Chobienia (powiat lubiński)

wieś w województwie dolnośląskim
(Przekierowano z Odra Chobienia)

Chobienia (niem. Köben an der Oder[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna na lewym brzegu Odry między Ścinawą a Głogowem. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską przed 1303 rokiem, zdegradowana w 1945 roku[5].

Chobienia
wieś
Ilustracja
Zamek w Chobieni
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

lubiński

Gmina

Rudna

Wysokość

95 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

764[2]

Strefa numeracyjna

76

Kod pocztowy

59-340[3]

Tablice rejestracyjne

DLU

SIMC

0367166

Położenie na mapie gminy Rudna
Mapa konturowa gminy Rudna, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Chobienia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Chobienia”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Chobienia”
Położenie na mapie powiatu lubińskiego
Mapa konturowa powiatu lubińskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Chobienia”
Ziemia51°32′39″N 16°26′55″E/51,544167 16,448611[1]
Historyczny herb miasta Chobienia (do 1945) oraz gminy Chobienia (1945-1954)
Kościół św. Piotra i Pawła
Przeprawa promowa w Chobieni
Pomnik żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej

W latach 1945–1954 siedziba władz gminy Chobienia. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chobienia. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

W Chobieni znajdują się: Szkoła Podstawowa z halą sportową, Chobieński Ośrodek Kultury, biblioteka, Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy, Ochotnicza Straż Pożarna z remizą, kompleks rekreacyjno-sportowy z kortami, bieżnią i deszczowanym boiskiem (nawierzchnia trawiasta), sala widowiskowa z zapleczem gastronomicznym, sześć stawów, przystań kajakowa.

Demografia

edytuj

Liczba mieszkańców w roku 1322 wynosiła 800, w roku 1939 – 1650, w 2011 – 764[2]

Toponimia

edytuj

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Cobonam[6][7]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Kobena[8].

Historia

edytuj

Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza Geografa Bawarskiego wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia Dziadoszan. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w[9]. Prawa miejskie nadał osadzie książę Henryk Brodaty w roku 1238. W roku 1259 istniał już w Chobieni kościół. Chobienia jako miasto występuje w dokumentach z lat 1303 i 1305. W czasach średniowiecznych funkcjonowała tu faktoria solna. W XIV i XV w. właścicielami ziemi w Chobieni był kościół, książę, szlachta, zamek i wójt. Większość dóbr należało do hrabiego Georga von Kottwitz[10][11], który w XVI w. przebudował zamek, kupił od kolegiaty głogowskiej przeprawę promową i podporządkował sobie chobieńskich mieszczan. Był fundatorem przebudowy kościoła parafialnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kazał wybudować wodociąg mający źródło na zachodnich wzgórzach miasta. Dla miejscowych dzieci założył szkołę łacińską, a dla biednych, chorych i zniedołężniałych – szpital i przytułek. Za czasów jego panowania powstał w Chobieni cech zrzeszający 15 rolników, co było ewenementem na skalę europejską[12]. Cech ten – mający własny statut i własną pieczęć – był pierwszym związkiem chłopów w Niemczech. W tych latach do Chobieni przybył Johann Heermann, który kierował protestancką parafią przez 27 lat (1611-1638). W okresie wojny trzydziestoletniej miasto spłonęło i zostało doszczętnie splądrowane. W roku 1772 pożar zniszczył kościół, szkołę parafialną i plebanię. Począwszy od połowy XVII w. dobra chobieńskie często zmieniały właścicieli. Po I wojnie światowej wskutek hiperinflacji Chobienia miała własną walutę zastępczą (notgeld) z panoramą miasta na awersie[13]. W rynku były dwa duże hotele, dwa kościoły, ratusz i kawiarnia. Funkcjonowały też trzy szkoły (ewangelicka, katolicka i prywatna), straż pożarna, drukarnia, tartak i zakład komunalny – życie miasta i jego obywateli ukazywała wydawana trzy razy w tygodniu Chobieńska Gazeta Odrzańska. Po ucieczce części Niemców przed nadciągającym frontem tereny te zostały niemal całkowicie wyludnione. Chobienia została zdobyta w styczniu 1945 – była wówczas zniszczona w 50%. W roku 1984 rozebrano stację PKP. W roku 2009 przebudowana została centralna część Rynku, umieszczono w nim nową fontannę (w miejscu dawnego kościoła ewangelickiego).

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:

  • obręb starego miasta, z końca XIV w.
  • kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, gotycki, wzniesiony w XVI w., XVIII w.; we wnętrzu chrzcielnica z 1587 r. oraz dwa nagrobki z XVII w.
  • zespół zamkowy, z XV-XIX w.
  • kościół ewangelicki na planie ośmiokąta, dwupiętrowy. Wewnątrz znajdował się obraz z portretem Johanna Heermanna. Wybudowany w roku 1769. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r. Na jego fundamentach w latach 70. XX wieku wybudowano fontannę. Dziś w tym miejscu stoi nowa podświetlana fontanna
  • ratusz, wybudowany przed rokiem 1418. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r.
  • kamieniczki w rynku z XVIII wieku
  • fontanna na rynku istniejąca do 1960 r.
  • ruiny kościoła św. Idziego, wzmiankowanego w 1300 r., znajdujące się obecnie na terenie cmentarza. Do dziś zachowało się kamienne epitafium przedstawiające Heinricha von Sacka z Radoszyc i jego żonę Katarzynę. Nad epitafium wmurowano kamienny krzyż określany czasem jako krzyż pokutny. Stwierdzenia takie nie mają jednak oparcia w żadnych dowodach i ukute są wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie kamienne monolitowe krzyże, nieznanego wieku i pochodzenia, są krzyżami pokutnymi[15].
  • grodzisko z położone ok. 2 km na północ od Chobieni, w miejscu grodu plemienia Dziadoszan zbudowanego około 860 roku i opuszczonego na przełomie IX/X wieku[9].
  • zagadkowy cmentarz za miastem z napisem nad bramą: Eingang in Ruhe (wejście w spokój)
  • pomnik żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej, w latach 1945-1995 zamurowany pomnikiem Armii Radzieckiej. Dziś w stanie nienaruszonym stoi na terenie dawnego cmentarza niemieckiego
  • sieć bunkrów niemieckich z okresu II wojny światowej

Przyroda

edytuj

Użytek ekologiczny Naroczycki Łęg z mozaiką lasów łęgowych, olsu, boru sosnowego, zbiorowisk zaroślowych oraz starorzeczy. Występuje tu unikalna flora i fauna:

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj

Chobienia w literaturze

edytuj

Do Köben trafiają w październiku 1939 r. bohaterowie powieści R. Mroza "Parabellum" (tom II) "Horyzont zdarzeń": Stanisław Zaniewski i Maria Herensztad, podczas ucieczki z Rawitsch[18].

Osoby związane z Chobienią

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 15699
  2. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 145 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.
  6. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  7. H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  8. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
  9. a b Felix Biermann, Andreas Kieseler, Dominik Nowakowski, Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r., [w:] Krystian Chrzan, Krzysztof Czapla, Sławomir Moździoch, Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław-Głogów 2014, s. 269-334 [dostęp 2019-01-22] (pol.).
  10. Jarosław Kuczer. 2004. Znaczenie rodu von Kottwitz w enklawie chobieńskiej w latach 1477-1638. Studia Zachodnie 7, Uniwersytet Zielonogórski, s. 75-87.
  11. Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638. (Chobienia za czasów rodziny Kottwitz 1477-1638). Von Graf Wolfgang von Saurma aus Köben. Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1923, 48 stron.
  12. Krzysztof Próchnicki. Szkice do dziejów Chobieni. W: Rudna. Ilustrowana monografia gminy. Red. Stanisław Tokarczuk. Lubin 2010, s. 83-106. ISBN 83-86665-10-6.
  13. Heinz-K. Backhaus, Luzia Günther. Köben an der Oder. Unsere Heimatstadt im Bild. Herausgeber Richard Hoppe, Selbstverlag des Steinauer Heimatboten, Wiesbaden 1984 (174 fotografii).
  14. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 2012-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  15. Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010. 
  16. Dekanat legnicki [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
  17. Parafia Świętych Piotra i Pawła w Chobieni [online], diecezja.legnica.pl [dostęp 2023-06-12].
  18. R. Mróz, Horyzont zdarzeń, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2014, s. 47 i nast.

Bibliografia

edytuj
  • Emil Tschersich. Geschichte der Stadt Köben a. O. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron.
  • Kaletyn T., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Chobieni, pow. Wołów, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 31, 1965, s. 280.

Linki zewnętrzne

edytuj