Odznaczenia, odznaki i oznaki harcerskie

Odznaki harcerskie – odznaki organizacyjne, pełniące funkcję odznak członkowskich lub odznaczeń honorowych w organizacjach harcerskich.

Oznaki harcerskie - elementy umundurowania prezentujące pozycję w organizacji np. pełnioną funkcję, stopień harcerski, instuktorski, numer, barwy i specjalność drużyny, grupę członkowską. Niektóre z nich prezentują zdobyte sprawności, znaki służb itp.

Rodzaje odznak i oznak

Odznaki dzielimy na główne, umowne grupy takie jak:

• członkowskie - jej zdobycie i otrzymanie jest równoznaczne z otrzymaniem członkostwa w organizacji,
• odznaczenia - przyznawane w charakterze wyróżnienia np. za czynną służbę instruktorską lub zasługi dla organizacji.

Do oznak zaliczamy:

• specyficzne instrumenty metodyczne - zdobywanie tych oznak jest podyktowane samodzielną intencją członka lub jest wymagane w ramach zdobywania stopnia lub funkcji, przykładami są sprawności bądź naramiennik wędrowniczy;
• oznaki środowiska - specyficzne dla zastępu, drużyny, szczepu, związku drużyn, hufca, chorągwi, miasta, gminy lub powiatu; to, kto i czyją odznakę nosi, regulują przepisy danego środowiska, one także dyktują ich wzory i odmiany;
• oznaki funkcji - nadawane automatycznie po objęciu odpowiedniej funkcji, powszechnie stosuje się w tym charakterze sznur funkcyjny lub krokiewki;
• oznaki specjalności - noszone przez członków jednostki posiadającej określoną specjalność;
• plakietki pamiątkowe - otrzymywane za ukończenie imprezy harcerskiej (np. zlotu lub rajdu), mogą być noszone tylko przez określony czas, np. rok.

Niektóre odznaki i oznaki (np. sprawności) stopniują się, tj. występują w kilku odmianach o zróżnicowanym poziomie trudności wymagań.

Odznaki organizacyjne

• znaczek zucha – odznaka noszona przez zuchy po złożeniu obietnicy zuchowej,
• krzyż harcerski – najważniejsza odznaka na harcerskim mundurze, noszona po złożeniu przyrzeczenia harcerskiego,
• lilijka harcerska – tradycyjna odznaka z inicjałami hasła filaretów: Ojczyzna, Nauka, Cnota,
• odznaka WOSM – noszona przez harcerzy ZHP, oznacza przynależność do Światowej Organizacji Ruchu Skautowego,
• odznaka WAGGGS – noszona przez harcerki ZHP, oznacza przynależność do Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek,
• odznaka ISGF – noszona przez starszyznę i seniorów ZHP, oznacza przynależność do Międzynarodowego Bractwa Skautów i Przewodniczek.

Historyczne odznaki organizacji pseudoharcerskich

• znaczek harcerski (tzw. czuwajka) – odznaka członkowska w Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej i Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej
• odznaka Czerwonego Harcerstwa TUR – odznaka członkowska używana w Czerwonym Harcerstwie Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.

Odznaczenia

• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” - nadawany za zasługi na rzecz Związku Harcerstwa Polskiego,
• Honorowa Odznaka Ruchu Przyjaciół Harcerstwa - będąca wyrazem uznania Związku Harcerstwa Polskiego dla przyjaciół harcerstwa oraz osób zasłużonych dla rozwoju organizacji,
• Krzyż Honorowy ZHR - nadawany za zasługi na rzecz Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.

Historyczne

• Honorowy Krzyż Harcerski z Czasów Walk o Niepodległość
• Odznaka harcerska „Za Zasługę”
• Odznaka harcerska „Za uratowanie życia”
• Odznaka Orła Harcerskiego (Odznaka Honorowa „Orła Harcerskiego” wz. z 1921 r.)
• Odznaka „Przyjaciel Harcerstwa” (z lat dwudziestych)
• Odznaka ZHP „Wdzięczności”

Wykaz oznak

• sprawności harcerskie - charakterystyczne, stopniujące się odznaki;
• znaki służb - odpowiedniki sprawności, zdobywane przez harcerzy starszych i wędrowników grupowo;
• projekt starszoharcerski - bardzo charakterystyczna oznaka zdobywana grupowo przez harcerzy starszych, której wymagania i przebieg są ustalane przez uczestników realizujących ten projekt;
• naramiennik (patka, pagon) - oznaka informująca o posiadanym stopniu harcerskim oraz o numerze i barwach jednostki;
• naramiennik wędrowniczy - zdobywany przez wędrowników, sygnalizuje przynależność do ruchu wędrowniczego;
• podkładka pod krzyż harcerski i lilijka instruktorska - oznaki nadawane automatycznie po zdobyciu stopnia instruktorskiego.

Jako oznaki klasyfikuje się również:

• Harcerski Znak Balonowy, Harcerski Znak Spadochronowy - zdobywane w drużynach o specjalności lotniczej i spadochroniarskiej;
• Odznaka Kadry Kształcącej - stopniująca się oznaka, uprawniająca do prowadzenia kursów instruktorskich;
• Odznaka Kadry Programowej - stopniuje się, jej zdobycie potwierdza poziom kwalifikacji w zakresie tworzenia, prowadzenia i ewaluacji pracy programowe;
• Odznaka Ratownika ZHP (dawniej Ratownika Medycznego ZHP) - stopniuje się, jej zdobycie potwierdza poziom kwalifikacji ratowniczych;
• Harcerska Odznaka Strzelecka (HOS) - stopniująca się oznaka, potwierdzająca umiejętności w dziedzinie strzelectwa sportowego;
• miana - zdobywane przez całą jednostkę, zdobycie miana jest sygnalizowane oznaką nabitą na drzewce proporca;
• Husarskie Skrzydła - tradycyjne wyróżnienia dla najlepszych harcerskich zespołów lotniczych o wieloletnim dorobku;
• Odznaka instruktorów Nieprzetartego Szlaku - oznaka rozpoznawcza instruktorów NS.

Bibliografia

• Tomasz Sikorski Harcerskie odznaki honorowe 1916-1989