Ochaby

wieś w województwie śląskim

Ochaby (cz. Ochaby, niem. Ochab[3]) – sołectwo w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Skoczów. Sołectwo tworzą wsie Ochaby Wielkie i Ochaby Małe. Do 1 stycznia 2007 Ochaby były samodzielną wsią[4].

Artykuł

49°50'43"N 18°45'49"E

- błąd

39 m

WD

49°50'29"N, 18°46'7"E, 49°52'N, 18°48'E

- błąd

39 m

Odległość

591 m

Ochaby
zniesiona wieś
Ilustracja
Kościół św. Marcina
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Skoczów

Wysokość

śr. 260[1] m n.p.m.

Liczba ludności (2016)

2128

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-430[2]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0067323

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Ochaby”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Ochaby”
Ziemia49°50′43″N 18°45′49″E/49,845278 18,763611
Nieoficjalny herb wsi Ochaby

Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia wynosi 1318 ha[5], a liczba ludności 2016, co daje gęstość zaludnienia równą 153 os./km².

Geografia edytuj

Ochaby leżą w regionie Doliny Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej[6]. Miejscowość położona jest na stosunkowo płaskim terenie o średniej wysokości ok. 260 m n.p.m., powstałym w wyniku erozji lodowcowej oraz rzecznej przepływającej przez miejscowość z południa na północ Wisły. Na południu, w rejonie Kępy Wiślickiej miejscowość sięga do 340 m n.p.m.[1] Od wschodu sąsiaduje z Kiczycami, od południa z Wiślicą, od zachodu z Dębowcem i Pruchną a od północy z Drogomyślem i na krótkim odcinku z Zaborzem.

Tradycyjnie Ochaby dzielą się na dwie części:

  • Ochaby Wielkie (identyfikator SIMC: 0999713) – północna część sołectwa, 914 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Baranowice (0067346), Kościelnik (0067398), Podbór (0067406), Spalenisko (0067412);
  • Ochaby Małe (identyfikator SIMC: 0999707) – południowa część sołectwa, 1102 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Bagna (0067330), Buczyna (0067352), Kamieniec (0067369), Kępa (0067375), Kolonia (0067381), Zawodzie (0067429);
 
Sołectwo Ochaby: Ochaby Wielkie i Małe

Historia edytuj

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Ochabe[7][8][9]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (aczkolwiek układ wsi nie wskazuje aby stało się to na tzw. surowym korzeniu lecz na bazie starszej drobnej osady[10]), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Pierwotne centrum osadnicze znajdowało się w rejonie obecnego kościoła parafialnego i na północ od niego, na prawym brzegu Wisły. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

30 lipca 1392 część wsi została zakupiona przez Gocha z Ochab od Mikołaja z Wojciechowej Wsi za 100 grzywien groszy praskich[11][12][1]. Możliwe że w ten sposób z początkowo jednolitej wsi zaczęły się wyodrębniać późniejsze Ochaby Małe, po raz pierwszy wzmiankowane w 1447[13][14]. Założona w przełomie XIV i XV wieku ochabska parafia św. Marcina Biskupa i Wyznawcy[15] liczyła w połowie XV wieku 90 parafian[16]. W 1454 na mocy umowy rozstrzygającej spór o dobra ochabskie, kiczyckie, drogomyskie i zawadzkie wynikły po śmierci Gocha z Ochab miejscowość otrzymał Jasiek z Bełsznicy. W 1481 książę cieszyński Kazimierz II potwierdził przywileje wsi oraz podarował Ochaby Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi księstwa. Z 1488 roku pochodzi kolejny dokument mówiący o stawach rybnych w Ochabach[17]. Kolejnym znanym właścicielem Ochab (Wielkich bądź Małych) był Zych Hus z Kremży, starosta cieszyński i pan na Dębowcu, który w 1497 wymienił Wędrynię i Liderów za Ochaby z Janem Cyganem ze Słupska[18] . W XVI wieku właścicielem Ochab był również Franciszek Gellhorn z Grodkowa. W 1540 właścicielem Ochab Małych był Mikołaj Kloch z Bestwiny, z kolei w 1591 panem Ochab Wielkich był Daniel Spiegel z Szydłowic. Rok później oraz w 1595 właścicielami Ochab Wielkich byli przedstawiciele rodu Hałcnowskich. W 1614 Ochaby Wielkie zostały wzięte w zastaw od Wacława Hałcnowskiego przez Adama z rodu Bludowskich[19].

W 1616 Ochaby Małe wraz z działem w Ochabach Wielkich otrzymali po Katarzynie Mitmajer z Błogocic jej brat Adam oraz córka Dorota. Z kolei w 1624 panem na Małych i Wielkich Ochabach był Jerzy Gołkowski z Gołkowic, a w 1627 właścicielem Ochab Małych i działu w Ochabach Wielkich był już Jan Radocki. W tymże roku część Ochab Wielkich zakupił od Goczałkowskich Wilhelm Fragstein z Naczesławic. W 1660 Ochaby Wielkie nabył Ferdynand Fryderyk Sobek, a w 1698 Judyta Marklowska, która sprzedała je baronowi Jerzemu Fryderykowi Bludowskiemu. Baron Bludowski w 1722 dokupił Małe Ochaby. Skonsolidowany majątek ochabski wraz z Pruchną, Rychułdem i Bąkowem zakupił później Maksymilian Kalisz. W 1798 roku Ochaby zostały odkupione przez Komorę Cieszyńską i do 1920 właścicielami tego majątku pozostawali habsburscy książęta cieszyńscy. Pod koniec XVIII wieku powstał Auer Hof, trzeci już folwark Komory[20].

Rok 1880[21] 1890[21] 1900[21] 1910[21] 1921[22]
Liczba ludności 1070[a] 1113[b] 1114[c][23] 1101[d] 1193[e]

Po I wojnie światowej miejscowość jako część Śląska Cieszyńskiego stała się przedmiotem polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 14 kompanii w Skoczowie[24]. Ostatecznie Ochaby znalazły się w 1920 w granicach II Rzeczypospolitej.

Po II wojnie światowej istniejąca od 1890 r. stadnina koni w pobliskiej Pruchnej została rozbudowana a w Ochabach utworzono nowe gospodarstwo. Stadnina ta stała się w następnych latach jedną z największych na Śląsku oraz jako jedyna w Polsce hodowała konie rasy anglo-arabskiej typu francuskiego. Obok stadniny znajdował się Ośrodek Sportów Konnych, gdzie trenowali zawodnicy i odbywały się zawody w skokach przez przeszkody. Po przemianach ustrojowych w Polsce w roku 1989 stadniny w Pruchnej i Ochabach zostały rozdzielone a ta w Ochabach pozostała własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 2009 Stadnina Koni postanowiła wystawić Ośrodek Sportów Konnych wraz z terenem o powierzchni 5,2 ha na sprzedaż[25], co stało się w 2010[26]. Nowy inwestor, pod nazwą Dream Park Ochaby, chce utworzyć na tym terenie Park Rozrywki i Edukacji będący połączeniem dinoparku, prehistorycznego oceanarium oraz parku miniatur[27][28]. W 2012 stadnina została sprzedana prywatnemu właścicielowi[29].

Główny artykuł: Stadnina Koni Ochaby.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Ochaby. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Zabytki edytuj

Na terenie Ochab do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych wpisane zostały następujące obiekty[30]:

  • Kościół parafialny św. Marcina Biskupa z lat 1807-1810, numer rejestru A/319/78 z dnia 5.11.1978 r.
  • Strażnica obronna, ob. prywatny dom, 1639/1930 r., numer rejestru A/357/78 z dnia 17.08.1978 r.
  • Dwór z XVIII wieku na terenie stadniny koni, numer rejestru A/356/78 z dnia 17.08.1978 r.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Na terenie wsi działalność religijną prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia św. Marcina) oraz Świadkowie Jehowy: zbór Ochaby (Sala Królestwa)[31].

Transport edytuj

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 81.

Urodzeni w Ochabach edytuj

Ochaby są miejscem urodzenia Józefa Pietra.

Miejscowości partnerskie[32] edytuj

Galeria edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Z tego: 1066 zameldowanych na stałe, 1065 (99,9%) polsko-, 1 (0,1%) niemieckojęzycznych
  2. Z tego: 1089 zameldowanych na stałe, 1070 (98,2%) polsko-, 1 (0,1%) czesko-, 18 (1,7%) niemieckojęzycznych
  3. Z tego 613 w Ochabach Wielkich, 563 w Małych; powierzchnia: 1322 hektarów, gęstość zaludnienia 84,3 os./km², 148 budynków (88 w Wielkich, 60 w Małych); 1095 zameldowanych na stałe, 1045 (95,4%) polsko-, 50 (4,6%) niemieckojęzycznych; 753 (67,6%) katolików (613, 80,9% w Wielkich, 501, 89% w Małych), 355 (31,9%) ewangelików (217, 35,4% w Wielkich, 138, 27,5% w Małych), 6 (0,5%) izraelitów (wszyscy w Ochabach Wielkich)
  4. Powierzchnia Ochab Wielkich - 758 ha, Małych - 563 ha; 1080 zameldowanych na stałe, 1008 (993,3%) polsko-, 72 (6,7%) niemieckojęzycznych; 713 (64,8%) katolików, 381 (34,6%) ewangelików, 7 (0,6%) izraelitów
  5. Z tego 520 w Ochabach Małych, 583 w Ochabach Wielkich; 1099 narodowości polskiej-, 4 niemieckiej; 723 katolików, 373 ewangelików (231 w Ochabach Wielkich, 142 w Ochabach Małych), 7 wyznania mojżeszowego (w Ochabach Wielkich)

Przypisy edytuj

  1. a b c W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 213
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 853 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 214
  4. Dz.U. z 2006 r. nr 240, poz. 1746
  5. UM w Skoczowie: Statut Sołectwa Ochaby. [w:] www.skoczow.bip.info.pl [on-line]. 2008-10-06. [dostęp 2010-12-07].
  6. Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 87. ISBN 978-83-933109-3-7.
  7. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  8. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  9. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  10. W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 218
  11. Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/2. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Przemysław książę cieszyński potwierdza kupno wsi Ochaby przez Mikołaja z Wojciechowa.
  12. I. Panic, 2010, s. 306
  13. I. Panic, 2010, s. 307.
  14. W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 215
  15. I. Panic, 2010, s. 415.
  16. I. Panic, 2010, s. 321.
  17. Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/33. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Kazimierz II, książę cieszyński, zezwala Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi cieszyńskiemu, założyć staw rybny przy rzece Wiśle w Kiczycach, aby mógł z niego doprowadzać wodę do swoich stawów w Ochabach..
  18. Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/37. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Kazimierz II, książę cieszyński potwierdza, że Jan Cygan ze Słupska zamienił swą wieś Wędrynię na Ochaby, należące do Zycha Husa.
  19. Janusz Spyra, Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane, „Familia Silesiae”, 1, Cieszyn 1997, s. 14-26, ISBN 83-88204-00-9 (pol.).
  20. Broszura od Komorowskich do Habsburgów - historyczny park tematyczny w Żywcu, s. 12
  21. a b c d Kazimierz Piątkowski: Stosunki narodowościowe w Księstwie Cieszyńskiem. Cieszyn: Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, 1918, s. 74.
  22. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom XII. Województwo krakowskie. Śląsk Cieszyński. Warszawa: 1925. (pol.).
  23. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  24. Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
  25. Kontrowersje: Ochabska stadnina pozbywa się ośrodka sportów. gazetacodzienna.pl, 2009-11-13. [dostęp 2011-03-26].
  26. Dziennik Zachodni: Ośrodek Sportów Konnych w Ochabach wreszcie sprzedany. dziennikzachodni.pl, 2010-09-24. [dostęp 2011-03-26].
  27. 3 w 1 czyli dinozaury, miniatury i oceanarium w parku w Ochabach. parkmania.pl, 2010-05-25. [dostęp 2011-06-12].
  28. Marcin Czyżewski: Przy wiślance przeżyjesz atak wściekłych rekinów. gazeta.pl, 2010-05-31. [dostęp 2011-06-12].
  29. Stadnina sprzedana za 8,5mln. ox.pl, 2012-05-19. [dostęp 2012-05-20].
  30. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  31. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22].
  32. Dorota Kochman: Ochaby mają swoich partnerów z Czech i Słowacji! data dostępu = 2012-05-06. [w:] ox.pl [on-line]. 2012-04-20.

Bibliografia edytuj

  • Wiesław Kuś. Zarys dziejów wsi Ochaby. „Kalendarz Skoczowski”, s. 213-220, 1997. 
  • Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.

Linki zewnętrzne edytuj