Wikipedia

SS Gdańsk

(Przekierowano z ORP Gdańsk (okręt baza))

SS Gdańsk – polski parowy statek pasażerski żeglugi przybrzeżnej, zbudowany przez Stocznię Gdańską (Danziger Werft) w roku 1926 na zamówienie polskiego armatora Żegluga Polska SA. Uroczyste podniesienie i poświęcenie bandery miało miejsce 19 czerwca 1927 roku. Jednostką bliźniaczą był SS "Gdynia". W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany przez Marynarkę Wojenną jako okręt-baza ORP "Gdańsk", po czym zatopiony 2 września 1939 przez niemieckie lotnictwo.

SS Gdańsk
Ilustracja
Bandera

 Polska

Znak wywoławczy

SPAG

Port macierzysty

Gdynia

Armator

Żegluga Polska

Dane podstawowe
Typ

przybrzeżny statek pasażerski

Historia
Stocznia

Stocznia Gdańska

Data wodowania

1926

Data oddania do eksploatacji

15 czerwca 1927

Data wycofania ze służby

28 sierpnia 1939 (zmobilizowany jako okręt-baza ORP "Gdańsk"

Data zatonięcia

2 września 1939

Dane techniczne
Liczebność załogi

35

Liczba pasażerów

120 (w kabinach) /700 (rejsy wycieczkowe)

Długość całkowita (L)

53,7 m

Szerokość (B)

9,3 m

Zanurzenie (D)

3,3 m

Pojemność

brutto 547 RT
netto 234 RT

Napęd mechaniczny
Silnik

maszyna parowa potrójnego rozprężania

Moc silnika

650 KM

Liczba śrub napędowych

1

Prędkość maks.

11 w.

Multimedia w Wikimedia Commons
ORP Gdańsk
Ilustracja
Klasa

okręt-baza

Historia
 Marynarka Wojenna
Wejście do służby

28 sierpnia 1939

Zatopiony

2 września 1939

Historia edytuj

Wraz z rozwojem turystyki na Wybrzeżu w latach dwudziestych XX wieku rosło zapotrzebowanie na statki-wycieczkowce dla rosnącej liczby urlopowiczów. Początkowo korzystano ze statków armatorów z Wolnego Miasta Gdańska, z których najbardziej popularny był bocznokołowiec "Paul Beneke". 13 września 1926 Minister Komunikacji podpisał ze Stocznią Gdańską (dawną Stocznią Cesarską) umowę na budowę dwóch "statków pasażersko-salonowych"[1]. Jako pierwszy odebrano "Gdańsk", którego banderę podniesiono 15 czerwca 1927[2]. Następnego dnia statek popłynął do Tczewa[2].

Uroczystość podniesienia i poświęcenia bandery odbyła się w niedzielę 19 czerwca 1927 w Tczewie, w obecności czterech ministrów (Eugeniusz Kwiatkowski, Paweł Romocki, Gustaw Dobrucki i Bogusław Miedziński) oraz zaproszonych gości na czele z Aleksandrą Piłsudską z córkami[3][4]. Po zakończeniu ceremonii „Gdańsk” wraz oficjelami i gośćmi popłynął na Hel, a następnie do Gdyni[3][4]. W rejsie towrzyszyły mu trałowce Jaskółka i Rybitwa[3][4][5]. Stał się on w ten sposób pierwszym polskim statkiem pasażerskim. Pierwszym kapitanem był Edward Pacewicz. W sierpniu odebrano "Gdynię", a w 1928 wcielono mały, stary bocznokołowiec zalewowy "Hankę" oraz zakupione w Wielkiej Brytanii "Jadwigę" i "Wandę"[6]. W ten sposób powstała pierwsza polska "biała flota". "Gdańsk" i "Gdynia" były największymi jej statkami.

W odróżnieniu od "Gdyni", "Gdańsk" używany był głównie do komunikacji i rejsów wycieczkowych na Zatoce Gdańskiej, zazwyczaj na trasie Sopot – Hel i Gdynia – Hel, pod koniec lat 30. Gdynia – Jastarnia[7]. Służył też rzadziej do wycieczek do portów bałtyckich, jak Kopenhaga[6]. Mógł zabrać do 700 pasażerów na miejscach siedzących w salonach i przestrzeni bezkabinowej na międzypokładzie[5]. Dążenie do skonstruowania statków uniwersalnych, według założeń opracowanych przez inż. B. Bagniewskiego – do krótkich rejsów po Zatoce Gdańskiej i kilkudniowych wycieczek bałtyckich, spowodowało, że nie były one udane. Przez zastosowanie jednej śruby były mało zwrotne, miały spore zanurzenie i słabe własności morskie, nie osiągnęły też kontraktowej prędkości 12 węzłów[1]. Na pełnym morzu, silne kołysanie było męczące dla pasażerów. Po przebudowie "Gdyni" w 1928, oba statki różniły się nieco wyglądem – "Gdynia" otrzymała wyższe burty, przechodzące w ściany nadbudówki, a "Gdańsk" pozostał w pierwotnym kształcie[6]. 22 sierpnia 1934 "Gdańsk" miał niegroźną kolizję z norweskim statkiem "Halversen" przed Jastarnią, z winy Norwega[7].

Służba jako okręt edytuj

Tuż przed wybuchem II wojny światowej, 28 sierpnia 1939 roku, statek został zmobilizowany przez Marynarkę Wojenną. Jako ORP "Gdańsk" przeznaczony został do służby pomocniczej (okręt-baza flotylli kutrów trałowych – zmobilizowanych kutrów rybackich, bez uzbrojenia). Dowództwo jego objął dotychczasowy kapitan, porucznik marynarki w stanie spoczynku Julian Laskowski, a obsadę stanowili cywile, niezmobilizowani członkowie stałej załogi. Okrętu nie zdążono przemalować i pozostał w pokojowym, białym, dobrze widocznym malowaniu[8].

2 września 1939 ORP "Gdańsk" był zakotwiczony w głębi Zatoki Puckiej na wysokości Mechelinek. Po godz. 11:30 został tam uszkodzony przez niemieckie bombowce nurkujące Junkers Ju 87 Stuka z dywizjonu IV/LG.1[9]. Okręt powoli tonął na skutek bliskich trafień bomb, dzięki czemu uratowała się cała załoga, oprócz starszego oficera por. Müllera, który zginął w wypadku przy spuszczaniu łodzi[8]. Podczas tego samego nalotu na "Gdyni" zginęło kilkadziesiąt osób. Według relacji, 4 września opuszczony i tonący okręt został osadzony na dnie w rejonie Mechelinek[8]. W roku 1940 statek został podniesiony przez Niemców, lecz brak jest informacji odnośnie do jego ewentualnego remontu i wykorzystania. Ponownie został zatopiony przez Niemców w marcu 1945 w celu zablokowania południowego wejścia do portu w Gdyni[8]. W 1947 został wydobyty, przeniesiony na płyciznę w inne miejsce i tam pocięty na złom[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b J. Miciński, Księga..., s. 221-222
  2. ↑ a b „Gdańsk” pod polską banderą. „Polska Zbrojna”. 162, s. 7, 1927-06-16. Warszawa. .
  3. ↑ a b c Uroczyste poświęcenie „Gdańska”. „Polska Zbrojna”. 166, s. 4, 1927-06-20. Warszawa. .
  4. ↑ a b c Henryk Tetzlaff. 12 godzin na pokładzie „Gdańska”. „Morze”. 7, s. 8-10, lipiec 1927. Warszawa. .
  5. ↑ a b J. Miciński, Księga..., s. 225-226
  6. ↑ a b c J. Miciński, Księga..., s. 232-233
  7. ↑ a b J. Miciński, Księga..., s. 242-243
  8. ↑ a b c d J. Miciński, Księga..., s. 244-248
  9. ↑ Jürgen Rohwer, Chronik des Seekrieges 1939-1945 [dostęp 23-10-2010]
  10. ↑ J. Miciński, Księga..., s. 250

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=SS_Gdańsk&oldid=73183832”