Nogatrzeka będąca wschodnim ramieniem ujściowym Wisły, oddzielona od drugiego z ramion, Leniwki, śluzą w Białej Górze. Żeglowna na całej długości. Uchodzi licznymi odnogami do Zalewu Wiślanego, tworząc niewielką deltę.

Nogat
Ilustracja
Nogat w okolicach Kępin Wielkich
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Rzeka
Długość 62 km
Powierzchnia zlewni

112,8 km²

Średni przepływ

20 m³/s (regulowany przez jaz w Białej Górze) przy wypływie z Wisły i 30 m³/s przy ujściu

Źródło
Miejsce Wisła
Wysokość

Biała Góra

Współrzędne

53°54′42,4″N 18°52′46,9″E/53,911778 18,879694

Ujście
Recypient Zalew Wiślany
Miejsce

nieopodal miejscowości Osłonka

Współrzędne

54°16′30″N 19°16′20″E/54,275000 19,272222

Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Śluza wodna w Białej Górze
Zamek w Malborku nad Nogatem

Długość rzeki wynosi 62 km, a powierzchnia jej dorzecza 1330 km²[1].

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[2], Nogat jest rzeką klasy żeglownej II.

Dopływy: Liwa, Młynówka Malborska, oba prawobrzeżne.

Ze względu na wartości przyrodnicze, ujściowy odcinek rzeki został objęty ochroną w postaci rezerwatu Ujście Nogatu i Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Dolny odcinek stanowi granicę województw pomorskiego i warmińsko-mazurskiego[1].

Historia regulacji edytuj

Dawniej rzeka stanowiła jedno z głównych ramion Wisły i spływało nią 87% wód wiślanych. W związku z obniżeniem się poziomu lustra wody w Nogacie podjęto próbę regulacji układu rzecznego i w 1553 przekopano kanał pod Białą Górą, który uratował rzekę od wyschnięcia. Większość wód zaczęła płynąć Nogatem, a Wisła straciła żeglowność na odcinku Biała GóraGdańsk. Niedobór wody dla Gdańska i nadmiar dla miejscowości położonych nad Nogatem, wywołał wieloletnie spory. W 1612 wybudowano tamę, która w czasie wojen szwedzkich uległa zniszczeniu, powodując ponowne spory i komplikacje stosunków wodnych. Dopiero w 1848 zatwierdzono projekt odgałęzienia Nogatu od Wisły 4 km poniżej Białej Góry w miejscowości Piekło, w tym celu przekopano kanał, wzniesiono drewniany jaz przeciw krze lodowej i wybudowano wały przeciwpowodziowe z tzw. wielkim upustem, służącym do odprowadzania wód Liwy do Nogatu. W 1879 podwyższono wał przeciwpowodziowy Wisły i przebudowano wielki upust. Po przerwaniu wału i zalaniu Żuław Elbląskich w 1888 zdecydowano o uregulowaniu Wisły. W 1900 nastąpiło prawie całkowite odcięcie dopływu wody z Wisły do Nogatu. Rzekę Nogat skanalizowano przez trzy stopnie wodne: Michałowo, Rakowiec i Szonowo, utrzymując w ten sposób stały poziom wód, umożliwiając ruch statków. W 1930 wybudowano małą śluzę w ujściu Liwy do Nogatu[3].

Miejscowości nad Nogatem edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na lata 2006–2011, s. 32 [dostęp 2013-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-09].
  2. Dz. U. z 2002 r. Nr 77, poz. 695.
  3. Pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych – przewodnik przyrodniczo-turystyczny, TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2

Linki zewnętrzne edytuj