Nowe Warpno

miasto w województwie zachodniopomorskim

Nowe Warpno (niem. Neuwarp) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nowe Warpno, położone na Półwyspie Nowowarpieńskim, nad Zalewem Szczecińskim i Jeziorem Nowowarpieńskim; prawa miejskie od ok. 1295.

Nowe Warpno
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Nowe Warpno
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

policki

Gmina

Nowe Warpno

Prawa miejskie

ok. 1295

Burmistrz

Jarosław Burba

Powierzchnia

24,51[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1097[1]
45[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 91

Kod pocztowy

72-022

Tablice rejestracyjne

ZPL

Położenie na mapie gminy Nowe Warpno
Mapa konturowa gminy Nowe Warpno, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nowe Warpno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Nowe Warpno”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nowe Warpno”
Położenie na mapie powiatu polickiego
Mapa konturowa powiatu polickiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Nowe Warpno”
Ziemia53°43′21″N 14°17′20″E/53,722500 14,288889
TERC (TERYT)

3211034

SIMC

0979308

Urząd miejski
pl. Zwycięstwa 1
72-022 Nowe Warpno
Strona internetowa

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto liczyło 1237 mieszkańców[2].

Położenie

edytuj
 
Nowe Warpno i Jez. Nowowarpieńskie

Nowe Warpno znajduje się w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, na północno-zachodnim krańcu powiatu polickiego. Leży na Równinie Wkrzańskiej, na Półwyspie Nowowarpieńskim oddzielającym Jezioro Nowowarpieńskie od Zatoki Nowowarpieńskiej, będącej częścią Zalewu Szczecińskiego.

Według danych z 1 stycznia 2009 całkowita powierzchnia miasta wynosi 24,51 km²[3].

Do Nowego Warpna należą także osiedla (dawne wsie): Grądno, Karszno, Małachowo, Miroszewo, Podgrodzie, Przedborze, Rytka.

W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego.

Historia

edytuj

Najwcześniejsze dzieje

edytuj

Osada Wapene jest po raz pierwszy wymieniana w dokumencie księcia Barnima I z 1184, położona była na wyspie połączonej ze stałym lądem groblą[4]. Lokacja Nowego Warpna najprawdopodobniej miała miejsce w 1295. Odbyła się na zasadzie translokacji z terenów dzisiejszego Podgrodzia, gdzie znajdował się wspomniany gród słowiański. Miasteczko znalazło się w granicach księstwa pomorskiego, aż do 1648, kiedy to pokój w Osnabrück po wojnie trzydziestoletniej przyznał tereny te Szwecji, która panowała nad Nowym Warpnem do 1720.

Okres szwedzki

edytuj
 
Ratusz w Nowym Warpnie

Szwedzi dążyli do szybkiego ufortyfikowania leżącego na wyspie miasta. W 1678 fortyfikator Christian Kanxdorff przedstawił projekt nowej twierdzy. Fortyfikacje miały łączyć trzy wyspy. Obecny półwysep, na którym dziś znajduje się centrum miasta, dawniej nie był połączony z lądem stałym[5]. Plany wybudowania wielkiej twierdzy zrealizowano tylko częściowo. W 1692 główna część Nowego Warpna spłonęła w wielkim pożarze. Zniszczony został m.in. ratusz i kościół. Świątynię odbudowano, zaś na miejscu starego ratusza wzniesiono nowy, ryglowy budynek w 1697. Po wielkim pożarze mieszkańcy przenieśli się w większości do Altwarp, jednak po odbudowie powrócili i miasto liczyło w XVIII wieku ok. 1,3 tys. mieszkańców[potrzebny przypis].

Okres pruski i niemiecki

edytuj
 
Obraz „Im Hafen von Neuwarp” Hansa Hartiga, 1918

W 1715 miasto opanowali Prusacy, którzy w 1720 wcielili je do państwa pruskiego. Podczas wojny siedmioletniej zajęte przez wojska carskiej Rosji. 10 września 1759 na Zalewie Szczecińskim w okolicach Nowego Warpna rozegrała się bitwa morska pomiędzy królewskimi marynarkami Szwecji i Prus. Była to pierwsza bitwa morska w historii pruskiej floty. Zakończyła się ona zwycięstwem Szwecji, której flotyllą dowodził kapitan Rutensparne.

W XVIII wieku miasto rozbudowało się w kierunku południowym, gdzie istniała dzielnica przedmiejska Albrechtsdorf, obecne Karszno. Tam znajdował się m.in. młyn i waga miejska. Wielkie szwedzkie fortyfikacje[5] rozebrano w XIX wieku. Fosa została zasypana i wyspa stała się półwyspem. W okresie napoleońskim miasto było ośrodkiem partyzantki antyfrancuskiej. W 1846 roku zapadła decyzja o wybudowaniu grobli łączącej Stare Warpno z Nowym Warpnem. Projekt ten został zatwierdzony dopiero w 1908, jednak nigdy nie został zrealizowany. Pod koniec XIX wieku miasteczko zostało połączone ze Stobnem i dalej Szczecinem linią kolejową Randower Kleinbahn, co przyspieszyło rozwój gospodarczy. Miasto stało się ośrodkiem rybackim i handlowym, koleją przybyli też pierwsi wczasowicze. Znajdował się tutaj m.in. dom starców, szpital, poczta, szkoła, dom towarowy prowadzony przez rodzinę żydowską, łaźnia miejska i mleczarnia. W okresie międzywojennym miasto przeżywało rozkwit jako ośrodek turystyczny. Kursowały promy do Starego Warpna, Trzebieży i Szczecina oraz rejsy po Zalewie Szczecińskim. Miasto utrzymywało sześć restauracji, sześć piekarń, dwa warsztaty złotnicze, jeden kuśnierski, cztery krawieckie, pięć szewskich, kwitło przetwórstwo rybne. W 1920 w Podgrodziu powstał wielki ośrodek rehabilitacyjno-wypoczynkowy dla kombatantów I wojny światowej[6]

Okres po II wojnie światowej

edytuj
 
Ulica w Nowym Warpnie w 1949

Od 1945 Nowe Warpno należy do Polski. W październiku 1945 powołano polskie władze miejskie i urzędy. W latach 1945–1946 miejscowość była stolicą przejściowo istniejącego powiatu wieleckiego, obecną nazwę zatwierdzono administracyjnie 19 maja 1946[7]. Obecnie miasteczko jest małym ośrodkiem turystycznym i lokalnym ośrodkiem kultury. W Nowym Warpnie znajduje się siedziba Urzędu Gminy i Miasta.

W 2007 wydano monografię miasta Nowe Warpno autorstwa dra Wojciecha Łopucha w serii „Czas, przestrzeń, tożsamość”. Trzy lata później ukazało się II wydanie, zatytułowane „Nowe Warpno i okolice”[8]. W latach 2010 i 2013 ukazały się I i II wydanie „Leksykonu Puszczy Wkrzańskiej” Stowarzyszenia Ziemia Warpieńska pod redakcją prof. Tadeusza Białeckiego i Stanisława Krzywickiego.

Przynależność polityczno-administracyjna Nowego Warpna

edytuj

Architektura

edytuj
Zabytki Nowego Warpna
 
Teren Starego Miasta
 
Ratusz
 
Kościół Wniebowzięcia NMP
 
Budynek poczty
 
Dom przy pl. Zwycięstwa 3
 
Dom przy ul. Kościelnej 2
 
Pałac w Karsznie
 
Kościół św. Huberta w Karsznie

Zabytki chronione prawem w Nowym Warpnie:

Pomniki Nowego Warpna
 
Pomnik Rybaka
 
Pomnik 00Hansa Hartiga
 
Pomnik Matki
 
Pomnik Ryby

Pomniki w Nowym Warpnie

  • Pomnik Rybaka
  • Pomnik Hansa Hartiga
  • Pomnik Matki
  • Pomnik Ryby

Autorem wszystkich powyższych pomników jest szczeciński rzeźbiarz Bohdan Ronin-Walknowski.

Obok kościoła pw. Wniebowzięcia NMP znajdują się dwa głazy-pomniki: ku czci zmarłych mieszkańców Nowego Warpna oraz drugi poświęcony Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.

Demografia

edytuj
  • Piramida wieku mieszkańców Nowego Warpna w 2014 roku[10].


 

Gospodarka

edytuj
 
Przystań Podgrodzie

Nowe Warpno nie jest ośrodkiem przemysłowym. Gospodarka ogranicza się do usług i rybołówstwa. Największą firmą jest spółka „Ryb-War” zajmująca się połowem i sprzedażą ryb. W mieście działa kilka sklepów spożywczych i przemysłowych.

Turystyka

edytuj
 
Pałac w Karsznie

Nowe Warpno to miejscowość turystyczna ze względu na swoje położenie nad Zalewem Szczecińskim oraz zabytki. W mieście znajduje się kemping oraz kilka gospodarstw agroturystycznych. Na południowym brzegu półwyspu znajduje się plaża, użytkowana w miesiącach letnich. Na terenie kempingu znajduje się natomiast plaża, bar oraz marina dla małych jednostek pływających. Miejscowość posiada niewielkie zaplecze gastronomiczne.

W 2011 roku na ulicy Źródlanej otwarto pierwszą w kraju Aleję Żeglarzy – ułożony z czerwono-szarej kostki deptak z płytami o wymiarach 60 x 60 cm z herbami miasta oraz sylwetkami dwóch żeglarzy: Krzysztofa Baranowskiego i Andrzeja Mendygrała[11].

W dzielnicy Miroszewo znajduje się wybrzeże klifowe. Okolice miasta to tereny leśne Puszczy Wkrzańskiej.

Przez miasto i okolice prowadzą szlaki turystyczne[12]:

• czerwony   Szlak „Puszcza Wkrzańska”
• zielony   Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Zalewu Szczecińskiego R-66

Planowana jest organizacja szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk[potrzebny przypis].

Baza noclegowa Nowego Warpna to ośrodek wypoczynkowy, marina, camping, pensjonat i pokoje w kwaterach prywatnych.

Komunikacja

edytuj
 
Port morski Nowe Warpno
Osobny artykuł: Port morski Nowe Warpno.

W Nowym Warpnie znajduje się port dla statków białej floty wykonujących kursy do sąsiedniego Altwarp (Stare Warpno) oraz do Ueckermünde i Kamminke. W porcie Nowe Warpno przy Nabrzeżu Przemysłowym (odpraw granicznych) mogą zawijać statki o maksymalnej długości do 40 m i maksymalnej szerokości do 8 m[13].

Z miasta prowadzi droga wojewódzka nr 114 przez Trzebież (21 km) i Police (34 km) do Tanowa.

Przed II wojną światową istniała linia kolejowa Randower Kleinbahn prowadząca z Gumieniec przez Stobno, Dołuje, Dobrą, Buk (dziś w Polsce), Glashütte, Hintersee i Rieth do Nowego Warpna. Została ona w 1945 rozebrana na odcinku Dobra – Nowe Warpno, wskutek dwukrotnego przecięcia jej przez nowo wytyczoną granicę państwową.

Z Nowego Warpna do Polic kursują busy przewoźnika EverTrans[14].

Administracja

edytuj

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają do swojej rady miejskiej 11 radnych (11 z 15). Pozostałych 4 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Nowe Warpno. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy placu Zwycięstwa.

Burmistrzowie Nowego Warpna

edytuj

Mieszkańcy Nowego Warpna wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Szczecin, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Ludzie związani z Nowym Warpnem‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Nowym Warpnem‎.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507.
  4. Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 196, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  5. a b Neuwarp mit Befestigungen 1664 [online], Wikipedia, 24 sierpnia 2023 [dostęp 2024-07-24] (niem.).
  6. Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 97, ISBN 978-83-7495-133-3.
  7. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85)
  8. Nowe Warpno i okolice / Neuwarp und Umgebung | Wojciech Łopuch [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2024-07-24] (pol.).
  9. Zachodniopomorski WKZ nr rej. 232 z dnia 15.11.1956,
  10. Nowe Warpno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  11. Nowe Warpno. Aleja Żeglarzy.. [dostęp 2020-01-09].
  12. Okolice Szczecina: 1:75 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2007, s. 1–2. ISBN 978-83-601-2096-5.
  13. Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie: Przepisy portowe. Szczecin: Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego Nr 67, 24 wrz 2002, s. 6732. Poz. 1429.
  14. Nowe Warpno dostanie więcej kursów autobusowych. Jest rządowa dopłata [online], iPolice, 10 czerwca 2020 [dostęp 2021-07-30] (pol.).
  15. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2018-11-05].
  16. Krajowe Biuro Wyborcze: Referendum lokalne - Nowe Warpno. [dostęp 2019-02-17].
  17. Wyborcza.pl. szczecin.wyborcza.pl. [dostęp 2018-11-05].
  18. Władysław Kiraga. platforma. [dostęp 2018-11-05].
  19. Wybory samorządowe 2018. wybory2018.pkw.gov.pl. [dostęp 2018-11-05].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj