Nimfa (ptak)

Nimfa[5] (Nymphicus hollandicus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kakaduowatych (Cacatuidae), jedyny przedstawiciel podrodziny nimf (Nymphicinae)[5] i rodzaju Nymphicus[6]. Zasiedla Australię. Popularny ptak hodowlany. Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski (LC).

Nimfa
Nymphicus hollandicus[1]
(Kerr, 1792)
Ilustracja
Samiec o ubarwieniu dzikim
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Infragromada ptaki neognatyczne
Rząd papugowe
Rodzina kakaduowate
Podrodzina Nymphicinae
Bonaparte, 1857
Rodzaj Nymphicus[2]
Wagler, 1832
Gatunek nimfa
Synonimy
  • Psittacus novaehollandiae Gmelin, 1788[3]
  • Psittacus hollandicus Kerr, 1792[3]
  • Leptolophus auricomis Swainson, 1832[3]
  • Calopsitta guy Lesson, 1835[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

SystematykaEdytuj

Po raz pierwszy o istnieniu nimfy wspomniał Europejczyk, który towarzyszył Jamesowi Cookowi w jego podróży wzdłuż wschodniego wybrzeża Australii w 1770 roku. Złapany osobnik został zabity, wypchany i zdeponowany w Royal College of Surgeons w Anglii. Pierwszy opis naukowy tego gatunku sporządził John Latham, zaliczając nimfę do gatunku papug z czubem. W jego opisie brakowało jednak nazwy naukowej i informacji o pochodzeniu nimfy. W 1788 roku Johann Friedrich Gmelin nadał jej nazwę naukową Psittacus novaehollandiae, ale była ona niewłaściwa, ponieważ nadał ją także kilku innym gatunkom[3].

Pierwszy pomyłkę Gmelina odnotował Robert Kerr, w 1792 roku nadając nową nazwę: Psittacus hollandicus. Nazwa gatunkowa przetrwała do dziś, ale nazwę rodzajową należało zmienić. Obecnie rodzaj Psittacus obejmuje żako, a po raz pierwszy została ona opisana właśnie w tym rodzaju. W 1832 roku Johann Georg Wagler nadał jej nazwę rodzajową Nymphicus. Tego samego roku William Swainson opisał nimfę pod nazwą Leptolophus auricomis, a trzy lata później René Primevère Lesson pod nazwą Calopsitta guy. W roku 1912 Gregory Mathews wyróżnił trzy podgatunki: pallescens, intermedius i obscurus[3]. Obecnie nie wyróżnia się żadnych podgatunków[1][6][7].

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa rodzajowa Nymphicus pochodzi od nimf w sensie bogiń, a nazwa gatunkowa hollandicus od dawnej nazwy Australii – Nowa Holandia[3].

MorfologiaEdytuj

U nimf odmiany nominalnej (typowej dla dzikich nimf) występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec jest ciemnoszary, szary lub jasnoszary z jaśniejszą piersią i brzuchem. Głowa żółta, z szarym czubkiem z żółtym końcem. Pomarańczowe plamy policzkowe. Biały brzeg skrzydła. Nogi, dziób i sterówki szare. Samice mają szare pióra na głowie i żółty, prążkowany ogon. Młode do pierwszego pierzenia (ok. 6 miesięcy) wyglądają jak samice[3].

Wymiary i masa ciałaEdytuj

Nimfy z hodowli zazwyczaj są większe. Wymiary[3]:

Dorosły samiec Dorosła samica
Całkowita długość 28–31 cm 28–31 cm
Długość skrzydła 17–18 cm 16–17 cm
Długość ogona 16–19 cm 15–17 cm
Długość czaszki[8] 34 mm (bez dzioba 26 mm)
Szerokość czaszki 22–27 mm 22–26 mm
Długość czubka 36–58 mm 36–53 mm
Długość kości stępowej 15–17 mm 15–16 mm
Długość dzioba 13–15,1 mm 13,2–14,1 mm
Rozpiętość skrzydeł[9] 46 cm
Masa ciała[10] 80–100 g

WystępowanieEdytuj

Nimfy zasiedlają wnętrze kontynentu australijskiego, nie występują na wybrzeżach, zachodniej części Australii Południowej oraz na Tasmanii i Przylądku Jork.

ŚrodowiskoEdytuj

Nimfy preferują otwarte tereny z dostępem do świeżej wody. Występują także w terenach rzadko zalesionych i sawannach; wędrowne nimfy jedzą nasiona akacji, więc są też spotykane w ich zaroślach. Temperatura miejsca w ich środowisku życia waha się od 4,5 stopnia Celsjusza zimą do 43 stopni latem. Dziuple w drzewach wykorzystują jako miejsca do gniazdowania. Zasiedlają tereny do wysokości 500 m n.p.m.[11]

PożywienieEdytuj

Nimfy żywią się głównie nasionami roślin zielnych, w szczególności nasionami traw z rodzaju Astrebla, zwanymi popularnie trawami Mitchella. Jeżeli nie muszą się wysilać, potrafią długo wytrzymać bez wody; czerpią ją wtedy z ziaren. Dietę uzupełniają jagodami, pączkami kwiatów i nektarem[3]. Zjadają także nasiona akacji oraz pszenicy[10].

Tryb życia i zachowanieEdytuj

Nimfy są dobrze przystosowane do lotu, gdyż prowadzą koczowniczy tryb życia. Składa się na to budowa skrzydeł, kształt ciała i ogona. Wędrują w stadach, w ten sposób łatwiej znajdują pożywienie i dostrzegają drapieżniki. Nie lubią liściastych gałęzi, siedzą więc najchętniej na martwych drzewach. Na ziemi są bardzo ostrożne. Wodopój odwiedzają wcześnie rano i wieczorem. Zaraz po napiciu się całe stado odlatuje. Pożywiają się również w grupie. Nimfy czyszczą się wzajemnie, a nimfa czyszcząca grzbiet, ogon i skrzydła trzyma głowę w górze. Możliwe, że pierwszym kontaktem przyszłych par nimf jest właśnie prośba o czyszczenie. Proszący o to ptak trzyma głowę nisko, kładzie czubek i mruży oczy, co oznacza, że nie ma złych zamiarów[3]. Nimfy żyją na wolności 10–14 lat; w niewoli do 25[11].

GłosEdytuj

Samce śpiewają w celu zwrócenia na siebie uwagi samic. Robią to też w celu wyrażenia swojej radości. Samczyk zaczyna śpiewać, gdy ma około roku; uczy się od pozostałych członków stada. Ptak w niewoli może naśladować ludzki gwizd i wplatać elementy, których się nauczył w swą pieśń. Krzyk ostrzegawczy brzmi jak „kłi!”, „kiłi!” lub podobnie. Zazwyczaj ostrzegają samce. Swoje niezadowolenie nimfa pokazuje zrzędzącym, trochę charczącym odgłosem. Nimfy często komunikują się ze sobą, również w trakcie budowy gniazda. Pisklęta wołają o jedzenie dźwiękiem przypominającym „oink”[3].

RozródEdytuj

 
Jajo

Nimfy są monogamiczne. Okres lęgowy przypada od września do października[11].

Gniazdo: Nimfy lęgną się w dziuplach. Nie ma problemów ze znalezieniem miejsca na gniazdo, gdyż drzewa często są wyjedzone przez termity albo połamane. Zazwyczaj jedno drzewo zasiedla jedna para[3]. Preferują martwe eukaliptusy i zwykle gnieżdżą się na wysokości około 2 metrów nad ziemią[11].
Jaja: 4–7 na sezon, barwy białej[3][11]. Mają one wymiary 24,5x19 mm[12].
Wysiadywanie: 17–23 dni[11]. Samiec nie karmi samiczki, jeżeli idzie ona szukać pożywienia – samiec ją zastępuje[3].
Pisklęta: Po wykluciu ważą 4–6 gramów. Usamodzielniają się po 4 do 5 tygodniach, a są zdolne do rozrodu po 1,5 roku od wyklucia. Czasem zdarza się, lecz jest to rzadkością, że dorosłe nimfy usuwają skorupki z gniazda po tym, jak młode się wyklują[3][11].

 
Po lewej ptak odmiany perłowej, po prawej lutino
 
Nieco ponad roczny samiec nimfy odmiany perłowej; po pierzeniu, białe plamki na skrzydłach są już niewidoczne

Pasożyty i chorobyEdytuj

Młode nimfy bywają niekiedy atakowane przez drożdże z rodzaju Candida i bakterie z rodzaju Chlamydophila. Pasożyty jelitowe, np. z rodzaju Giardia, mogą występować nawet u zdrowo żywionych ptaków. U dorosłych nimf często występują choroby wątroby, nerek i układu rozrodczego (u samic)[13]. Przykłady innych chorób i dolegliwości występujące u nimf w niewoli[3]:

  • zła kondycja
  • biegunka i zaburzenia trawienia
  • zaburzenia przemiany materii
  • wymioty
  • zapalenie spojówek
  • katar
  • urazy mechaniczne
  • zaparcie jaja

MutacjeEdytuj

Mutacje barwne nigdy nie zdarzają się w naturze. Wyhodowano następujące[3]:

  • białogłowa
  • bladogłowa
  • lutino
  • platinum
  • niesprzężone z płcią lutino
  • pastelowa srebrna
  • świecąca srebrna
  • dominująca srebrna
  • west coast silver
  • recesywna srebrna
  • płowa
  • perłowa
  • szek
  • żółtolica
  • oliwkowa
  • nominalna

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b Nymphicus hollandicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ Nymphicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-04-04] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Joanna Karocka: Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach (pol.). [dostęp 2010-10-16].
  4. ↑ BirdLife International, Nymphicus hollandicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [online], wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-26] (ang.).
  5. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Nymphicinae Bonaparte, 1857 - nimfy (wersja: 2016-11-20). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-07].
  6. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-18].
  7. ↑ Denis Lepage: Nimfa (Nymphicus hollandicus) (pol.). Avibase. Światowa Baza Danych o Ptakach. [dostęp 2010-10-16].
  8. ↑ Nymphicus hollandicus (Cockatiel) (ang.). Skullsite.com. [dostęp 2019-11-07].
  9. ↑ David Chandler, Dominic Couzens, Euan Dunn, Jonathan Elphick, Rob Hume, Derek Niemann, Tony Whitehead, John Woodward: Fakty o zwierzętach świata. Ptaki. Warszawa: Multico, 2008, s. 139, seria: Fakty o zwierzętach Świata. ISBN 978-83-7495-075-6.
  10. ↑ a b Cockatiel (Nymphicus hollandicus) (ang.). Parrot Encyclopedia. [dostęp 2019-11-07].
  11. ↑ a b c d e f g Animal Diversity Web – Nymphicus hollandicus
  12. ↑ Lexicon of Parrots: Nymphicus hollandicus, Cockatiel (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  13. ↑ Cockatiel (Nymphicus hollandicus) (ang.). Birds Doctor Housecalls. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-08)].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nimfa_(ptak)&oldid=62892570”