Nowy Rynek w Bydgoszczy

Nowy Rynekplac (rynek) w Bydgoszczy.

Nowy Rynek
Stare Miasto w Bydgoszczy
Ilustracja
Nowy Rynek od wschodu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Nowy Rynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Nowy Rynek”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Nowy Rynek”
Ziemia53°07′13,0″N 17°59′51,9″E/53,120280 17,997755

Położenie edytuj

Nowy Rynek mieści się na połączeniu ulic: od wschodu Wały Jagiellońskie, a od zachodu ul. Grudziądzkiej. Jest on położony na południe od bydgoskiego miasta lokacyjnego u stóp stromego zbocza pradoliny o wysokości ok. 25 m. Na skarpę szwederowską prowadzą kręte schody betonowe (od 1995 r.)

Historia edytuj

Nowy Rynek został wytyczony w 1835 r. Pierwotnie odbywały się na nim targi i spędy nierogacizny, później parady wojsk pruskich, a w okresie międzywojennym: skautów i hallerczyków. W 1902 r. przy Nowym Rynku powstał mały sklep bławatny, będący pierwszym sklepem firmy Siuchniński i Stobiecki (znanej w późniejszym okresie ze sklepu przy Starym Rynku 20)[1].

Obecnie rynek jest częściowo zniszczony przez poprowadzenie jego południowym skrajem poszerzonej ul. Grudziądzkiej z kierunku Placu Poznańskiego (lata 1975–1976).

Do 14 września 2020 w budynku pod nr 1 znajdowała się filia nr 1 Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej[2].

Nazwy edytuj

Plac w przekroju historycznym posiadał następujące nazwy[3]:

  • 1835–1920 – Neuer Markt
  • 1920–1939 – Nowy Rynek
  • 1939–1940 – Neuer Markt
  • 1940–1945 – Franz-Xaver-Schwarz-Platz
  • 1945–1949 – Nowy Rynek
  • 1950–1956 – Plac Pawła Findera
  • od 1956 – Nowy Rynek

Zabudowa edytuj

Wschodnią pierzeję rynku stanowi gmach sądu okręgowego. Pozostałe pierzeje stanowią kamienice wzniesione w połowie XIX wieku. Po północno-wschodniej stronie placu znajdowały się wzniesione na przełomie XVIII/XIX wieku budynki loży wolnomularskiej „Janus”. Jeden z nich spalił się w 1945 r., a drugi został rozebrany podczas poszerzania ulicy Grudziądzkiej[4].

W l. 2018–2019 w związku z budową buspasa przy ul. Wały Jagiellońskie (budowę rozpoczęto w lipcu 2018 i oddano do użytku 1 lipca 2019 kosztem ok. 3,5 mln zł)[5], dokonano przebudowy parkingów zlokalizowanych na Nowym Rynku[6]

20 września 2019 w południowej pierzei rynku (nr 12) otwarto nowy budynek Sądu Okręgowego o powierzchni 3320,11 m kw. Posiada on 4 kondygnacje, a ponadto dwukondygnacjne podziemie przeznaczone na parking. Wewnątrz znajduje się 10 sal rozpraw, pokoje narad i 45 pomieszczeń biurowych, w tym 25 przeznaczonych dla sędziów i asystentów oraz miejsca dla zatrzymanych i pomieszczenia dla świadków. Elewację tworzą jasne kamienne okładziny z trawertynu oraz ciemne z łupku. Ostatnia kondygnacja została odcięta kompozycyjnie przez zastosowanie ciemnoszarego tynku. Koszt realizacji inwestycji wyniósł ponad 17 mln zł[7]. Obiekt powstał w miejscu starego magazynu z czerwonej cegły, który nie był wpisany do rejestru zabytków i który w związku z budową rozebrano[8].

W 2022 pochodząca z końca XIX wieku kamienica stojąca w zachodniej pierzei rynku (adres: Wierzbickiego 1) została poddana pracom budowlanym, w wyniku których ślepa dotąd ściana szczytowa (od ul. Grudziądzkiej) uzyskała otwory okienne oraz sztukaterię powtarzającą układ z elewacji frontowej[9].

Niektóre budynki edytuj

Nr Adres Lata budowy Styl arch. Wpisany do rej. zabytków Uwagi Zdjęcie
1. Wały Jagiellońskie 2 1903–1906 neogotyk   Budynek od początku XX wieku mieszczący urzędy sądowe, kolejno: Pruski (Land- und Amtsgericht), Grodzki, Wojewódzki i Okręgowy. Elewacja frontowa w części środkowej jest ujętą dwubocznymi wykuszami przechodzącymi w sterczyny flankujące szczyt. Wieża ma wysokość 44 m, galerię widokową oraz hełm o formach barokowych. Na dekoracyjnych szczytach znajdują się m.in.: herb Bydgoszczy oraz orzeł pruski.
 
2. Nowy Rynek 8 1848 klasycyzm   Budynek od 1849 do 1853 mieścił Królewską Dyrekcję Kolei Wschodniej[10]. Dwutraktowy, piętrowy dom w stylu empirowym. W sieni dekoracja stiukowa, klatka schodowa (w tylnym trakcie) z drewnianą balustradą tralkową. Dziewięcioosiowa elewacja frontowa o bogatej ornamentacji[11]. Kamienica mieści kancelarie prawnicze, notarialne i jednostki związane z sądem i prokuraturą rejonową.
 
3. Nowy Rynek 10 1844–1848 klasycyzm   Dwutraktowy dom późnoklasycystyczny, o siedmioosiowej elewacji frontowej. Od 1849 do 1853 r. w kamienicy wydzierżawiano pomieszczenia dla Królewskiej Dyrekcji Kolei Wschodniej[10]. W latach 1907–1914 była tu siedziba pruskiej Izby Handlowej (Handelskammer), w latach 1923–1939 polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, w czasie okupacji niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej, a latach 1945–1947 ponownie Izby polskiej. Obecnie jest tu siedziba Sądu i Prokuratury Rejonowej[11].
 

Galeria edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. początki domu handlowego.
  2. Likwidacja filii nr 1. [dostęp 2020-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-10)].
  3. Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997.
  4. Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6.
  5. Autobusy w końcu jeżdżą buspasem na Wałach Jagiellońskich.
  6. Zamknięta jezdnia na Nowym Rynku i parking przy sądach.
  7. Małgorzata Czajkowska Rośnie nowoczesny parking dla przyjeżdżających do sądu.
  8. Małgorzata Czajkowska Wyłania się elewacja nowego Sądu Okręgowego.
  9. Efekt remontu tej kamienicy w Bydgoszczy jest zachwycający. Była szara ściana, jest nowa fasada z oknami, Gazeta Wyborcza Bydgoszcz.
  10. a b Winter Piotr: Dawne bydgoskie budynki pocztowe i z pocztą związane. [w.] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 2. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. 1997.
  11. a b Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996.

Bibliografia edytuj

  • Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  • Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996

Linki zewnętrzne edytuj