Nimfa (ptak)
Nimfa[5] (Nymphicus hollandicus) – gatunek średniego ptaka z rodziny kakaduowatych (Cacatuidae), jedynego przedstawiciela podrodziny nimf (Nymphicinae)[5]. Zasiedla Australię. W Polsce jest to wyłącznie ptak hodowlany. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Nymphicus[6]. Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski (LC).
| ||
| Nymphicus hollandicus[1] | ||
| (Kerr, 1792) | ||
 Samiec o ubarwieniu dzikim | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | papugowe | |
| Rodzina | kakaduowate | |
| Podrodzina | Nymphicinae Bonaparte, 1857 | |
| Rodzaj | Nymphicus[2] Wagler, 1832 | |
| Gatunek | nimfa | |
| Synonimy | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
SystematykaEdytuj
Po raz pierwszy o istnieniu nimfy wspomniał Europejczyk, który towarzyszył Jamesowi Cookowi w jego podróży wzdłuż wschodniego wybrzeża Australii w 1770 roku. Złapany osobnik został zabity, wypchany i zdeponowany w Royal College of Surgeons w Anglii. Pierwszy opis naukowy tego gatunku sporządził John Latham, zaliczając nimfę do gatunku papug z czubem. W jego opisie brakowało jednak nazwy naukowej i informacji o pochodzeniu nimfy. W 1788 roku Johann Friedrich Gmelin nadał jej nazwę naukową Psittacus novaehollandiae, ale była ona niewłaściwa, ponieważ nadał ją także kilku innym gatunkom[3].
Pierwszy pomyłkę Gmelina odnotował Robert Kerr, w 1792 roku nadając nową nazwę: Psittacus hollandicus. Nazwa gatunkowa przetrwała do dziś, ale nazwę rodzajową należało zmienić. Obecnie rodzaj Psittacus obejmuje żako, a po raz pierwszy została ona opisana właśnie w tym rodzaju. W 1832 roku Johann Georg Wagler nadał jej nazwę rodzajową Nymphicus. Tego samego roku William Swainson opisał nimfę pod nazwą Leptolophus auricomis, a trzy lata później René Primevère Lesson pod nazwą Calopsitta guy. W roku 1912 Gregory Mathews wyróżnił trzy podgatunki: pallescens, intermedius i obscurus[3]. Obecnie nie wyróżnia się żadnych podgatunków[1][7].
Etymologia nazwy naukowej: Nazwa rodzajowa Nymphicus pochodzi od nimf w sensie bogiń, a nazwa gatunkowa hollandicus od dawnej nazwy Australii – Nowa Holandia[3].
MorfologiaEdytuj
U nimf odmiany nominalnej (typowej dla dzikich nimf) występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec jest ciemnoszary, szary lub jasnoszary z jaśniejszą piersią i brzuchem. Głowa żółta, z szarym czubkiem z żółtym końcem. Pomarańczowe plamy policzkowe. Biały brzeg skrzydła. Nogi, dziób i sterówki szare. Samice mają szare pióra na głowie i żółty, prążkowany ogon. Młode do pierwszego pierzenia (ok. 6 miesięcy) wyglądają jak samice[3].
Wymiary i masa ciałaEdytuj
Nimfy z hodowli zazwyczaj są większe. Wymiary[3]:
| Dorosły samiec | Dorosła samica | |
|---|---|---|
| Całkowita długość | 28–31 cm | 28–31 cm |
| Długość skrzydła | 17–18 cm | 16–17 cm |
| Długość ogona | 16–19 cm | 15–17 cm |
| Długość czaszki[8] | 34 mm (bez dzioba 26 mm) | |
| Szerokość czaszki | 22–27 mm | 22–26 mm |
| Długość czubka | 36–58 mm | 36–53 mm |
| Długość kości stępowej | 15–17 mm | 15–16 mm |
| Długość dzioba | 13–15,1 mm | 13,2–14,1 mm |
| Rozpiętość skrzydeł[9] | 46 cm | |
| Masa ciała[10] | 80–100 g | |
WystępowanieEdytuj
Nimfy zasiedlają wnętrze kontynentu australijskiego, nie występują na wybrzeżach, zachodniej części Australii Południowej oraz na Tasmanii i Przylądku Jork.
ŚrodowiskoEdytuj
Nimfy preferują otwarte tereny z dostępem do świeżej wody. Występują także w terenach rzadko zalesionych i sawannach; wędrowne nimfy jedzą nasiona akacji, więc są też spotykane w ich zaroślach. Temperatura miejsca w ich środowisku życia waha się od 4,5 stopnia Celsjusza zimą do 43 stopni latem. Dziuple w drzewach wykorzystują jako miejsca do gniazdowania. Zasiedla tereny do wysokości 500 m n.p.m.[11]
PożywienieEdytuj
Nimfy żywią się głównie nasionami roślin zielnych, w szczególności nasionami traw z rodzaju Astrebla, zwanymi popularnie trawami Mitchella. Jeżeli nie muszą się wysilać, potrafią długo wytrzymać bez wody; czerpią ją wtedy z ziaren. Dietę uzupełniają jagodami, pączkami kwiatów i nektarem[3]. Zjadają także nasiona akacji oraz pszenicy[10].
Tryb życia i zachowanieEdytuj
Nimfy są dobrze przystosowane do lotu, gdyż prowadzą koczowniczy tryb życia. Składa się na to budowa skrzydeł, kształt ciała i ogona. Wędrują w stadach, w ten sposób łatwiej znajdują pożywienie i dostrzegają drapieżniki. Nie lubią liściastych gałęzi, siedzą więc najchętniej na martwych drzewach. Na ziemi są bardzo ostrożne. Wodopój odwiedzają wcześnie rano i wieczorem. Zaraz po napiciu się całe stado odlatuje. Pożywiają się również w grupie. Nimfy czyszczą się wzajemnie, a nimfa czyszcząca grzbiet, ogon i skrzydła trzyma głowę w górze. Możliwe, że pierwszym kontaktem przyszłych par nimf jest właśnie prośba o czyszczenie. Proszący o to ptak trzyma głowę nisko, kładzie czubek i mruży oczy, co oznacza, że nie ma złych zamiarów[3]. Nimfy żyją na wolności 10–14 lat; w niewoli do 25[11].
GłosEdytuj
Samce śpiewają w celu zwrócenia na siebie uwagi samic. Robią to też w celu wyrażenia swojej radości. Samczyk zaczyna śpiewać gdy ma około roku; uczy się od pozostałych członków stada. Ptak w niewoli może naśladować ludzki gwizd i wplatać elementy, których się nauczył w swą pieśń. Krzyk ostrzegawczy brzmi jak „kłi!”, „kiłi!” lub podobnie. Zazwyczaj ostrzegają samce. Swoje niezadowolenie nimfa pokazuje zrzędzącym, trochę charczącym odgłosem. Nimfy często komunikują się ze sobą, również w trakcie budowy gniazda. Pisklęta wołają o jedzenie dźwiękiem przypominającym „oink”[3].
RozródEdytuj
Nimfy są monogamiczne. Okres lęgowy przypada od września do października[11].
Gniazdo: Nimfy lęgną się w dziuplach. Nie ma problemów ze znalezieniem miejsca na gniazdo, gdyż drzewa często są wyjedzone przez termity albo połamane. Zazwyczaj jedno drzewo zasiedla jedna para[3]. Preferują martwe eukaliptusy i zwykle gnieżdżą się na wysokości około 2 metrów nad ziemią[11].
Jaja: 4–7 na sezon, barwy białej[3][11]. Mają one wymiary 24,5x19 mm[12].
Wysiadywanie: 17–23 dni[11]. Samiec nie karmi samiczki, jeżeli idzie ona szukać pożywienia – samiec ją zastępuje[3].
Pisklęta: Po wykluciu ważą 4–6 gramów. Usamodzielniają się po 4 do 5 tygodniach, a są zdolne do rozrodu po 1,5 roku od wyklucia. Czasem zdarza się, lecz jest to rzadkością, że dorosłe nimfy usuwają skorupki z gniazda po tym, jak młode się wyklują[3][11].
Pasożyty i chorobyEdytuj
Młode nimfy bywają niekiedy atakowane przez drożdże z rodzaju Candida i bakterie z rodzaju Chlamydophila. Pasożyty jelitowe, np. z rodzaju Giardia, mogą występować nawet u zdrowo żywionych ptaków. U dorosłych nimf często występują choroby wątroby, nerek i układu rozrodczego (u samic)[13]. Przykłady innych chorób i dolegliwości występujące u nimf w niewoli[3]:
- zła kondycja
- biegunka i zaburzenia trawienia
- zaburzenia przemiany materii
- wymioty
- zapalenie spojówek
- katar
- urazy mechaniczne
- zaparcie jaja
MutacjeEdytuj
Mutacje barwne nigdy nie zdarzają się w naturze. Wyhodowano następujące[3]:
- białogłowa
- bladogłowa
- lutino
- platinum
- niesprzężone z płcią lutino
- pastelowa srebrna
- świecąca srebrna
- dominująca srebrna
- west coast silver
- recesywna srebrna
- płowa
- perłowa
- szek
- żółtolica
- oliwkowa
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Nymphicus hollandicus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Nymphicus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 2014-04-04]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Joanna Karocka: Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach (pol.). [dostęp 2010-10-16].
- ↑ BirdLife International 2016, Nymphicus hollandicus [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [online], wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-26] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Nymphicinae Bonaparte, 1857 - nimfy (wersja: 2016-11-20). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Family Cacatuidae (ang.). IOC World Bird List: Version 4.2. [dostęp 2014-08-03].
- ↑ Denis Lepage: Nimfa (Nymphicus hollandicus) (pol.). Avibase. Światowa Baza Danych o Ptakach. [dostęp 2010-10-16].
- ↑ Nymphicus hollandicus (Cockatiel) (ang.). Skullsite.com. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ David Chandler, Dominic Couzens, Euan Dunn, Jonathan Elphick, Rob Hume: Fakty o zwierzętach świata. Ptaki. Derek Niemann, Tony Whitehead, John Woodward. Warszawa: Multico, 2008, s. 139, seria: Fakty o zwierzętach Świata. ISBN 978-83-7495-075-6.
- ↑ a b Cockatiel (Nymphicus hollandicus) (ang.). Parrot Encyclopedia. [dostęp 2019-11-07].
- ↑ a b c d e f g Animal Diversitety Web – Nymphicus hollandicus
- ↑ Lexicon of Parrots: Nymphicus hollandicus, Cockatiel (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Cockatiel (Nymphicus hollandicus) (ang.). Birds Doctor Housecalls. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-08)].