Obwód smoleński

jednostka administracyjna w Rosji

Obwód smoleński (ros. Смоленская область) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej.

Obwód smoleński
Смоленская область
obwód
Ilustracja
Gmach administracji obwodowej w Smoleńsku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Siedziba

Smoleńsk

Kod ISO 3166-2

RU-SMO

Gubernator

Aleksiej Ostrowskij

Powierzchnia

49 779 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


921 127[1]

• gęstość

18,51 os./km²[2]

Tablice rejestracyjne

67

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Strona internetowa

Geografia

edytuj

Położenie i powierzchnia

edytuj

Obwód leży w zachodniej części Rosji, przy granicy z Białorusią. Obwód graniczy z następującymi obwodami: na północnym zachodzie z obwodem pskowskim, na północy z obwodem twerskim, na północnym wschodzie z obwodem moskiewskim, na wschodzie z obwodem kałuskim, a na południu – z obwodem briańskim. Na zachodzie, po stronie białoruskiej do obwodu smoleńskiego przylegają: obwód mohylewski i obwód witebski.

Obwód smoleński zajmuje obszar 49 786 km².

Strefa czasowa

edytuj

Obwód smoleński należał do moskiewskiej strefy czasowej (MSK): do 25 października 2014 UTC+04:00 przez cały rok, od 26 października 2014 należy przez cały rok do strefy UTC+03:00. Jeszcze wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+03:00, a czas letni – UTC+04:00.

Rzeźba terenu

edytuj
 
Dniepr

Większa część obszaru obwodu smoleńskiego znajduje się na niezbyt wysokim terenie wyżynnym, na Grzędzie Smoleńsko-Moskiewskiej, stanowiącej zachodni kraniec Niziny Wschodnioeuropejskiej. Najwyższy punkt regionu znajduje się na wysokości 319 m n.p.m., zaś przeciętna wysokość bezwzględna w regionie to 220 m. Powierzchnia obwodu ma charakter pofałdowany i pagórkowaty; odznaczają się w niej głęboko wcięte doliny rzeczne. Miejscami na terenie obwodu występują niewielkie obszary nizinne, mające charakter lokalny (Nizina Wazuska, Wierchniednieprowska, Bieriezińska).

Hydrografia

edytuj
 
Rzeka Desna

Około 60% powierzchni obwodu należy do zlewiska Dniepru, 25% – do zlewiska Wołgi, a 15% – do zlewiska Dwiny Główną rzeką regionu jest Dniepr, ponadto innymi dużymi rzekami są jego dopływy: Soż, Desna, Wop, Wiaźma i in. Ponadto dość dużymi rzekami są dopływy Wołgi: Wazuza i Ugra.

Na obszarze obwodu nie ma wielkich jezior. Zbiorniki wodne znajdują się głównie w północno-zachodniej części regionu i są pochodzenia lodowcowego (znajduje się tam ok. 50 takich jezior).

Klimat

edytuj

Na obszarze obwodu panuje klimat umiarkowany ciepły typu kontynentalnego. Charakteryzuje się on dość chłodną zimą i ciepłym latem. Średnia temperatura stycznia to −8,5 ÷ −9 °C, a lipca +17 ÷ +18 °C.

W rejonie występuje ok. 600 mm opadów (zależnie od rejonu: od 530 do 650 mm), głównie w postaci deszczu, których maksimum przypada na okres letni (czerwiec – lipiec).

Okres wegetacyjny trwa średnio ok. 180 dni.

Świat roślinny

edytuj
 
Dzik – typowy mieszkaniec lasów obwodu

Pierwotną roślinność obwodu stanowią lasy mieszane, złożone m.in. z dębów, buków, sosen, świerków, brzóz. Obecnie zajmują one ok. 40% powierzchni regionu.

Na terenie obwodu znajduje się Park Narodowy Pojezierza Smoleńskiego, obejmujący obszar 146,2 tys. hektarów.

Świat zwierzęcy

edytuj

Zwierzyna żyjąca w regionie to przedstawiciele typowej dla lasów mieszanych fauny: zające szaraki, lisy, jelenie, wilki, dziki i kuny. Spotyka się także niedźwiedzie, łasice, gronostaje i rysie. Żyją tutaj także gatunki przybyłe z terenów położonych bardziej na północ, m.in. łosie i zające bielaki.
Z ptaków spotkać można m.in. dzięcioły, sowy, drozdy, głuszce i gile.

W sumie na terenie obwodu występuje 55 gatunków ssaków, ok. 260 gatunków ptaków i ryb (m.in. okonie, sandacze, leszcze, szczupaki i miętus pospolity).

Historia ziemi smoleńskiej

edytuj
 
Król Polski Władysław IV Waza w okolicach Smoleńska (obraz Jana Matejki)

Miasto Smoleńsk powstało na ziemiach Krywiczów, zaś pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 863. W 882 miasto włączono do Rusi Kijowskiej. Po jej rozpadzie, w XII wieku powstało Wielkie Księstwo Smoleńskie, które w momencie swego największego rozwoju terytorialnego władało na obszarze odpowiadającym mniej-więcej terytorium dzisiejszego obwodu.

Od połowy XIII w. rozpoczął się upadek tego państwa, a od 1404 wchodziło ono w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego[3]. W 1514 Smoleńsk, a następnie inne ziemie dawnego księstwa weszły w skład Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. W 1610 Polacy pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego stoczyli tu zwycięskie bitwy, m.in. pod Carowym Zajmiszczem i pod Kłuszynem.

Ponownie miasto i część dzisiejszego obwodu zostały włączone do I Rzeczypospolitej w 1618, na mocy rozejmu w Dywilinie. Stan taki trwał do 1654 (formalnie od 1667 – rozejm andruszowski, podpisany w tutejszej wsi Andruszowo), kiedy to miasto i okolice zaanektowała Rosja[4]

W 1708 z terenów zbliżonych do dzisiejszego obwodu utworzono gubernię smoleńską.

W okresie najazdu Napoleona Bonaparte na Rosję na ziemiach obwodu miała miejsce duża bitwa, znana jako bitwa pod Smoleńskiem. W jej wyniku zginęło 20 tys. żołnierzy, nie całkiem pokonani Rosjanie wycofali się, a Francuzi zajęli miasto.

 
Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu

Na przełomie XIX i XX w. (do rewolucji październikowej) znajdowały się tu polskie posiadłości Lednickich (Borek) i Koźlińskich (Gniezdowo i Katyń).

Po rewolucji październikowej w 1929 powstał w ramach Rosyjskiej FSRR obwód zachodni, obejmujący tereny znacznie większe niż dzisiejszy obwód. Po jego podziale, 27 września 1937 utworzono obwód smoleński.

W czasie II wojny światowej w 1940 w tutejszej wsi Katyń Sowieci przeprowadzili tu zbrodnię katyńską. Od lipca 1941 do sierpnia/września 1943 teren obwodu okupowany był przez Niemców. Obszar poniósł wtedy duże straty ludnościowe i gospodarcze.

W 2010 miejsce katastrofy polskiego Tu-154.

Ludność

edytuj

W obwodzie mieszka 921 127 ludzi, 663 281 żyje w miastach, 257 846 na terenach wiejskich (2021)[1].

W 2006 obwód był zamieszkany przez 1005,9 tys. osób. Gęstość zaludnienia wynosi średnio 20,2 os./km², zaś poziom urbanizacji sięga 71%. Około 1/3 populacji zamieszkuje w stolicy obwodu – Smoleńsku.

Liczba mieszkańców obwodu, podobnie jak liczba mieszkańców całej Rosji, systematycznie spada. W 2005 żyło tutaj 1 019 000 osób (szacunkowo), podczas gdy jeszcze w 2002 – 1 049 574 (dane spisowe), a w 1989 1 158 299 (dane spisowe).

Narodowości

edytuj
 
Stary polski cmentarz katolicki w Smoleńsku, w tle kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

Narodowy skład populacji:
(wymieniono tylko narody liczące powyżej tysiąca przedstawicieli; dane według wyników spisu powszechnego z 2002)

Naród Liczebność
(w tys.)
Rosjanie 980,1
Ukraińcy 17,4
Białorusini 16,2
Ormianie 3,9
Cyganie 3,0
Tatarzy 2,4
Azerowie 2,4
Żydzi 1,4
Niemcy 1,1

Miasta

edytuj
 
Bastion królewski Zygmunta III Wazy w Smoleńsku. Smoleńsk był najbardziej na wschód położonym miastem wojewódzkim I Rzeczypospolitej
 
Rosław był lokowany na magdeburskim prawie miejskim za panowania Wazów w czasach przynależności do Rzeczypospolitej
 
Jarcewo jest jednym z młodszych miast obwodu po otrzymaniu praw miejskich w międzywojniu
 
Wieliż był miastem królewskim położonym w województwie witebskim do rozbiorów Polski

Na terenie obwodu smoleńskiego znajduje się 15 miast i 12 osiedli typu miejskiego

Nazwa Nazwa rosyjska Liczba
mieszkańców
(2006)
Chosławicze1) Хиславичи 4 495
Chołm-Żyrkowskij1) Холм-Жирковский 3 675
Diemidow Демидов 8 266
Diesnogorsk Десногорск 31 919
Dorohobuż Дорогобуж 11 706
Duchowszczina Духовщина 4 389
Gagarin Гагарин 27 406
Gołynki1) Голынки 3 852
Izdieszkowo1) Издешково 1 905
Jarcewo Ярцево 50 748
Jelnia Ельня 10 154
Kardymowo1) Кардымово 4 981
Krasny1) Красный 4 610
Monastyrszczina1) Монастырщина 4 232
Oziornyj1) Озёрный 6 211
Poczynok Починок 9 337
Prżewalskoje1) Пржевальское 2 021
Rosław Рославль 55 894
Rudnia Рудня 9 697
Safonowo Сафоново 46 045
Szumiaczi1) Шумячи 4 570
Smoleńsk Смоленск 317 915
Syczowka Сычёвка 8 112
Ugra1) Угра 4 716
Wieliż Велиж 7 807
Wierchniednieprowskij1) Верхнеднепровский 13 832
Wiaźma Вязьма 55 950

1) osiedle typu miejskiego

Podział administracyjny

edytuj
 
podział administracyjny obwodu

Obwód smoleński podzielony jest na 24 rejony. Dwa miasta: stolica regionu – Smoleńsk oraz Diesnogorsk nie wchodzą w skład żadnego rejonu i stanowią miasta wydzielone na prawach rejonu.

Rejony

Gospodarka

edytuj
 
Dworzec kolejowy w Smoleńsku
 
Smoleńska Elektrownia Atomowa w Diesnogorsku

Przemysł

edytuj

Na terenie obwodu istnieje rozwinięty przemysł. Najważniejszymi jego gałęziami są budowa maszyn i obróbka metali, które obejmują m.in. wytwórstwo urządzeń i maszyn elektrycznych i elektronicznych, produkcję pojazdów itd. Rozwinięty jest także przemysł chemiczny i petrochemiczny (produkcja nawozów sztucznych i mas plastycznych) oraz spożywczy: mleczarski, olejowy i przetwórstwa owocowo-warzywnego. Istotne znaczenie ma też przemysł lekki – lniany i bawełniarski, a także produkcja dzianin oraz szwalnictwo i obuwnictwo. Duże znaczenie ma przemysł związany z szeroko rozumianą elektroenergetyką, obejmującą też wydobycie węgla i torfu, a także eksploatacja lasów i powiązane z nią gałęzie gospodarki: przemysł celulozowo-papierniczy i meblowy.

Rolnictwo

edytuj

Ważną gałęzią gospodarki w obwodzie jest rolnictwo. W uprawie przeważają zboża, ziemniaki, warzywa oraz rośliny pastewne. Istotne znaczenie ma także uprawa lnu. Korzystny klimat pozwala na rozwój produkcji owoców. Chów i hodowla zwierząt obejmuje zwłaszcza bydło (o profilu mleczno-mięsnym) i świnie, a także drobiu. Ponadto w rejonie istnieje chów koni. Spore znaczenie ma pszczelarstwo.

Bogactwa naturalne

edytuj

Na terenie obwodu występują złoża węgla brunatnego (szacunkowe zasoby – 1,5 mld ton) i torfu (ok. 450 mln ton). Istnieją także złoża margla, fosforytów, a także surowców używanych w budownictwie: piasków, wapieni, dolomitów i glin. Występują tutaj także źródła wód mineralnych (siarkowo-wapniowo-magnezowych). W miejscowych jeziorach znajdują się zasoby sapropelu szacowane na 150 mln m³.

Tablice rejestracyjne

edytuj

Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie smoleńskim mają oznaczenie 67 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Galeria zdjęć

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Nasielenije riegionow Rossii 2021: czislennostʹ, krupnyje riegiony Rossii i fied. okruga spisok23.03.2021. [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [on-line]. www.statdata.ru, 2021-03-23. [dostęp 2021-05-09]. (ros.).
  2. Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04].
  3. Согласно статье «Смоленская земля» в Энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона.
  4. Согласно статье «Смоленская губерния» в Энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона.

Linki zewnętrzne

edytuj