Nowy Lubliniec
Nowy Lubliniec – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Cieszanów[4][5].
wieś | |
Kościół filialny (dawna cerkiew greckokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego, z 1908) | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
464[2] |
Strefa numeracyjna |
16 |
Kod pocztowy |
37-612[3] |
Tablice rejestracyjne |
RLU |
SIMC |
0600190[4] |
Położenie na mapie gminy Cieszanów | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego | |
50°17′30″N 23°05′33″E/50,291667 23,092500[1] |
W Nowym Lublińcu funkcjonuje Zespół Szkół Publicznych obejmujący szkołę podstawową i gimnazjum[6] oraz jednostka OSP założona w roku 1949[7].
Wieś starostwa niegrodowego lubaczowskiego na początku XVIII wieku[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Przemienienia Pańskiego w Starym Lublińcu[9].
Historia
edytujWieś została założona 1569 roku przez Jerzego Jazłowieckiego, hetmana wielkiego koronnego i starostę lubaczowskiego, na brzegu Wirowej, obok Starego Lublińca. Była to wieś królewska w posiadaniu starostów. W XVI i XVII wieku wsią zarządzali dzierżawcy. W 1571 roku zbudowano drewnianą cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego. W 1630 roku w Starym i Nowym Lublińcu było 154 domów. W 1672 roku był najazd Tatarów, którzy spalili cerkiew. W 1736 roku król August II Mocny potwierdził w dekrecie powinności mieszkańców w odrabianiu pańszczyzny. Ostatnim dzierżawcą wsi był Jerzy Mniszech, a od 1778 roku wieś przejęła w administracja austriacka. Wieś była w cyrkule Bełskim, a następnie w Żółkiewskim. W 1799 roku we wsi było 202 domy i 1231 mieszkańców (w tym 17 żydów). 26 października 1818 roku na licytacji, wieś nabył baron Herman Brunicki. 1 maja 1863 roku pod Kobylanką oddział powstańców pod wodzą gen. Antoniego Jeziorańskiego, stoczył zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi. 13 listopada 1918 roku Polacy walczyli z Ukraińcami o przynależność Nowego Lublińca do Polski.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego. W tym czasie Emil Parnas posiadał tutaj dwór z folwarkiem o pow. 523 ha. W 1939 roku wieś została zajęta przez wojska niemieckie, a do 1940 roku istniał przejściowy obóz pracy[10]. W latach 1943–1947 w pobliskich lasach działały sotnie UPA z kurenia "Żeleźniaka" (Iwana Szpontaka), które zamordowały we wsi 18 Polaków[11]. Dlatego 5 maja 1947 roku w Akcji "Wisła" wysiedlono Ukraińców. W 1947 roku we wsi osiedlili się polscy osadnicy z Rudy Różanieckiej i z północno-zachodnich terenów Rzeszowszczyzny. W 1949 roku utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, a w 1954 roku wieś zelektryfikowano[12].
Kościół
edytuj- Cerkiew greckokatolicka
Według wzmianki z 1570 roku istniała już w Nowym Lublińcu cerkiew prawosławna. W 1670 roku zbudowano nową drewnianą cerkiew, która w 1672 roku została spalona przez Tatarów, ocalała tylko Ikona Matki Bożej. Następnie zbudowano cerkiew staraniem parocha Iwana Skoteńskiego, która w 1770 roku została odnowiona, później dobudowano nawy boczne. W 1845 roku była kanoniczna wizyta Eparchy Iwana Snigurskiego. W latach 1906–1908 zbudowano murowaną cerkiew, według projektu Wasyla Nahirnego, która została poświęcona 11 października 1908 roku przez bp. Konstantyna Czechowicza. W 1915 roku podczas frontu wojennego drewniana cerkiew spłonęła. Parochia należała do dekanatu lubaczowskiego, a następnie do dekanatu cieszanowskiego. W 1926 roku było 3656 wiernych. Parochia posiadała także cerkiew filialną pw. Przemienienia Pańskiego w Starym Lublińcu[13].
- Parochowie w Nowym Lublińcu.
- 1785(?). Teodor Skaleński (zmarł 14 grudnia 1785 roku, żył 57 lat).
- 1787–1826. Nazareus Witoszyński (zmarł 3 grudnia 1826 roku, żył 64 lat).
- 1827–1829. Sylwester Lipnicki (zmarł 21 marca 1829 roku, żył 30 lat).
- 1829–1830. Stefan Kuryłowicz (administrator).
- 1830–1833. Dymitr Troszek (administrator).
- 1833-1849. Paweł Kociszewski[14].
- 1849–1852. Jakub Łukasiewicz.
- ? –1860. Antoni Witoszyński (zmarł 16 listopada 1860 roku, żył 40 lat).
- 1860–1863(?). Tytus Kowalski (administrator).0600190
- 1865(?)–1879. Jakub Witoszyński (zmarł 7 czerwca 1879 roku).
- 1879–1880. Wasyl Cjuk (administrator).
- 1880. Iwan Iwasiwka (administrator).
- 1880–1897. Grzegorz Pirożyński (zmarł 12 maja 1879 roku).
- 1897–1898. Piotr Kuzyk (administrator).0600190
- 1898–1936. Seweryn Matella (zmarł 12 października 1936 roku).
- 1936–1937. Stefan Fedorowicz (administrator).
- 1937–1947. Aleksander Kozenka.
Na cmentarzu w Nowym Lublińcu pochowany jest ks. dr Józef Komarnicki - rektor Uniwersytetu Lwowskiego w roku 1896, greckokatolicki poseł-wirylista do Sejmu Krajowego Galicji.
Edukacja
edytujW 1816 roku w Nowym Lublińcu powstała szkoła parafialna przy cerkwi Schola Parochialis[15]. W 1835 roku nauczycielem był Adj. Roman Kot.
W 1847 roku w Nowym Lublińcu istniała już Szkoła trywialna (Schola trivialis) wzmiankowana w Schematyzmach Greckokatolickiej Eparchii Przemyskiej[16], której nauczycielem był mgr. Piotr Piotrowski, a do szkoły uczęszczało 168 uczniów. W 1857 roku nauczycielem był Mikołaj Artymowicz, na 213 dzieci w wieku szkolnym, do szkoły uczęszczało tylko 63 uczniów, a w 1861 roku nauczycielem był Tomasz Dmuchowski.
Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii początków szkolnictwa w Galicji, są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycieli. Szkoły wiejskie początkowo były tylko męskie, a od 1890 roku mieszane (koedukacyjne). W latach 1873–1874 szkoła była parafialna, a w latach 1974-1902 szkoła była 1-klasowa, a od 1902 roku 2-klasowa. Od 1899 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Natalia Szopówna (1899-1900), Helena Horoszewiczówna (1900-1902), Teodora Horoszewiczówna (1902-1903), Krystyna Hawlicka (1903-1904), Janina Turkówna (1904-1910), Ksenia Dobrowolska (1906-1910), Olga Metellówna (1910-1912), Adolf Turko (1910-1914?), Helena Metellówna (1913-1914?).
W 1904 roku została utworzona Szkoła Eksponowana Ostrówek ad Lubliniec Nowy, której nauczycielami byli: Stefania Gajerówna (1904-1907)[17], Adolf Turko (1907-1908)[18], Grzegorz Szczyrba (1908-1910)[19], Mikołaj Krućko (1910-1911)[20], Irena Metellówna (1911-1913)[21], Grzegorz Szczyrba (1913-1914?)[22].
W 1947 roku ponownie utworzono szkołę podstawową, której w późniejszym czasie podlegały szkoły filialne w Lublińcu Starym i PGR-ach. W latach 1975–1983 przeprowadzono remont szkoły. W latach 1987–1993 dokonano rozbudowy szkoły, którą 21 sierpnia 1994 roku poświęcił bp Jan Śrutwa. W 2001 roku oddano do użytku halę sportową. W latach 2001–2003 była szkoła 6-letnia, a do gimnazjum uczniowie uczęszczali do Nowego Sioła. W 2003 roku utworzono Zespół Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum)[12].
- Nauczyciele kierujący, kierownicy i dyrektorzy
- 1863–1866. Jan Piotrowski[23].
- 1867–1875. Józef Piotrowski[24].
- 1875–1876. Posada nieobsadzona[25].
- 1876–1878. Ignacy Antoniak[26].
- 1878–1881. Ignacy Horoszewicz[27].
- 1881–1913. Onufry Turko[28].
- 1913–1914(?). Michał Kuzian[29].
- ? – ?. Adolf Turko.
- 1947– ?. Stanisław Ciećkiewicz.
- ? – ?. Bolesław Szczygielski.
- ? – ?. Anna Fic.
- ? –1953. Julian Krzaczyński.
- 1953–1975. Jan Zimny.
- 1975–2006. Zbigniew Wróbel.
- 2006– nadal Alicja Szynal.
Zabytki
edytujWe wsi znajduje się wybudowana w roku 1908 murowana cerkiew Przemienienia Pańskiego (projekt architekta Wasyla Nahirnego[30]) po wojnie przejęta przez Kościół katolicki. Jest kościołem filialnym w parafii Przemienienia Pańskiego w Starym Lublińcu[31].
W cerkwi zachowała się wyjątkowa Ikona Bogurodzicy Hodegetrii z XVII w., ozdobiona sukienkami z ażurowymi koronami[32]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90153
- ↑ Wieś Nowy Lubliniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 845 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zespół Szkół Publicznych w Nowym Lublińcu
- ↑ Strona OSP
- ↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 35.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ - Historia miejscowości - [online], www.nowylubliniec.pl [dostęp 2023-05-21] .
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 486-487, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
- ↑ a b Historia miejscowości
- ↑ Apokryf Ruski. Lubliniec Nowy
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco-Catholicae Premisliensis pro Anno Domini M.D.CCC.XXXV. pbc.rzeszow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-20)]. (str. 73) [dostęp 2018-07-19]
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini M.D.CCC.XXX (str. 75) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis CleriDioeceseos graeco-cathol. Premisliensis pro Anno MDCCCXLVII. pbc.rzeszow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-20)]. (str. 66) [dostęp 2018-07-19]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1905 (str. 548) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1908 (str. 572) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1909 (str. 755) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1911 (str. 622) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1912 (str. 661) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (str. 735) [dostęp 2018-07-18]
- ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr Das Jahr 1864 (str. 344)| [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Galizisches Provinzial-Handbuch fűr Das Jahr 1869 (str. 397) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1876 (str. 424) [dostęp 2018-07-16]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1877 (str. 404) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Szematyzm Krolestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1879 (str. 386) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1882 (str. 397) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (str. 734) [dostęp 2018-07-14]
- ↑ Кущак Д., Історія села Люблинець Новий, Львів : Свічадо 2010, s. 17, ISBN 978-966-395-408-0. (ukr.)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Юрій Судин , Люблинці Старий і Новий на стежках історії, s. 41 (ukr.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Lubliniec 1.) ''Nowy'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 436 .
- Mielniki, 3.) cz. Lublińca Nowego, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 348 .
- Zespół Szkół Publicznych w Nowym Lublińcu