Nikołaj Wasiljewicz Repnin (Riepnin), ros. Николай Васильевич Репнин (ur. 11 marca?/22 marca 1734 w Petersburgu, zm. 12 maja?/24 maja 1801 w Rydze) – książę rosyjski, generał-feldmarszałek i dyplomata z rodziny Repninów, generał en chef wojsk rosyjskich na Litwie w czasie powstania kościuszkowskiego 1794 roku, kierownik całej akcji przeciwko powstaniu od 3 maja 1794 roku[1].

Nikołaj Wasiljewicz Repnin
Николай Васильевич Репнин
Ilustracja
Herb
Rodzina

Repninowie

Data i miejsce urodzenia

22 marca 1734
Sankt Petersburg

Data i miejsce śmierci

24 maja 1801
Ryga

Ojciec

Wasilij Nikitycz Repnin

Żona

Natalia z Kurakinów

Dzieci

Iwan Nikołajewicz Repnin
Praskowja z Repninów Galicyna
Aleksandra z Repninów Wołkońska
Daria z Repninów von Kalenberg

Odznaczenia
Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów) Order Orła Czarnego (Prusy)

Wnuk feldmarszałka Anikity Repnina, syn Wasilija Repnina, wojskowego, opiekuna cara Piotra III. Od 1762 r. poseł w Prusach, w latach 1764–1768 rosyjski poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny w Warszawie i w tym czasie sprawujący faktyczną władzę nad Rzecząpospolitą jako bezpośredni wykonawca woli Katarzyny II.

Okres do 1764

edytuj

Wziął udział w wojnie siedmioletniej. W 1762 został mianowany generał-lejtnantem wojsk rosyjskich. W tym roku jako poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny rozpoczął rokowania z królem Prus Fryderykiem II. Karierę w dyplomacji zrobił dlatego, że był mężem siostrzenicy ministra rosyjskiego Nikity Panina.

Do Polski wysłano go w listopadzie 1763 roku, ponieważ dotychczasowy tamtejszy poseł rosyjski Herman Karl von Keyserling był już stary i schorowany i nie mógł już wykonywać wielu obowiązków. Jako ambasador w Polsce był przeciwnikiem reform podejmowanych przez obóz królewski, występował przed magnatami i szlachtą jako obrońca wolności. Zyskał przez to wsparcie szlachty w działaniach mających na celu utrudnianie i blokowanie reform podejmowanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego i stronnictwo Czartoryskich. Na sejmie 1766 uniemożliwił ograniczenie liberum veto i przyczynił się do rozwiązania, trwającej od 1764, konfederacji generalnej.

Repnin otrzymał od Katarzyny II specjalne zadanie: miał skłonić posłów, przy pomocy groźby lub obietnicy urzędów bądź jurgieltu (stałej pensji od dworu rosyjskiego), by uchwalili traktat gwarancyjny z Rosją. Ten traktat oznaczał praktycznie koniec suwerenności Rzeczypospolitej. Pod pozorem obrony dysydentów wprowadził do Polski wojska rosyjskie w liczbie 40 000.

1764–1769

edytuj

Inicjator konfederacji innowierczych słuckiej i toruńskiej, później katolickiej konfederacji radomskiej (1767). W obliczu oporu części szlachty, Repnin ułożył nowy plan. Traktat gwarancyjny przegłosuje nie cały Sejm, lecz jego delegaci. Wybrał zdrajców, którzy za rosyjskie pieniądze i za urzędy przyjęli traktat. Posłów i senatorów, którzy najgoręcej protestowali, dotkliwie karano. Wojska rosyjskie plądrowały ich majątki lub je bezprawnie rekwirowały. Na tzw. Sejmie Repninowskim 1767–1768 sterroryzowanym uprowadzeniem przez rosyjskiego posła z Polski przywódców konfederacji radomskiej: biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna Rzewuskiego (przebywali w Kałudze przez 5 lat) – doprowadził do przegłosowania traktatu (pod pozorem równouprawnienia dysydentów).

1769–1801

edytuj

Zdymisjonowany reskryptem Katarzyny II z 10 kwietnia 1769 roku, w związku z zawiązaniem konfederacji barskiej (1768–1772), przekreślającej jego plan bezkrwawego opanowania Polski przez Rosję. Opuścił Rzeczpospolitą w czerwcu 1769 roku[2].

Uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1768–1774 i 1787–1791. Brał udział w bitwie nad Kagułem w 1770. Został odznaczony orderem św. Jerzego II klasy (№ 2). W 1791 dowodził armią rosyjską w bitwie przy Maczyne. Został odznaczony orderem św. Jerzego I klasy (№ 9). W okresie 1775–1776 ambasador w Turcji. W 1793 generał-gubernator w Rydze.

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej w 1794 był naczelnym dowódcą wojsk rosyjskich walczących z powstańcami, faktycznie dowodził jedynie rosyjską armią na Litwie. W latach 1795–1797 był generał-gubernatorem ziem litewskich wcielonych w wyniku III rozbioru do Rosji. Był autorem tekstu aktu abdykacji podpisanego 25 listopada 1795 w Grodnie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego[3]. Został odznaczony Orderem Orła Białego.

Romans z Izabelą Czartoryską

edytuj

Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun, przyznawał się w swych Pamiętnikach do romansu z Izabelą Czartoryską. Francuz wspomina o rosyjskim ambasadorze Repninie jako o pokonanym rywalu o jej względy. Czartoryscy chcieli przeszkodzić wydaniu pamiętników w 1822 roku i potem w 1858.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stanisław Herbst, Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku, Warszawa 1983, s. 173
  2. Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, t. II, Warszawa 1900, s. 313.
  3. Maria Żywirska Ostatnie lata życia króla Stanisława Augusta, Warszawa 1978, s. 128.

Bibliografia

edytuj
  • Duc de Lauzun, Pamiętniki, PIW, Warszawa 1976.
  • Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 15721795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 498.

Linki zewnętrzne

edytuj