulach[6]. W Polsce dziko rośnie 13 gatunków[7]. Zasiedlają bardzo różne siedliska: miejsca suche i piaszczyste wydmy, trawiaste murawy, zarośla i lasy, miejsca wilgotne i płytkie wody, a także wysokie piętra górskie[6].
Niezapominajki są popularnymi roślinami ozdobnymi. Najczęściej uprawiana jest niezapominajka leśna M. sylvatica[6], sadzona w różnych odmianach[5].
Rozmieszczenie geograficzneEdytuj
Niezapominajki spotykane są na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Najbardziej zróżnicowane są w dwóch oddalonych od siebie obszarach – w basenie Morza Śródziemnego i na Nowej Zelandii. W Europie, w większości w jej części południowej, rośnie 41 gatunków. W Turcji rosną 23 gatunki, a w Nowej Zelandii – 33[6]. Na pozostałych obszarach rosną stosunkowo nieliczne gatunki, zwłaszcza w Afryce i na kontynentach amerykańskich. Występują one głównie w strefie klimatu umiarkowanego, a w strefie międzyzwrotnikowej ich obecność ograniczona jest to obszarów górskich[6][5].
W Polsce rośnie dziko 13 gatunków[7]:
- niezapominajka alpejska (Myosotis alpestris F. W. Schmidt)
- niezapominajka błotna (Myosotis palustris (L.) L. em. Rchb., syn. Myosotis scorpioides L.)
- niezapominajka darniowa (Myosotis caespitosa Schultz)
- niezapominajka górska (Myosotis nemorosa Besser, syn. M. palustris (L.) Nathh.)
- niezapominajka leśna (Myosotis sylvatica Ehrh. ex Hoffm.)
- niezapominajka pagórkowa (Myosotis ramosissima Rochel, syn. M. collina Hoffm., syn. M. hispida Schltdl.)
- niezapominajka piaskowa (Myosotis stricta Link ex Roem. & Schult., syn. M. micrantha Pall., syn. M. stricta Link)
- niezapominajka polna (Myosotis arvensis (L.) Hill) – antropofit zadomowiony
- niezapominajka rozłogowa ( Myosotis decumbens Host)
- niezapominajka różnobarwna (Myosotis discolor Pers., syn. M. versicolor Pers.)
- niezapominajka skąpokwiatowa (Myosotis sparsiflora Pohl, syn. M. sparsiflora J. C. Mikan)
- niezapominajka smukła (Myosotis stenophylla Knaf) – gatunek prawdopodobnie wymarły
- niezapominajka wczesna (Myosotis praecox Hüllph.)
N. alpejska
N. błotna
N. darniowa
N. górska
N. leśna
N. pagórkowa
N. piaskowa
N. polna
N.różnobarwna
N. skąpokwiatowa
N. smukła
.jpg)
,_Ashford,_Kent_(6182171051).jpg)
.jpg)
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Rośliny zielne, zarówno jednoroczne, dwuletnie, jak i byliny osiągające do 100 cm wysokości[6]. Pędy krótko owłosione lub nagie[8].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, całobrzegie, liście łodygowe siedzące, zwykle podługowatolancetowate[8].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowych skrętkach, groniasto się wydłużających w trakcie kwitnienia. Kwiatostany zwykle są bezlistne, rzadziej ulistnione (z przysadkami). Kwiaty 5-krotne, promieniste, w pączku są skręcone. Kielich ze zrośniętych działek ma kształt dzwonkowaty lub lejkowaty, na szczycie 5-łatkowy lub ząbkowy, u wielu gatunków wydłuża się po przekwitnieniu. Rurkowotalerzykowata korona kwiatu niebieska, rzadziej biała, różowa czy żółta. Pięć zrosłych płatków tworzy płaski lub słabo wklęsły rąbek. Przy wlocie rurki korony znajduje się pięć jasnożółtych wskaźników nektaru (osklepek). Pręciki zwykle są krótkie i ukryte w rurce korony. Słupek osadzony na płaskim osadniku zakończony jest nitkowatą szyjką ze słabo rozszerzonym na końcu znamieniem. Zalążnia złożona z 4 części[8].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na 4, zwykle trójgraniasto jajowate, gładkie[8] i czarne rozłupki[6].
SystematykaEdytuj
Rodzaj należy do podplemienia Myosotideae, plemienia Rochelieae w podrodzinie Cynoglossoideae w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[3].
- Myosotis abyssinica Boiss. & Reut.
- Myosotis afropalustris C.H. Wright
- Myosotis albiflora Banks & Sol. ex Hook. f.
- Myosotis alpestris F.W.Schmidt – niezapominajka alpejska
- Myosotis alpina Lapeyr.
- Myosotis ambigens (Bég.) Grau
- Myosotis antarctica Hook. f.
- Myosotis arvensis (L.) Hill – niezapominajka polna
- Myosotis asiatica (Vestergr.) Schischk. & Serg.
- Myosotis azorica H.C.Watson
- Myosotis balbisiana Jord.
- Myosotis baltica Sam. ex Lindm.
- Myosotis bothriospermoides Kitag.
- Myosotis cadmea Boiss.
- Myosotis caespitosa Schultz (właśc.: M. laxa subsp. caespitosa (Schultz) Hyl. ex Nordh.) – niezapominajka darniowa
- Myosotis congesta Shuttlew. ex Albert & Reyn
- Myosotis corsicana (Fiori) Grau
- Myosotis debilis Pomel
- Myosotis decumbens Host – niezapominajka rozłogowa
- Myosotis densiflora C. Koch
- Myosotis discolor Pers. – niezapominajka różnobarwna
- Myosotis gallica Vestergr.
- Myosotis galpinii C.H. Wright
- Myosotis graminifolia DC.
- Myosotis incrassata Guss.
- Myosotis keniensis T.C.E. Fr.
- Myosotis krylovii Serg.
- Myosotis laingii Cheeseman
- Myosotis lamottiana (Braun-Blanq.) Grau
- Myosotis latifolia Poir.
- Myosotis laxa Lehm.
- Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem.
- Myosotis litoralis Steven ex M.Bieb.
- Myosotis macrosperma Engelm.
- Myosotis minutiflora Boiss. & Reut.
- Myosotis nemorosa Besser – niezapominajka górska
- Myosotis persoonii Rouy
- Myosotis praecox Hülph. – niezapominajka wczesna
- Myosotis pusilla Loisel.
- Myosotis ramosissima Rochel – niezapominajka pagórkowa
- Myosotis refracta Boiss.
- Myosotis rehsteineri Wartm. – niezapominajka Rehsteinera
- Myosotis rivularis (Vestergr.) A.P. Khokhr.
- Myosotis ruscinonensis Rouy
- Myosotis sachalinensis Popov
- Myosotis scorpioides L. – niezapominajka błotna
- Myosotis secunda Al.Murray
- Myosotis semiamplexicaulis DC.
- Myosotis sicula Guss.
- Myosotis soleirolii Godr.
- Myosotis sparsiflora J.C.Mikan ex Pohl – niezapominajka skąpokwiatowa
- Myosotis speluncicola (Boiss.) Rouy
- Myosotis stenophylla Knaf – niezapominajka smukła
- Myosotis stolonifera (DC.) J.Gay ex Leresche & Levier
- Myosotis stricta Link ex Roem. & Schult. – niezapominajka piaskowa
- Myosotis strigulosa Rchb.
- Myosotis suaveolens Waldst. & Kit. ex Willd.
- Myosotis sylvatica Hoffm. – niezapominajka leśna
- Myosotis ucrainica Czern.
- Myosotis verna Nutt.
- Myosotis vestergrenii Stroh
- Myosotis virginiana L.
- Myosotis welwitschii Boiss. & Reut.
ZastosowanieEdytuj
Kilka gatunków to cenione i popularne rośliny ozdobne.
Obecność w kulturzeEdytuj
- Znaczenie symboliczne
- Niezapominajka symbolizuje pamięć.
- Niezapominajka jest kwiatem stanowym Alaski.
- W 1934 r. wolnomularska Wielka Loża „Pod Słońcem” (Grossloge „Zur Sonne”) w Bayreuth, jedna z ówczesnych niemieckich obediencji, przyjęła emblemat niezapominajki jako substytut tradycyjnego cyrkla i węgielnicy.
- Święto Polskiej Niezapominajki
Corocznie, od 2002 r. w dniu 15 maja, obchodzone jest w Polsce Święto Polskiej Niezapominajki. Jego inicjatorem był Andrzej Zalewski, który wystąpił z taką propozycją w programie Ekoradio, emitowanym przez Polskie Radio Program I.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-22].
- ↑ a b Myosotis. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-02].
- ↑ a b Genus: Myosotis L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-02].
- ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 110. ISBN 83-05-12868-7.
- ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 533. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 243. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Sychowa Maria: Myosotis L., Niezapominajka. W: Pawłowski B. (red.) Flora Polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
- ↑ Myosotis. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-02].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 127. ISBN 978-83-925110-5-2.