Niezapominajka

Niezapominajka, niezabudka (od ros. незабудкa) (Myosotis L. – dosłownie "mysie uszko" z greckiego mys – mysz (w dopełniaczu myos) i us – ucho (w dopełniaczu otos)[4] – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych. Rodzaj obejmuje ok. 90[5]–100[6] gatunków roślin zielnych. Występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego na obu półkulach[6]. W Polsce dziko rośnie 13 gatunków[7]. Zasiedlają bardzo różne siedliska: miejsca suche i piaszczyste wydmy, trawiaste murawy, zarośla i lasy, miejsca wilgotne i płytkie wody, a także wysokie piętra górskie[6].

Niezapominajka
Ilustracja
Niezapominajka leśna
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad Euphyllophyta
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad astrowe
Rodzina ogórecznikowate
Rodzaj niezapominajka
Nazwa systematyczna
Myosotis L.
Sp. Pl. 131. 1753
Typ nomenklatoryczny
Myosotis scorpioides L.[2]
Synonimy
  • Echioides Moench
  • Scorpiurus Haller[2]
  • Trigonocaryum Trautv.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Niezapominajka alpejska
Myosotis pulvinaris

Niezapominajki są popularnymi roślinami ozdobnymi. Najczęściej uprawiana jest niezapominajka leśna M. sylvatica[6], sadzona w różnych odmianach[5].

Rozmieszczenie geograficzneEdytuj

Niezapominajki spotykane są na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Najbardziej zróżnicowane są w dwóch oddalonych od siebie obszarach – w basenie Morza Śródziemnego i na Nowej Zelandii. W Europie, w większości w jej części południowej, rośnie 41 gatunków. W Turcji rosną 23 gatunki, a w Nowej Zelandii – 33[6]. Na pozostałych obszarach rosną stosunkowo nieliczne gatunki, zwłaszcza w Afryce i na kontynentach amerykańskich. Występują one głównie w strefie klimatu umiarkowanego, a w strefie międzyzwrotnikowej ich obecność ograniczona jest to obszarów górskich[6][5].

W Polsce rośnie dziko 13 gatunków[7]:

  • N. alpejska

  • N. błotna

  • N. darniowa

  • N. górska

  • N. leśna

  • N. pagórkowa

  • N. piaskowa

  • N. polna

  • N.różnobarwna

  • N. skąpokwiatowa

  • N. smukła

MorfologiaEdytuj

Pokrój
Rośliny zielne, zarówno jednoroczne, dwuletnie, jak i byliny osiągające do 100 cm wysokości[6]. Pędy krótko owłosione lub nagie[8].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze, całobrzegie, liście łodygowe siedzące, zwykle podługowatolancetowate[8].
Kwiaty
Zebrane w szczytowych skrętkach, groniasto się wydłużających w trakcie kwitnienia. Kwiatostany zwykle są bezlistne, rzadziej ulistnione (z przysadkami). Kwiaty 5-krotne, promieniste, w pączku są skręcone. Kielich ze zrośniętych działek ma kształt dzwonkowaty lub lejkowaty, na szczycie 5-łatkowy lub ząbkowy, u wielu gatunków wydłuża się po przekwitnieniu. Rurkowotalerzykowata korona kwiatu niebieska, rzadziej biała, różowa czy żółta. Pięć zrosłych płatków tworzy płaski lub słabo wklęsły rąbek. Przy wlocie rurki korony znajduje się pięć jasnożółtych wskaźników nektaru (osklepek). Pręciki zwykle są krótkie i ukryte w rurce korony. Słupek osadzony na płaskim osadniku zakończony jest nitkowatą szyjką ze słabo rozszerzonym na końcu znamieniem. Zalążnia złożona z 4 części[8].
Owoce
Rozłupnie rozpadające się na 4, zwykle trójgraniasto jajowate, gładkie[8] i czarne rozłupki[6].

SystematykaEdytuj

Rodzaj należy do podplemienia Myosotideae, plemienia Rochelieae w podrodzinie Cynoglossoideae w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[3].

Wykaz gatunków[9][10]

ZastosowanieEdytuj

Kilka gatunków to cenione i popularne rośliny ozdobne.

Obecność w kulturzeEdytuj

Znaczenie symboliczne
Święto Polskiej Niezapominajki

Corocznie, od 2002 r. w dniu 15 maja, obchodzone jest w Polsce Święto Polskiej Niezapominajki. Jego inicjatorem był Andrzej Zalewski, który wystąpił z taką propozycją w programie Ekoradio, emitowanym przez Polskie Radio Program I.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-22].
  2. ↑ a b Myosotis. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-02].
  3. ↑ a b Genus: Myosotis L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-02].
  4. ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 110. ISBN 83-05-12868-7.
  5. ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 533. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 243. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. ↑ a b c d Sychowa Maria: Myosotis L., Niezapominajka. W: Pawłowski B. (red.) Flora Polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
  9. ↑ Myosotis. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-02].
  10. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 127. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niezapominajka&oldid=61071473”