Wikipedia

Ogasawara

japoński archipelag

Wyspy Ogasawara (jap. 小笠原諸島 Ogasawara-shotō, hist. Bonin Islands, daw. pol. Wyspy Bonin) – należący do Japonii archipelag wulkanicznych wysp, leżących około 1000 km na południe od Tokio. Stanowią barierę oddzielającą Morze Filipińskie od Pacyfiku.

Wyspy Ogasawara[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo  Japonia
Typ przyrodniczy
Spełniane kryterium IX
Numer ref. 1362
Region[b] Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę 2011
na 35. sesji
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Flaga Ogasawara
Ogasawara-mura
Wyspy Ogasawara - zdjęcie satelitarne

Ogasawara dzielą się m.in. na trzy mniejsze zgrupowania wysp: Mukojima-rettō, Chichijima-rettō i Hahajima-rettō. Noszą one wspólną nazwę archipelagu Ogasawara-guntō[1]. Pod względem administracyjnym do archipelagu Ogasawara zalicza się ponadto wyspy Kazan (także używana nazwa Iō) oraz pojedyncze wyspy Nishi-no-shima (na Morzu Filipińskim), Oki-no-Tori-shima (na Morzu Filipińskim) oraz Minami Tori-shima (na Oceanie Spokojnym).

Administracyjnie wyspy Ogasawara są podprefekturą o nazwie Ogasawara-shichō (小笠原支庁)[2], podlegającą metropolii tokijskiej. Częścią podprefektury jest samodzielna jednostka wiejska Ogasawara-mura (小笠原村, Ogasawara-Wieś)[3]. Łącznie powierzchnia wysp wynosi 73 km² zamieszkanych przez 2772 osoby.

W 2011 r. Wyspy Ogasawara zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego UNESCO[4].

KlasyfikacjaEdytuj

 
Ogasawara i wyspy przyległe

Według klasyfikacji japońskiej, archipelag Ogasawara składający się z ponad 30 wysp, wysepek, atoli i skał dzieli się na:

Środowisko geograficzneEdytuj

Wyspy Ogasawara powstały około 48 milionów lat temu. Wespół z Marianami oraz wyspami Izu i Kazan są one częścią struktury geologicznej określanej mianem łuku wyspowego, który znajduje się ponad strefą subdukcji między płytą filipińską, a „wsuwającą się” pod nią płytą pacyficzną, tworząc przy tym na wschód od wysp głęboki rów oceaniczny – Izu-Ogasawara o głębokości 9780 m. Powstałe w wyniku wzmożonej aktywności wulkanicznej wyspy zbudowane są w związku z tym ze skał magmowych, przede wszystkim andezytu, którego lokalna odmiana zwana jest boninitem, od dawnego imienia wysp. Skała ta charakteryzuje się znaczną zawartością tlenku magnezu, chromu oraz dwutlenku krzemu. Ogasawara są również miejscem występowania ofiolitów, wychodni skał magmowych utworzonych pod dnem oceanicznym i w różnym stopniu przeobrażonych.

Większość wysp posiada strome, trudno dostępne linie brzegowe, często w postaci klifów, których wysokość wynosi przeważnie od 50 do nawet 100 m, a więc niewiele plaż. Ponadto wiele wysp otoczonych jest rafą koralową, stanowiącą dodatkową barierę ochronną. Najwyższy punkt archipelagu (463 m n.p.m.), znajduje się na wyspie Haha-jima.

PrzyrodaEdytuj

Na wyspach Ogasawara panuje podzwrotnikowy klimat, który wraz z żyznymi, utworzonymi z popiołów wulkanicznych glebami sprzyja istnieniu ekosystemu o dużej bioróżnorodności zbliżonego do wilgotnego lasu równikowego. Archipelag ten stanowi schronienie dla około 500 gatunków roślin, z których 43% jest endemitami. Od 1972 r. bogata przyroda wysp podlega ochronie w ramach Parku Narodowego Ogasawara.

Na wyspach można wyróżnić trzy zasadnicze zbiorowości leśne:

 
Pandanus boninensis – endemiczny gatunek z Ogasawara

W pierwszej z nich dominują rośliny z rodzaju Elaeocarpus i Ardisia, które zajmują wilgotne nizinne obszary z glebami o znacznej miąższości. Lasy te stanowią zwarty kompleks z drzewami urastającymi do 15 m (gatunki tak jak: Elaeocarpus photiniaefolius, Ardisia sieboldii, Pisonia umbellifera, Pouteria obovata). Niemniej jednak jeszcze przed II wojną światową, w wyniku gospodarczej działalności człowieka lasy tego typu zostały niemal całkowicie zniszczone ustępując miejsca rolnictwu.

Na wyżej położonych terenach, gdzie gleby mają mniejszą grubość, występują suche, zwarte lasy z drzewami z rodzaju Distylium, Raphiolepis oraz Schima. Osiągają one wysokość 4–8 m (gatunki takie jak: Distylium lepidotum, Rhaphiolepis integerrima, Schima mertensiana, Pouteria obovata i Syzygium buxifolium. Na obszarach bardziej zamglonych i zachmurzonych, z dobrze wykształconymi glebami, występują przede wszystkim rośliny z rodzaju Distylium i Schima oraz większość rzadkich, miejscowych gatunków, takich jak Pandanus boninensis, Syzygium buxifolium. Natomiast tam, gdzie podłoże jest zbliżone do skalistego, a zachmurzenie na ogół niewielkie, dominują drzewa z rodzaju Raphiolepsis oraz gatunki takie, jak: palma Livistona chinensis, Pandanus boninensis czy Ochrosia nakaiana.

Najbardziej zróżnicowane gatunkowo są jednak lasy i zarośla zajmujące obszary wystawione na działanie wiatru, jak np. na grzbietach gór czy klifach. Dominującymi gatunkami drzew są tutaj Distylium lepidotum oraz Pouteria obovata. Natomiast spośród osiągających od 0,5 do 1,5 m wysokości licznych roślin krzewiastych wymienić należy takie, jak: Myrsine okabeana, Symplocos kawakamii czy Pittosporum parvifolium.

Bogactwo flory, a także silne jej zróżnicowanie pomiędzy wyspami wchodzącymi w skład archipelagu sprawiło, że Ogasawara są określane jako Galapagos Orientu.

Fauna wysp jest zdominowana przez ptactwo morskie. Kilka gatunków to rzadkie, słabo opisane endemity, w tym wymarły gatunek japońskiego gołębia leśnego (Columba janthina) czy należący do rodziny szlarników (Apalopteron familiare). Endemitami są także nietoperze, jak np. ten z gatunku Pipistrellus sturdeei widziany po raz ostatni w 1915 r., znany jest zaledwie na podstawie jednego zapisu. Innym skrajnie zagrożonym wyginięciem gatunkiem tego latającego ssaka jest tzw. latający lis z Boninu, inaczej znany jako owocowy nietoperz (Pteropus pselaphon).

Japońskie Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa wyszły z inicjatywą wpisania wysp Ogasawara na listę dziedzictwa światowego UNESCO z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, a zwłaszcza budowę geologiczną, ekosystem i bioróżnorodność. Przykładem jest, mało znany dotąd, gatunek kałamarnicy olbrzymiej sfilmowanej po raz pierwszy 27 września 2005 r., a schwytanej w grudniu 2006 roku.

HistoriaEdytuj

Japończycy prawdopodobnie od dawna wiedzieli o istnieniu archipelagu na południe od wysp Izu, jednak – tradycyjnie odwróceni plecami do pełnego morza – nie poświęcali mu uwagi.

Przyjmuje się, że pierwszym Europejczykiem, który w 1543 r. dostrzegł archipelag Ogasawara i sąsiednie wyspy Kazan był hiszpański żeglarz i odkrywca Bernardo de la Torre – jeden z kapitanów wyprawy Ruiza L. de Villalobosa.

Wyspy odkrył w 1593 r. przedstawiciel arystokratycznego rodu Ogasawara, Sadayori Ogasawara[5].

W 1639 r. wyspy skartował słynny później żeglarz holenderski Abel Janszoon Tasman, który jako sternik brał udział w wyprawie na północne wody Pacyfiku, dowodzonej przez swego rodaka Mathijsa Quasta.

W 1670 r. Japończycy „oficjalnie” odkrywają ów archipelag, kiedy statek płynący z Kiusiu do Edo został zepchnięty z kursu przez szalejący sztorm.

W 1675 r. siogunat, wysłał misję, której celem było zbadanie oraz potwierdzenie przynależności wysp do Japonii. Wyspy okazały się zupełnie bezludne. Wówczas to na jednej z wysp archipelagu spędził kilka miesięcy Japończyk nazwiskiem Ichizaemon Shimaya, który – zapewne, aby złagodzić swe uczucie samotności – nadał wyspom używane do dziś „rodzinne” nazwy. Po powrocie do Japonii potwierdził on, że wyspy są mu-nin (lub bu-nin – bezludne), skąd poszła późniejsza nazwa archipelagu „Bonin”.

Hiszpańskie źródła z przełomu XVIII i XIX wieku określają archipelag mianem Wysp Arcybiskupich (Islas del Arzobispo). Z kolei japońskie mapy z tego okresu są właściwie mało dokładne, co zdaniem niektórych miało umyślny charakter w celu zapobieżenia kolonizacji ówczesnych Boninsima przez obce państwa. Frederick William Beechey użył hiszpańskiej nazwy jeszcze w 1831 r., gdyż uwierzył, że japońskie Boninsima odnoszą się do całkowicie innych wysp. Centralną grupę Chichijima Rettō nazwał swoim imieniem (stąd nazwa „Grupa Beecheya”), zaś główną wyspę grupy, Chichi-jimę – Peel, na cześć angielskiego polityka Roberta Peela. Wygodny port na wyspie otrzymał nazwę Port Lloyd, na cześć biskupa Oxfordu. Później północną grupę wysp nazwano „Grupą Perry’ego”, a południową – „Grupą Baileya”. Nazwy japońskie, nadane wyspom przez Ichizaemona Shimaya, Japończycy przywrócili oficjalnie w 1860 roku.

W 1823 r. do wyspy Haha-jima przybił brytyjski statek wielorybniczy „Transit”, dowodzony przez Amerykanina Jamesa Coffina ze znanego portu wielorybniczego Nantucket w stanie Massachusetts. Niedługo potem inny statek wielorybniczy, „William”, wpadł na skały koło wyspy Chichi-jima i wkrótce zatonął. Załoga uratowała się i po pewnym czasie podjął ją z wyspy inny statek. Na lądzie pozostało dwóch marynarzy, którzy z drewna z wraku statku zbudowali sobie chatę. Przetrwali tu do czerwca 1827 r., gdy u brzegu wyspy zjawił się brytyjski okręt wojenny „Blossom” pod dowództwem angielskiego geografa i oficera marynarki, kapitana Fredericka Williama Beecheya.

Beechey proklamował wyspy posiadłością korony brytyjskiej. Brytyjska administracja uznała tę proklamację za podstawę do rzeczywistego zaanektowania wysp Bonin. W 1830 r. brytyjski konsul w Honolulu zorganizował ekspedycję kolonizacyjną, na której czele stanął Amerykanin Nathaniel Savory pochodzący z Massachusetts. Na pokład niewielkiego szkunera zabrał on piętnaścioro Hawajczyków, Anglika, Duńczyka, Włocha z Genui i jeszcze jednego Amerykanina, a po drodze dokooptował jeszcze kilkanaście kobiet z archipelagu Markizów. Po pomyślnym wylądowaniu na wyspie Chichi w rejonie późniejszego Port Lloyd kolonizatorzy pobudowali tam pierwszą osadę. Produkty z założonych farm sprzedawali później zawijającym do zatoki wielorybnikom. Chociaż przez następne dziesięciolecia liczba mieszkańców osady oscylowała wokół 40, to po dzień dzisiejszy potomkowie Nathaniela Savory’ego żyją na wyspie.

14 czerwca 1853 r. do wyspy Chichi przybiła eskadra amerykańskich okrętów pod dowództwem komandora Matthew Perry’ego, który zatrzymał się tu w drodze ku Wyspom Japońskim (płynął z misją rządu amerykańskiego celem nawiązania kontaktu z władzami Japonii). Doskonałe usytuowanie archipelagu na szlaku statków wielorybniczych podsunęło Perry’emu pomysł urządzenia tu bazy wielorybniczej ze stacją węglową. W tym celu w Port Lloyd kupił od Savory’ego za 50 ówczesnych dolarów skrawek gruntu, a samego Savory’ego mianował „agentem” Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie ogłosił objęcie przez Stany Zjednoczone południowej grupy wysp z Haha-jimą.

Dyplomatyczny spór o wyspy między Waszyngtonem a Londynem spowodował wreszcie zainteresowanie się nimi ze strony Japonii. W 1860 r. do Port Lloyd zawinął okręt japoński. Przedstawiciel władz siogunatu przyjął na audiencji mieszkańców osady. Powołując się na odkrycia Ogasawary proklamował archipelag posiadłością Japonii i przywrócił im japońskie nazwy. W styczniu 1862 r. Japończycy ostatecznie potwierdzili przynależność archipelagu do Japonii, przywożąc na Chichi-jimę pierwszych osadników z wysp Izu. Przemiany ustrojowe, jakie wówczas miały miejsce w Japonii (zakończenie polityki izolacjonizmu, likwidacja siogunatu Tokugawy w 1867 r. i restauracja władzy cesarskiej w roku następnym) spowodowały, że japońska kolonia na wyspie szybko przestała istnieć. Nie oznaczało to jednak rezygnacji Japonii z panowania nad archipelagiem: w 1875 r. poddani cesarza wrócili na wyspy. Osiedlali się głównie na Chichi-jimie i Haha-jimie. Rok później archipelag pod nazwą Ogasawara-guntō podporządkowano resortowi spraw wewnętrznych. Port Lloyd przemianowano na Futami-ko.

 
Ogasawara, zdjęcie osady wykonane w okresie międzywojennym

W latach 30. XX w. Japończycy – doceniając strategiczne znaczenie archipelagu – przystąpili do umacniania wysp. W 1935 r. administracja japońska wydała zakaz dostępu do archipelagu cudzoziemcom. Podczas II wojny światowej, większość mieszkańców ewakuowano na główne Wyspy Japońskie. Na wyspie Chichi-jima istniała japońska baza wojskowa, którą dowodził major Matoba. Był on znany z sadystycznego traktowania żołnierzy, jak i kanibalizmu dokonywanego na jeńcach wojennych, za co został stracony po wojnie.

Wbrew przypuszczeniom, archipelag Bonin nie stał się terenem zaciekłych walk w 1945 roku. Po kapitulacji Japonii we wrześniu 1945 r. wyspy przeszły pod administrację Floty USA, wówczas też pozwolono wrócić w wyznaczone rejony wysp części ewakuowanych mieszkańców zachodniego pochodzenia. Ogasawara zostały zwrócone japońskiej administracji w 1968 r., wtedy też powróciła pewna liczba pozostałych wysiedleńców, jak i zaczęli przybywać nieliczni nowi osadnicy.

Obecnie prawie wszyscy mieszkańcy, włączając w to również tych mających zachodnich przodków, są obywatelami Japonii oraz używają języka japońskiego. Przeprowadzone badania wskazują, iż łamana angielszczyzna tzw. Pidgin English (języki pidżinowe) była używana na wyspach w XIX wieku. Natomiast w XX stuleciu, wyspiarze zachodniego pochodzenia zmieszali się z Japończykami, co doprowadziło do powstania mieszanego języka, który można usłyszeć do dzisiaj. Młodsi mieszkańcy mówią z kolei coraz częściej językiem przypominającym standardowy dialekt języka japońskiego, dialekt tokijski.

Na wyspie Chichi zainstalowano radioteleskop o średnicy 25 m, który jest obsługiwany przez Japońskie Narodowe Obserwatorium Astronomiczne.

KomunikacjaEdytuj

Z przystani Takeshiba (dzielnica Minato) w północnej części Zatoki Tokijskiej odchodzi, należący do OgasawaraKaiun Co., Ltd., cztery bądź pięć razy w miesiącu statek pasażerski Ogasawara Maru, którego rejs do Chichi-jimy przy dobrej pogodzie trwa 24 godziny. Statek oddany do użytku w 2016 roku ma 150 m i 20 m szerokości. Pomiędzy wyspami Chichi-jima i Haha-jima (2 godz.) kursuje statek Hahajima Maru[6].

Ogasawara nie mają portu lotniczego, jakkolwiek w przeszłości Ani-jima i Chichi-jima były rozważane jako miejsce jego lokalizacji. Z uwagi jednak na występowanie wielu rzadkich lub zagrożonych wyginięciem roślin tworzących unikatowy ekosystem, koncepcję zarzucono.

Ponieważ podróż z Ogasawara do głównych japońskich wysp jest znacząco utrudniona, w związku z tym w nagłych wypadkach, takich jak poważna choroba, informacja o tym jest przekazywana do bazy Japońskich Morskich Sił Samoobrony na Iwo Jimie i stamtąd wysyłany jest śmigłowiec. Istnieje także możliwość wysłania stacjonujących w Iwakuni na Honsiu samolotów Japońskich Powietrznych Sił Samoobrony, takich jak wodnosamolot PS-1 Shin Meiwa, który jest używany również przez osobistości jak np. tokijskiego gubernatora.

Na Chichi-jimie kursuje autobus oraz taksówki. Możliwe jest również czasowe wynajęcie samochodu, skutera, bądź roweru. Transport samochodu z głównych wysp japońskich jest niezmiernie trudny i kosztowny.

CiekawostkiEdytuj

Wyspy Ogasawara stanowiły pierwowzór dla Sevii Islands występujących w grach z serii Pokémon, a wchodząca jakoby w skład Ogasawara Wyspa Potworów jest znana z kolejnych odsłon opowieści o Godzilli[7].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ 日本地図 (Nihon-chizu, Atlas of Japan). Tokyo: Shueisha, 1990, s. 39, 63.
  2. ↑ Oficjalna strona lokalnego biura (jap.). Tokyo Metropolitan Ogasawara Island Branch Office. [dostęp 2017-06-29].
  3. ↑ Oficjalna strona biura (ang.). Ogasawara Village Office. [dostęp 2017-06-29].
  4. ↑ Ogasawara Islands (ang.). UNESCO World Heritage Centre, 2017. [dostęp 2017-06-29].
  5. ↑ Ogasawara Islands (ang.). www.japan-guide.com, 2017.
  6. ↑ Informator firmy (ang.). OgasawaraKaiun Co.,Ltd., 1998. [dostęp 2017-06-29].
  7. ↑ Charles Derry: Dark Dreams 2.0: A Psychological History of the Modern Horror Film from the 1950s to the 21st Century. McFarland, 2009-09-30, s. 79. ISBN 978-0-7864-5695-6. [dostęp 2017-11-15]. (ang.)

BibliografiaEdytuj

  • Derenicz Michał: Burzliwe dzieje archipelagu Ogasawara, w: „Poznaj Świat” rok XX, nr 8 (237), sierpień 1972, s. 31-32.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ogasawara&oldid=57408370”