Ogasawara

japoński archipelag

Ogasawara-shotō[a] (jap. 小笠原諸島 Ogasawara-shotō, hist. Bonin Islands)[1], daw. pol. Bonin[2]) – należący do Japonii archipelag wulkanicznych wysp, leżących około 1000 km na południe od Tokio. Stanowi barierę oddzielającą Morze Filipińskie od Pacyfiku.

Ogasawara-shotō[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo  Japonia
Typ przyrodniczy
Spełniane kryterium IX
Numer ref. 1362
Region[b] Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę 2011
na 35. sesji
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Flaga Ogasawara
Ogasawara-mura
Wyspy Ogasawara - zdjęcie satelitarne

Ogasawara Shōto dzielą się m.in. na trzy mniejsze zgrupowania wysp: Mukojima Rettō, Chichijima Rettō i Hahajima Rettō, które noszą wspólną nazwę archipelagu Ogasawara-guntō. Pod względem administracyjnym do archipelagu zalicza się ponadto wyspy Kazan oraz pojedyncze wyspy Nishi-no-shima (na Morzu Filipińskim), Oki-no-Tori-shima (na Morzu Filipińskim) oraz Minami Tori-shima (na Oceanie Spokojnym).

Administracyjnie wyspy są podprefekturą o nazwie Ogasawara-shichō (小笠原支庁)[3], podlegającą metropolii tokijskiej.

W 2011 roku wyspy zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Z uwagi na wielość gatunków endemicznych i ich szczególne przystosowanie do warunków na archipelagu, wyspy określane są jako „Galapagos Orientu”.

NazwaEdytuj

W XVII. w. japońscy rozbitkowie nazwali wyspy Mujinshima (dosł. „Bezludne Wyspy”) i nazwa ta została użyta w dziele Sangoku Tsūran Zusetsu autorstwa japońskiego uczonego Hayashiego Shihei (1738–1793), które nabył francuski sinolog Jean-Pierre Abel-Rémusat (1788–1832)[4]. Rémusat niepoprawnie odczytał słowo mujin (無人, pol. „bezludny”) jako bonin[4]. Tłumaczenie to znalazło się najpierw w jego artykule opublikowanym w czasopiśmie naukowym „Journal des Savans”, a następnie zostało użyte na mapie Azji z 1818 roku autorstwa brytyjskiego kartografa Aarona Arrowsmitha (1750–1823), co przyczyniło się do utrwalenia nazwy[4]. Nazwa Bonin Islands pozostawała w użyciu przez prawie 200 lat[4].

W dziele Hayashiego Shihei znalazła się legenda o odkryciu wysp w 1593 roku przez japońskiego pana feudalnego[5]. W 1727 roku rōnin Kunai Sadatō Ogasawara zwrócił się do Siogunatu Tokugawów o pozwolenie na wysłanie statku na wyspy i zajęcie ich w imieniu swojego przodka – Sadayoriego Ogasawary (zm. 1625), który miał odkryć archipelag[5]. Ogasawara uzyskał zgodę i w 1734 roku wysłał statek, który zaginął na morzu[5]. Ogasawara zwrócił się o pozwolenie wysłania kolejnego statku, lecz siogunat po odkryciu nieścisłości w historii Ogasawary i potwierdzeniu braku jego związków rodzinnych z Sadayorim Ogasawarą, wygnał rōnina na banicję[5]. W 1862 roku siogunat posłużył się historią odkrycia Ogasawary, by uwiarygodnić roszczenia Japonii do archipelagu[5]. W tym samym roku zaczął używać nazwy Ogasawara i pod taką nazwą wyspy naniesiono na mapy jako terytorium Japonii[5].

GeografiaEdytuj

PołożenieEdytuj

 
Ogasawara i wyspy przyległe

Złożony z ok. 30[6][7][b] wysp i wysepek Ogasawara-shotō leży w północno-zachodniej części Oceanu Spokojnego[7], ok. 1000 km na południe od Tokio[2], w strategicznym miejscu u progu Azji Wschodniej[6]. Archipelag rozciąga się na długości ok. 400 km[8].

Obejmuje trzy główne grupy wysp[6][c], które noszą wspólną nazwę Ogasawara-guntō[9] oraz mniejsze wyspy – w kierunku z północy na południe są to[10]:

  • Mukojima Rettō (hist.: Parry Group)[1]
  • Chichijima Rettō (hist.: Beechy Group)[11]
    • Chichi-jima (dosł. „Wyspa Ojca”) (hist.: Peel Island)[11] – największa pod wzglęem powierzchni wyspa archipelagu (0,24 km²)[7]
    • Ani-jima (dosł. „Wyspa Starszego Brata”)
    • Otōto-jima (dosł. „Wyspa Młodszego Brata”)
  • Hahajima Rettō (hist.: Coffin Group; Baily Group)[1]
    • Haha-jima (dosł. „Wyspa Matki”) (hist.: Coffin Island; Hillsborough Island)[11] – z najwyższym wzniesieniem w archipelagu[7] (Chibusayama 462 m n.p.m.[12])
    • Ane-jima (dosł. „Wyspa Starszej Siostry”)
    • Imōto-jima (dosł. „Wyspa Młodszej Siostry”)
  • Kazan Rettō (także Iō Retto; hist.: Volcano Islands)[1]
  • trzy odizolowane wyspy:
    • Nishino-shima (dosł. „Wyspa Zachodnia”)
    • Minami Tori-shima (dosł. „Południowa Wyspa Ptaków”) (hist.: Marcus Island)[11] – najdalej na wschód wysunięty punkt Japonii[10]
    • Okino Tori-shima (dosł. „Wyspa Ptaków Otwartego Morza”) (hist.: Parece Vela)[11] – najdalej na południe wysunięty punkt Japonii[10]

Całkowita powierzchnia wysp wynosi 104 km²[2]. Pod względem administracyjnym wyspy należą do prefektury stołecznej Tokio[2][13] – są podprefekturą o nazwie Ogasawara-shichō (小笠原支庁)[3]. Częścią podprefektury jest samodzielna jednostka wiejska Ogasawara-mura (小笠原村, Ogasawara-Wieś)[14]. Jedynie dwie wyspy są zamieszkane – Chichi-jima i Haha-jima[13].

Geologia i ukształtowanie terenuEdytuj

Archipelag powstał ok. 50 milionów lat temu i wraz z płytą filipińską uległ przemieszczeniu na północ[7]. Nadal „wędruje” na północny zachód, w tempie ok. 4 cm na rok[7].

Razem z Marianami oraz wyspami Izu jest częścią struktury geologicznej określanej mianem łuku wyspowego (ang. Izu-Ogasawara-Mariana Arc), który znajduje się ponad strefą subdukcji między płytą filipińską, a „wsuwającą się” pod nią płytą pacyficzną, tworząc przy tym na wschód od wysp głęboki rów oceaniczny – Izu-Ogasawara[7].

Powstałe w wyniku wzmożonej aktywności wulkanicznej wyspy zbudowane są ze skał magmowych[7], przede wszystkim andezytu, którego lokalna odmiana zwana jest boninitem, od nazwy „bunin”, która jest zdeformowaną wersją słowa „munin” (pol. „bezludny”)[15]. Skała ta charakteryzuje się znaczną zawartością tlenku magnezu, obecnością piroksenów i brakiem plagioklazy[16]. Wyspy są również miejscem występowania ofiolitów, wychodni skał magmowych utworzonych pod dnem oceanicznym i w różnym stopniu przeobrażonych.

W wyniku długotrwałej erozji typowe formy wulkaniczne takie jak kratery nie są już widoczne[7].

Większość wysp ma strome, trudno dostępne linie brzegowe, często w postaci klifów, których wysokość wynosi przeważnie od 50 do nawet 100 m, a więc niewiele plaż. Ponadto wiele wysp otoczonych jest rafą koralową, stanowiącą dodatkową barierę ochronną. Najwyższy punkt archipelagu (463 m n.p.m.), znajduje się na wyspie Haha-jima.

KlimatEdytuj

Na wyspach panuje klimat podzwrotnikowy[17]. Występują tu dwie pory deszczowe, w okresie maj-czerwiec oraz październik-listopad, oraz jedna pora sucha w lipcu i sierpniu[17].

Średnia temperatura roczna wynosi 22,9°C, najwyższa – 27,6°C – występuje w sierpniu, a najniższa – 17,6°C w lutym[17]. W okresie 1966–1997 średnie roczne opady na Chichi-jima wynosiły 1268 mm, znacznie mniej niż wartości odnotowane na początku XX w. – 1609 mm (1907–1939)[17]. Archipelag nawiedza kilka tajfunów rocznie[17].

Flora i faunaEdytuj

Izolacja archipelagu spowodowała, że na wyspy dotarło niewiele gatunków z kontynentu azjatyckiego czy Japonii[18]. Ogasawara-shotō charakteryzują się relatywnie ubogą bioróżnordonością[18]. Występuje tu ok. 330 rodzimych gatunków roślin naczyniowych [d], dwa gatunki kręgowców lądowych, 15 ptaków[e], 800 owadów i 100 ślimaków[18][f]. Na wyspach nie występowały naturalnie wielkie ssaki, żaby i ryby słodkowodne[18][g].

Z uwagi na izolację na wyspach wykształciło się wiele gatunków endemicznych[18]. Ok. 40% wszystkich roślin, w tym 70% drzew, to endemity[18]. Endemitami są jeden rodzaj, 4 gatunki i 5 podgatunków ptaków[18]. 30% wszystkich gatunków owadów i ponad 90% gatunków ślimaków to gatunki endemiczne[18][h].

Z uwagi na wielość gatunków endemicznych i ich szczególne przystosowanie do warunków na archipelagu, wyspy określane są jako „Galapagos Orientu”[18].

FloraEdytuj

 
Pandanus boninensis – endemiczny gatunek

Na wyspach można wyróżnić dwie zasadnicze zbiorowości leśne:

FaunaEdytuj

 
Boninka Apalopteron familiare

Na wyspach występuje jeden rodzimy gatunek ssaków – nietoperz z rodzaju rudawek – rudawka bonińska (Pteropus pselaphon)[23]. Jest zaliczany do gatunków krytycznie zagrożonych[23]. W wodach archipelagu zaobserwano 23 gatunki waleni; m.in. gatunki zagrożone takie jak płetwal czerniakowy, płetwal błękitny czy waleń japoński, i gatunki narażone takie jak płetwal zwyczajny[23].

Fauna wysp zdominowana jest przez ptaki – zaobserwowano tu 195 gatunków, z czego 14 wpisanych do czerwonej księgi gatunków zagrożonych[24]. Na wyspach gniazdują 22 gatunki rodzimych ptaków lądowych, m.in. boninka Apalopteron familiare – endemiczny gatunek z rodziny szlarników czy endemiczny podgatunek gołębia czarnego gołąb purpurowy Columba janthina nitens[24]. Gniazduje również 16 gatunków ptaków morskich, m.in. albatros ciemnolicy, albatros czarnonogi i nawałnik wędrowny[24].

Na wyspach występują dwa gatunki gadów – jaszczurki Cryptoblepharus nigropunctatus i Perochirus ateles[25].

HistoriaEdytuj

Pierwszym Europejczykiem, który dostrzegł archipelag był hiszpański żeglarz i odkrywca Bernardo de la Torre – Welsch (2004) dowiódł, że Torre odkrył wyspę Haha-jima 2 października 1543 roku[26], którą nazwał La Farfana (dosł. „sierota”)[27]. Nazwa ta znalazła się na mapie flamandzkiego kartografa Gerarda Merkatora (1512–1594) z 1695 roku, a następnie na mapach autorstwa innego kartografa flamandzkiego Abrahama Orteliusa (1527–1598)[28].

Tradycyjnie jednak przyjmuje się, że archipelag odkrył w 1593 roku Sadayori Ogasawara (zm. 1625), wnuk Nagato Ogasawary, władcy zamku Matsumoto[29]. Sadayori Ogasawara zajął wyspy w imieniu Siogunatu Tokugawów, lecz pozostały one niezamieszkane[13]. Legenda o odkryciu wysp przez japońskiego pana feudalnego została przytoczona w dziele Sangoku Tsūran Zusetsu z 1786 roku autorstwa japońskiego uczonego Hayashiego Shihei (1738–1793)[5].

W 1639 roku do wysp dotarli holenderscy żeglarze Abel Tasman (1603–1659) i Matthijs Quast (zm. 1641), wysłani przez gubernatora kolonii holenderskich na Dalekim Wschodzie Antonio van Diemena (1593–1645) na poszukiwanie mitycznego złota i srebra u wschodnich wybrzeży Japonii[28]. Wyprawa skarbów nie znalazła, ale za to dotarła do archipelagu, który omyłkowo wzięła za wyspy naniesione już na ich mapy[28]. Późniejsze badania wykazały, że był to Ogasawara-shotō[28].

W 1670 roku przy wyspie Haha-jima rozbił się japoński statek towarowy Tenmasen[27]. Rozbitkowie dotarli na ląd, który zastali niezamieszkany i nazwali Mujinshima (dosł. „Bezludne Wyspy”)[4].

W 1675 roku wyspy badał przez 20 dni Shimaya Ichizaemon wysłany przez siogunat Tokugawów[30]. Ichizaemon sporządził serię map archipelagu, który nazywał Mujinshima[31]. Wyprawa badała wyspy pod względem geograficznym, geologicznym i przyrodniczym[31], zbierając szereg okazów roślin i ptaków[32]. Na wyspach Chichi-jima i Haha-jima zamontowano drewniane tabliczki, zajmując je dla siogunatu[30]. Ekspedycja Ichizaemona mogła zostać zainspirowana mitem o wyspie złota, która miała leżeć na południowy wschód od Honsiu i której poszukiwali również Holendrzy, Portugalczycy i Hiszpanie[32].

Pierwszy raport o archipelagu, który dotarł do Europy sporządził niemiecki przyrodnik i podróżnik Engelbert Kaempfer (1651–1716), który przybył do Japonii w 1690 roku[33].

W XVIII w. wyspy były wielokrotnie widziane przez Europejczyków, m.in. przez żeglarzy hiszpańskich[33]. Archipelag pojawiał się na mapach europejskich od XVI w. pod różnymi nazwami i o różnej lokalizaji[33].

W 1785 roku ukazało się dzieło Sangoku Tsūran Zusetsu autorstwa japońskiego uczonego Hayashiego Shihei (1738–1793)[27] traktujące o geopolitycznym położeniu Japonii, w którym autor opisał klimat i żyzność archipelagu, postulując jego kolonizację przez Japonię[34]. Pracę Shihei przetłumaczył jako pierwszy Isaac Titsingh (1745–1812), a jej fragmenty przetłumaczył również francuski sinolog Jean-Pierre Abel-Rémusat (1788–1832), który w swojej publikacji zawarł także mapę archipelagu z 1675 roku[35].

Na początku XIX w. na wyspach zatrzymywały się zagraniczne statki wielorybnicze, okręty i statki badawcze[30]. W 1824 roku do wyspy Haha-jima dotarł brytyjski statek wielorybniczy „Transit”, dowodzony przez Amerykanina Jamesa Coffina z portu wielorybniczego Nantucket w stanie Massachusetts[35]. Coffin nazwał dwie wyspy na cześć swoich pracodawców – Fisher (Haha-jima) i Kidd (Muko-jima), oraz dwie kolejne Pigeon Island (Hira–jima) i South Island (Ane–jima)[36]. Coffin nie zajął wysp ani dla Wielkiej Brytanii ani dla Stanów Zjednoczonych[36]. W 1825 roku kolejny brytyjski statek wielorybniczy „Supply” przybył na wyspy w środkowej części archipelagu – załoga, chociaż zostawiła drewnianą tablicę upamiętniającą jej pobyt, również nie zajęła wysp dla Wielkiej Brytanii[36]. W 1826 roku, inny statek wielorybniczy, „William”, wpadł na skały koło wyspy Chichi-jima i wkrótce zatonął[36]. Załoga uratowała się i po pewnym czasie podjął ją z wyspy inny statek. Na lądzie pozostało dwóch marynarzy, którzy z drewna z wraku statku zbudowali sobie chatę. Przetrwali tu do czerwca 1827 roku, gdy u brzegu wyspy zjawił się brytyjski okręt wojenny „Blossom” pod dowództwem angielskiego geografa i oficera marynarki, kapitana Fredericka Williama Beecheya (1796–1856).

Beechey proklamował wyspy posiadłością korony brytyjskiej, zostawiając miedzianą tabliczkę, informującą o tym fakcie[37]. Zbadał archipelag i nadał im nazwy Perry Islands (Mukojima Rettō), Peel Island (Chichijima Rettō) i Baily Islands (Hahajima Rettō)[37]. W swoim raporcie o wyspach opisywał bogactwo fauny, m.in. wielką liczebność żółwi, ryb i skorupiaków[38]. Na wyspach zostało dwóch członków załogi, których podjął w 1828 roku rosyjski statek „Seniävin” pod dowództwem Fiodora Litkego (1797–1882)[38].

W 1830 roku brytyjski konsul na Sandwich Islands Richard Charlton (1791–1852) wsparł ekspedycję kolonizacyjną na wyspy[39]. Pierwszymi osadnikami było 5 migrantów z Zachodu i ponad 10 rdzennych mieszkańców z Hawajów i innych wysp Pacyfiku, którzy osiedlili się na wyspie Chichi-jima w 1830 roku[40]. Zajmowali się zbieraniem owoców i warzyw, polowaniem na zwierzęta morskie i zaopatrywaniem wielorybników w mięso żółwi morskich i wodę pitną[40]. Wśród osadników znalazł się m.in. Amerykanin Nathaniel Savory (1794–1874)[39], późniejszy szef samorządu kolonistów[41].

14 czerwca 1853 roku do wyspy Chichi-jima przybiły statki amerykańskie pod dowództwem komandora Matthew Perry’ego (1794–1858), który zatrzymał się tu na kilka dni w drodze ku Wyspom Japońskim dokąd płynął z misją rządu amerykańskiego celem nawiązania kontaktów handlowych z Japonią[42]. Perry zbadał wyspy pod względem geograficznym i topograficznym[42]. Planował wykorzystanie wysp do zaopatrywania statków pływających na długich dystansach[43] – uważał, że wyspa Chichi-jima świetnie nadawała się do założenia tu stacji dla parowców kursujących między Stanami Zjednoczonymi a Hongkongiem[44]. Zakupił od Savory’ego tereny nadbrzeżne, by wybudować port[44][i]. Podarował również osadnikom krowy, byki, owce i kozy oraz obiecał przywiezienie im nasion i narzędzi[43].

Perry uważał, że archipelag należy się Stanom Zjednoczonym, ponieważ został odkryty przez Coffina[44]. W październiku 1853 roku wysłał na wyspy komandora Johna Kelly’ego, by uzyskać pomoc osadników w charakterze przewodników oraz by zbadać i zająć dla Stanów Zjednoczonych południową grupę (Hahajima Rettō) wysp[41]. Kelly miał również nadać wyspom amerykańskie nazwy – Coffin Islands a największą wyspę nazwać Hillsborough (Haha-jima)[41]. Kelly proklamował wyspy posiadłością amerykańską, zostawiając tabliczkę, informującą o tym fakcie[41]. Perry zmarł wkrótce po powrocie z wyprawy do Japonii i jego plany wobec archipelagu nie zostały zrealizowane[45].

Plany Perry’ego obudziły zainteresowanie Japonii[45], która chciała zapobiec powstaniu amerykańskiego portu[46]. W XIX w. Japonia zajmowała archipelag dwukrotnie[46]. Po raz pierwszy w 1861 roku – przedstawiciel siogunatu, powołując się na odkrycia Ogasawary, proklamował archipelag posiadłością Japonii[46]. Przywieziono osadników japońskich, którzy jednak po 18 miesiącach opuścili wyspy wskutek niepokojów w Japonii podczas incydentu w Namamugi[46]. Po raz drugi Japonia proklamowała wyspy swoją posiadłością w 1875 roku, wysyłając czterech komisarzy i informując o swoich planach konsula brytyjskiego[46]. Wielka Brytania nie oponowała[46]. W 1876 roku wyspy zostały uznane na arenie międzynarodowej jako część terytorium Japonii[40].

 
Ogasawara, zdjęcie osady wykonane w okresie międzywojennym

W latach 30. XX w. Japończycy – doceniając strategiczne znaczenie archipelagu – przystąpili do umacniania wysp[40]. W 1939 roku na wyspie Chichi-jima wybudowano bazę lotniczą[40]. W 1944 roku w obliczu niepowodzeń militarnych Japonii wszyscy cywilni mieszkańcy wysp (6886 osób) zostali ewakuowani na Wyspy Japońskie[40].

Po kapitulacji Japonii we wrześniu 1945 roku wyspy przeszły pod kontrolę aliantów reprezentowanych przez wojska amerykańskie[40]. W 1946 roku pozwolono na powrót części ewakuowanych mieszkańców – mieszkańców zachodniego pochodzenia[40].

Wyspy zostały zwrócone japońskiej administracji w 1968 roku, wtedy też powróciła pewna liczba pozostałych wysiedleńców, jak i zaczęli przybywać nieliczni nowi osadnicy[40]. W 1969 roku wprowadzono 5-letni zagospodarowania archipelagu, który następnie przedłużono o 5 lat, by wesprzeć rozwój regionu[40]. Pomimo to populacja wyspy nie rosła i nie udało się tu rozwinąć przemysłu[40].

W latach 70. XX w. większość wysp i wód przybrzeżnych objęto ochroną w ramach powstałego w 1972 roku Parku Narodowego Ogasawara[47].

W 2011 roku wyspy zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[48][j].

GospodarkaEdytuj

Najważniejszą gałęzią jest rozwinięta turystyka, częściowo w granicach parku narodowego[2].

Grunty orne zajmują jedynie 73 km² – pozostały teren jest zalesiony z zasobami m.in. drewna cedrowego, palisandrowego i sandałowego, a także drzewa żelaznego[6]. Na wyspach uprawiana jest trzcina cukrowa, banany, ryż, tytoń i palmy kokosowe[2]. Rozwinęło się tu też rybołówstwo, bazujące głównie na połowach tuńczyka[2].

TransportEdytuj

Z przystani Takeshiba (dzielnica Minato) w północnej części Zatoki Tokijskiej odchodzi, należący do OgasawaraKaiun Co., Ltd., cztery bądź pięć razy w miesiącu statek pasażerski Ogasawara Maru, którego rejs do Chichi-jimy przy dobrej pogodzie trwa 24 godziny. Statek oddany do użytku w 2016 roku ma 150 m i 20 m szerokości. Pomiędzy wyspami Chichi-jima i Haha-jima (2 godz.) kursuje statek Hahajima Maru[49].

Ogasawara nie mają portu lotniczego, jakkolwiek w przeszłości Ani-jima i Chichi-jima były rozważane jako miejsce jego lokalizacji. Z uwagi jednak na występowanie wielu rzadkich lub zagrożonych wyginięciem roślin tworzących unikatowy ekosystem, koncepcję zarzucono.

Ponieważ podróż z Ogasawara do głównych japońskich wysp jest znacząco utrudniona, w związku z tym w nagłych wypadkach, takich jak poważna choroba, informacja o tym jest przekazywana do bazy Japońskich Morskich Sił Samoobrony na Iwo Jimie i stamtąd wysyłany jest śmigłowiec. Istnieje także możliwość wysłania stacjonujących w Iwakuni na Honsiu samolotów Japońskich Powietrznych Sił Samoobrony, takich jak wodnosamolot PS-1 Shin Meiwa, który jest używany również przez osobistości jak np. tokijskiego gubernatora.

Na Chichi-jimie kursuje autobus oraz taksówki. Możliwe jest również czasowe wynajęcie samochodu, skutera, bądź roweru. Transport samochodu z głównych wysp japońskich jest niezmiernie trudny i kosztowny.

Archipelag w kulturzeEdytuj

Archipelag stanowił pierwowzór dla Sevii Islands występujących w grach z serii Pokémon, a wchodząca jakoby w skład Ogasawara Wyspa Potworów jest znana z kolejnych odsłon opowieści o Godzilli[50].

Zobacz teżEdytuj

UwagiEdytuj

  1. ↑ Nazwa podana za Encyklopedią PWN, która podaje również drugą nazwę Ogasawara-guntō, zob. Encyklopedia PWN ↓. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podaje natomiast nazwę Ogasawara Shōto, zob. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej 2006 ↓, s. 68. Nazwa ta różni się od innych nazw archipelagów zapisem członu shotō) tłumaczonego na język polski jako „wyspy (rozproszone), archipelag”, zob. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej 2006 ↓, s. 59.
  2. ↑ Encyklopedia PWN podaje, że archipelag składa się z 27 wysp, zob. Encyklopedia PWN ↓.
  3. ↑ Rettō znaczy „grupa wysp”, zob. Shimizu 2003 ↓, s. 3.
  4. ↑ W dokumentacji dla potrzeb nominacji wysp do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podawana liczba gatunków rodzimych to 441, a gatunków endemicznych to 161, zob. UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 40.
  5. ↑ W dokumentacji dla potrzeb nominacji wysp do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podawana liczba gatunków ptaków to 195 – 15 to liczba rzędów, zob. UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 56.
  6. ↑ W dokumentacji dla potrzeb nominacji wysp do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podawana liczba gatunków kręgowców lądowych to 3 (jeden ssaków i dwa gadów), zob. UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 54.
  7. ↑ W dokumentacji dla potrzeb nominacji wysp do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podano, że na wyspach występuje 14 gatunków ryb słodkowodnych, w tym jeden endemiczny, zob. UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 65.
  8. ↑ W dokumentacji dla potrzeb nominacji wysp do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, podawany udział endemicznych gatunków to 25% dla owadów i 95% dla ślimaków, zob. UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 54.
  9. ↑ Chapman (2009) natomiast podaje, że Perry zakupił działkę pod budowę składu węgla, zob. Chapman 2009 ↓.
  10. ↑ Polski Komitet ds. UNESCO podaje nazwę wypisu jako Wyspy Ogasawara, zob. Polski Komitet ds. UNESCO ↓.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c d Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej 2006 ↓, s. 68.
  2. ↑ a b c d e f g Encyklopedia PWN ↓.
  3. ↑ a b Oficjalna strona lokalnego biura (jap.). Tokyo Metropolitan Ogasawara Island Branch Office. [dostęp 2017-06-29].
  4. ↑ a b c d e Chapman 2016 ↓, s. 2.
  5. ↑ a b c d e f g Chapman 2016 ↓, s. 3.
  6. ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
  7. ↑ a b c d e f g h i Shimizu 2003 ↓, s. 3.
  8. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 36.
  9. ↑ 日本地図 (Nihon-chizu, Atlas of Japan). Tokyo: Shueisha, 1990, s. 39, 63.
  10. ↑ a b c Ogasawara Village ↓.
  11. ↑ a b c d e f g Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej 2006 ↓, s. 67.
  12. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 34.
  13. ↑ a b c japan-guide.com ↓.
  14. ↑ Oficjalna strona biura (ang.). Ogasawara Village Office. [dostęp 2017-06-29].
  15. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 30–31.
  16. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 30.
  17. ↑ a b c d e Shimizu 2003 ↓, s. 4.
  18. ↑ a b c d e f g h i j Shimizu 2003 ↓, s. 5.
  19. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 44.
  20. ↑ a b c d e f Shimizu 2003 ↓, s. 6.
  21. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 41.
  22. ↑ a b Shimizu 2003 ↓, s. 7.
  23. ↑ a b c UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 55.
  24. ↑ a b c UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 56.
  25. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 62.
  26. ↑ Welsch 2004 ↓.
  27. ↑ a b c Chapman 2016 ↓, s. xvi.
  28. ↑ a b c d Chapman 2016 ↓, s. 6.
  29. ↑ Tokyo Metropolitan Ogasawara Island Branch Office – History ↓.
  30. ↑ a b c UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 92.
  31. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 9.
  32. ↑ a b Rüegg 2017 ↓, s. 114.
  33. ↑ a b c Chapman 2016 ↓, s. 10.
  34. ↑ Morris-Suzuki 1998 ↓, s. 23.
  35. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 12.
  36. ↑ a b c d Chapman 2016 ↓, s. 13.
  37. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 16.
  38. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 17.
  39. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 27.
  40. ↑ a b c d e f g h i j k UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 93.
  41. ↑ a b c d Chapman 2016 ↓, s. 40.
  42. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 37.
  43. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 38.
  44. ↑ a b c Chapman 2016 ↓, s. 39.
  45. ↑ a b Chapman 2016 ↓, s. 41.
  46. ↑ a b c d e f Chapman 2009 ↓.
  47. ↑ UNESCO nomination file 2010 ↓, s. 94.
  48. ↑ Ogasawara Islands (ang.). UNESCO World Heritage Centre, 2017. [dostęp 2017-06-29].
  49. ↑ Informator firmy (ang.). OgasawaraKaiun Co.,Ltd., 1998. [dostęp 2017-06-29].
  50. ↑ Charles Derry: Dark Dreams 2.0: A Psychological History of the Modern Horror Film from the 1950s to the 21st Century. McFarland, 2009-09-30, s. 79. ISBN 978-0-7864-5695-6. [dostęp 2017-11-15]. (ang.)

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ogasawara&oldid=64062122”