Oklahoma

	Oklahoma;
	Ten artykuł jest częścią serii:; Polityka stanu; Oklahoma Gubernator Brad Henry; ; Legislatura Izba Reprezentantów; Senat; ; Delegacja do Kongresu; Sąd Najwyższy; Podział administracyjny; Polityka USA; Wikiprojekt Polityka;

	Oklahoma; State of Oklahoma
	46. stan od 16 listopada 1907
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Labor omnia vincit
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Oklahoma City
Kod ISO 3166-2	US-OK
Gubernator	Kevin Stitt (R)
Powierzchnia	181 037 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 3 930 864
• gęstość	19,40 os./km²
Strefa czasowa	UTC--6:00
Języki urzędowe	de iure brak; de facto angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Stany Zjednoczone

Zobacz też: inne znaczenia.

Oklahoma (wymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/ ⁱ) – stan w Stanach Zjednoczonych leżący w środku południowej części kraju. Graniczy od północy ze stanami Kansas i Kolorado, od wschodu ze stanami Missouri i Arkansas, od południa z Teksasem, od zachodu z Nowym Meksykiem.

Piramida wieku

Na terenie stanu dominują rozległe, równinne wyżyny. Równina wznosi się w kierunku zachodnim. Na wschodzie występują niewysokie pasma górskie, znane jako Kraina Ozark, z wyodrębnionym klimatem, także kulturowym.

Spis treści

HistoriaEdytuj

połowa XVI wieku – odkrycie obszaru dzisiejszego stanu przez Hiszpanów.
1682 – Terytorium wchodziło w skład francuskiej Luizjany.
1803 – Zakup Luizjany od Francji.
1819 – Władze federalne przeznaczały terytorium dzisiejszego stanu dla tak zwanych pięciu cywilizowanych plemion indiańskich z terenów wschodnich (Czirokezi, Czoktawowie, Czikasawowie, Seminole, Krikowie).
1837 – Proklamowanie Terytorium Indiańskiego.
1830-1842 – Przesiedlanie kolejnych plemion Indian na Terytorium Oklahomy.
23 marca 1889 – prezydent Benjamin Harrison ogłosił, że za 30 dni w południe większa część Terytorium Indiańskiego zostanie otwarta dla białych.
22 kwietnia 1889, godzina 12.00 – Nowi osadnicy przekroczyli granicę Terytorium (tzw. "wyścig po ziemię").
16 listopada 1907 – Oklahoma została przyjęta do Unii jako 46. stan.
lata 30. XX wieku – Susza. W jej wyniku, oraz z powodu kryzysu gospodarczego, wielu farmerów opuściło stan.
19 kwietnia 1995 – największy zamach terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych przed atakiem na Nowy Jork i Waszyngton w dniu 11 września 2001 roku – Zamach terrorystyczny w Oklahoma City

GeografiaEdytuj

Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie Oklahoma.

Większość Oklahomy obejmują otwarte równiny i niskie wzgórza prerii. Wiele rzek, które przepływają przez Oklahomę, zostało spiętrzonych w celu utworzenia jezior, a stan ma więcej sztucznych jezior niż jakikolwiek inny stan w kraju^[3].

Klimat: podzwrotnikowy, suma opadów zmniejsza się w kierunku zachodnim. Oklahoma znajduje się w pasie Alei Tornad.
Główne rzeki: Arkansas, Canadian River, Red River
Najwyższy szczyt: Black Mesa (1516 m n.p.m.)
Liczba hrabstw: 77
Największe hrabstwo: Oklahoma
Liczba parków stanowych: 51

Najwyższy gmach w stanie Oklahoma, The BOK Tower w centrum biznesu petrochemicznego i handlowego, w Tulsa

Największe miasta Oklahomy^[4]
Lp.	Miasto	Ludność (2017)
1	Oklahoma City	643 648
2	Tulsa	401 800
3	Norman	122 843
4	Broken Arrow	108 303
5	Lawton	93 714
6	Edmond	91 950
7	Moore	61 523
8	Midwest City	57 308
9	Enid	50 122
10	Stillwater	49 829

Wodospad w Medicine Park

DemografiaEdytuj

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Oklahoma liczy 3 751 351 mieszkańców, co oznacza wzrost o 300 704 (8,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,7% populacji, 24,4% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,5% ludności stanu stanowią kobiety^[5].

JęzykEdytuj

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są^[6]:

język angielski – 91,15%,
język hiszpański – 5,89%.

Rasy i pochodzenieEdytuj

74,3% mieszkańców stanowi ludność biała (65,7% nie licząc Latynosów), 9,2% to rdzenna ludność Ameryki, 7,8% to Murzyni lub Afroamerykanie, 6,1% ma rasę mieszaną, 2,3% to Azjaci, 0,2% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 10,6% ludności stanu^[5].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (12,4%), irlandzkiego (10,1%), meksykańskiego (8,3%), „amerykańskiego” (7,6%), afroamerykańskiego i angielskiego (6,8%). Do innych większych grup należały osoby pochodzenia szkockiego, francuskiego, włoskiego i holenderskiego. Liczbę Polaków oszacowano na 28,7 tys. (0,7%)^[7]^[8].

Oklahoma posiada jeden z najwyższych odsetków populacji Indian w USA. Wśród nich największą grupą są Czirokezi.

ReligiaEdytuj

Struktura religijna w 2014 roku^[9]:

protestanci – 69%:
- baptyści – 30%
- bezdenominacyjni – 9%
- metodyści – 7%
- campbellici – 6%
- zielonoświątkowcy – 6%
- pozostali – 11% (głównie: uświęceniowcy, pietyści, kalwini, luteranie, anglikanie i adwentyści dnia siódmego)
brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 4% ateiści)
katolicy – 8%
mormoni – 1%
pozostałe religie – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, buddyści, muzułmanie, hindusi, żydzi, unitarianie, prawosławni i bahaici^[10]).

Wśród większości protestanckiej przeważają południowi baptyści i zjednoczeni metodyści, a polityczny i kulturowy konserwatyzm, który jest wynikiem ich obecności, włączają Oklahomę do tzw. pasa biblijnego. Fundamentalizm tych grup był główną przyczyną utrzymywania przez Oklahomę zakazu sprzedaży alkoholu aż do 1959 roku^[11].

Symbole stanuEdytuj

Dewiza: Labor Omnia Vincit (w tłumaczeniu z łaciny: Praca wszystko zwycięża)
Przydomek: Sooner State
Znaczenie przydomka: od wyścigu do działek przez tzw. Sooners
Znaczenie nazwy „Oklahoma”: stan czerwonych ludzi (z języka Czoktawów)
Symbole: jemioła, judaszowiec, muchołówka

System politycznyEdytuj

Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Oklahomy, składająca się z liczącego 48 członków Senatu oraz Izby Reprezentantów, w której zasiada 101 deputowanych. Głównym organem władzy wykonawczej jest pochodzący z wyborów bezpośrednich gubernator, któremu podlegają urzędnicy i instytucje niższego szczebla.

GospodarkaEdytuj

Głównymi pracodawcami w Oklahomie są usługi, następnie handel hurtowy i detaliczny, produkcja, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości, transport i usługi komunalne, budownictwo i górnictwo^[11].

RolnictwoEdytuj

główne uprawy: pszenica, bawełna, kukurydza i soja,
hodowla: bydło, trzoda chlewna i drób,
inne: produkty mleczne, produkcja siana (w tym siana z lucerny) i przemysł jajeczny^[12].

PrzemysłEdytuj

Oklahoma należy do piątki stanów USA o największej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż pola naftowe przeważają we wschodniej części stanu, a pola gazu ziemnego na zachodzie, to szyby naftowe znajdują się na obszarze całej Oklahomy^[3].

W 2016 roku Oklahoma zajęła trzecie miejsce w kraju pod względem wytwarzania energii elektrycznej z wiatru^[3].

Informacje uzupełniająceEdytuj

Atrakcje turystyczne:
- Sporty motorowowodne na akwenie zbiornika sztucznego Lake Texoma na rzece Red River
- Park stanowy z siedliskiem bobrów Broken Bow State Park,
- tereny krainy Ozark na wschodzie stanu,
- profesjonalna koszykówka NBA w Oklahoma City
- sport uniwersytecki, szczególnie futbol amerykański i koszykówka mężczyzn w wykonaniu drużyn
  - Uniwersytet Oklahomy w Norman
  - Uniwersytet Stanu Oklahoma w Stillwater.
Wyścigi konne w Oklahoma City

PrzypisyEdytuj

↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Oklahoma - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2019-02-01] .
↑ Biggest Cities in Oklahoma, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-02-01] .
↑ ^a ^b U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).
↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-31] .
↑ U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., ACS DEMOGRAPHIC AND HOUSING ESTIMATES 2013-2017 American Community Survey 5-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).
↑ U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., SELECTED SOCIAL CHARACTERISTICS IN THE UNITED STATES 2017 American Community Survey 1-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).
↑ Adults in Oklahoma. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
↑ ^a ^b Oklahoma, Encyclopedia Britannica [dostęp 2019-02-01] (ang.).
↑ RachelR. Bertone RachelR., Oklahoma's Top 10 Agriculture Products, Farm Flavor, 1 lipca 2018 [dostęp 2019-02-01] (ang.).

Linki zewnętrzneEdytuj

[1] State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].

[2] U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).

[:1-3] Oklahoma - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2019-02-01] .

[4] Biggest Cities in Oklahoma, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-02-01] .

[:0-5] U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).

[6] Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-31] .

[7] U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., ACS DEMOGRAPHIC AND HOUSING ESTIMATES 2013-2017 American Community Survey 5-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).

[8] U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., SELECTED SOCIAL CHARACTERISTICS IN THE UNITED STATES 2017 American Community Survey 1-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-02-01] (ang.).

[9] Adults in Oklahoma. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].

[10] State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].

[:2-11] Oklahoma, Encyclopedia Britannica [dostęp 2019-02-01] (ang.).

[12] RachelR. Bertone RachelR., Oklahoma's Top 10 Agriculture Products, Farm Flavor, 1 lipca 2018 [dostęp 2019-02-01] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]