Obwód Wojska Dońskiego
Obwód Wojska Dońskiego, określany także jako Kraj Wojska Dońskiego (ros. Область Войска Донского, Obłast’ Wojska Donskogo) – wydzielona administracyjnie dla Kozaków dońskich część dawnego Imperium Rosyjskiego. Kraj znajdował się na południu Rosji, dziś większość jego terenów należy do obwodu rostowskiego. Głównym miastem kraju był najpierw Czerkask, a następnie od 1806 Nowoczerkask.
| obwód | |||
| 1860–1920 | |||
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia |
152 700 km² | ||
| Populacja • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
16,3 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
| Liczba okręgów |
9 | ||
Historia edytuj
Prowincja obejmowała ziemie zamieszkiwane przez podległych caratowi Kozaków dońskich, świetnych żołnierzy, wielokrotnie wsławiających się męstwem i walecznością w licznych wojnach prowadzonych przez carską Rosję. Kozacy dońscy byli potomkami zbiegłych chłopów i (rzadziej) szlachciców, którzy na początku XVI wieku zaczęli zasiedlać pustkowia między Rosją, Persją a Imperium Osmańskim. Początkowo byli w zasadzie niezależni, utrzymywali się z myślistwa, rybołówstwa i grabieżczych najazdów (głównie na muzułmanów). Z czasem władze carskie zaczęły ograniczać ich niezależność wcielając formacje kozackie do regularnych wojsk. Od 1786 terytorium przez nich zamieszkiwane nazywano Ziemią Wojska Dońskiego (Zemla Wojska Donskogo), a w 1870 nazwę zmieniono na Obwód Wojska Dońskiego. W 1887 do Obwodu przyłączono z guberni katerynosławskiej Rostów nad Donem i Taganrog z powiatami.
Z czasem Kozacy stali się jedną z podpór caratu, w zamian za wierną służbę otrzymywali stosunkowo duże nadania ziemskie nad Donem. W latach 20. XX wieku posiadali 13 z 17 milionów hektarów ziemi ornej[1] w tym regionie, przy czym średnie gospodarstwo liczyło sobie 12 hektarów, czyli dwa razy więcej niż w centralnej Rosji[1]. Kraj zamieszkiwany był wówczas przez około 3 800 000 ludzi, z czego Kozacy stanowili 55%[1]. Pozostałą część ludności stanowili głównie napływowi chłopi z których większość nie posiadała ziemi i zmuszona była pracować w gospodarstwach kozackich. Zwano ich inogorodni.
W czasie rosyjskiej wojny domowej Kozacy dońscy działali w sojuszu z białymi – z Armią Ochotniczą dowodzoną przez Ławra Korniłowa i Michaiła Aleksiejewa, bojąc się, iż bolszewicy odbiorą im ziemię. Po zwycięstwie bolszewików i podjętym przez nich procesie eliminacji Kozaków dońskich zwanym rozkozaczaniem Kraj Wojska Dońskiego został zlikwidowany. Miało to miejsce w 1920. Większość jego terenów weszła w skład nowo utworzonego okręgu dońskiego, stanowiącego część Kraju Północnokaukaskiego.
Demografia edytuj
W 1897 obwód obejmował powierzchnię 152 700 km² i liczył 2,5 mln mieszkańców, z tego 1 712 898 Rosjan i 719 655 Ukraińców[2]. 320 000 ludzi mieszkało w miastach (z czego 260 272 – Rosjanie, 20 958 – Ukraińcy). Obwód od północy graniczył z guberniami woroneską i saratowską, od wschodu z saratowską i astrachańską, od południa z gubernią stawropolską, obwodem kubańskim i Morzem Azowskim, od zachodu z guberniami: katerynosławską, charkowską i woroneską.
Narodowości Obwodu w okręgach według deklarowanego języka ojczystego 1897[2]
| Okręg | Rosjanie | Ukraińcy | Niemcy | Kałmucy | Ormianie | Żydzi | Białorusini | Polacy |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cały obwód | 66,8% | 28,1% | 1,4% | 1,3% | 1,1% | 0,6% | 0,4% | 0,1% |
| Doniecki | 60,0% | 38,9% | 0,5% | … | … | … | 0,3% | … |
| Doński 1 | 86,6% | 11,6% | 0,9% | 0,4% | … | … | 0,2% | … |
| Doński 2 | 89,6% | 8,7% | 0,2% | 0,9% | … | … | 0,5% | … |
| Rostowski | 53,3% | 33,6% | 1,0% | … | 6,9% | 3,3% | 0,4% | 0,5% |
| Salski | 32,1% | 29,3% | 1,0% | 36,8% | … | … | 0,4% | … |
| Taganroski | 31,7% | 61,7% | 4,6% | … | … | 0,7% | 0,3% | 0,2% |
| Ust-Medwiedicki | 87,0% | 10,6% | 2,0% | … | … | … | 0,1% | … |
| Chopiorski | 92,8% | 6,8% | 0,3% | … | … | … | … | … |
| Czerkaski | 78,9% | 18,9% | 0,2% | 0,1% | 0,3% | … | 1,0% | 0,1% |