Oleica kusa
Oleica kusa[1] (Meloe tuccius) – gatunek chrząszcza z rodziny oleicowatych. Występuje w południowej części Europy, Afryce Północnej oraz zachodniej i środkowej części Azji. Owady dorosłe żerują na roślinach, zaś larwy są najpierw ektopasożytami, a potem pasożytami gniazdowymi dzikich pszczół.
| Meloe tuccius | |||
| Rossi, 1792 | |||
.png)
| |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Meloe (Coelomeloe) | ||
| Gatunek |
oleica kusa | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Pietra Rossiego[2][3]. W 1911 roku Edmund Reitter utworzył dla niego monotypowy podrodzaj Meloe (Coelomeloe)[4] i taka klasyfikacja jest stosowana najczęściej[5][3][6]. W 2021 roku Alberto Sánchez-Vialas i współpracownicy opublikowali jednak wyniki molekularnej analizy filogenetycznej Meloini, według których Meloe tuccius zajmuje pozycję siostrzaną względem Meloe brevicollis. Autorzy ci proponują wyniesienie licznych podrodzajów Meloe do rangi osobnych rodzajów, w tym obejmującego M. brevicollis taksonu Eurymeloe. Po przyjęciu takiego kroku oleica kusa nosiłaby kombinację Eurymeloe tuccius, a Coelomeloe byłby synonimem Eurymeloe[2].
W obrębie tego gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[3][2]:
- Meloe tuccius corrosus Brandt & Erichson, 1832
- Meloe tuccius tuccius Rossi, 1792
Morfologia edytuj
Chrząszcz o ciele długości od 15 do 40 mm. Ubarwienie ciała jest smoliście czarne lub z lekkim odcieniem niebieskim do fioletowego. Czułki są krótkie, o członach kulistawych, u samca są nieco grubsze niż u samicy, nie mają członów od piątego do siódmego rozszerzonych ani zagiętych. Punktowanie głowy i przedplecza jest bardzo grube, gęste i głębokie, przybierając postać dołków o ostrych krawędziach, miejscami łączących się w kratery. Głowa ma szerokość nie mniejszą niż przedplecze. Za oczami nie występuje podłużne wgłębienie[5]. Przedplecze ma kształt prostokąta z lekko zaokrąglonymi bokami i charakterystycznym silnym wgłębieniem pośrodku krawędzi nasadowej[5][1], wskutek którego krawędź ta leży poniżej tarczki. Kąty tylne przedplecza są nabrzmiałe tworząc obwisłe fałdy po jego bokach[5]. Pokrywy są skrócone, jajowate w zarysie. Na ich rzeźbę składają się gęste, duże, ale mniejsze niż na przedpleczu, stosunkowo regularne dołkowate punkty o tępych krawędziach oraz zmarszczki[5][1]. Skrzydeł tylnej pary brak zupełnie. Odnóża ostatniej pary mają biodra tak szerokie jak długie, a golenie o ostrodze wierzchołkowej zewnętrznej dłuższej i grubszej od wewnętrznej. Odwłok jest duży, zwłaszcza u samic silnie rozdęty[5].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ten zasiedla tereny otwarte[1], jednak jego szczegółowe wymagania nie są znane[7]. Osobniki dorosłe są fitofagami i żerują na soczystych, zielonych częściach roślin[1]. Jaja składają do gleby[5]. Wylęgają się z nich larwy pierwszego stadium zwane trójpazurkowcami, które wchodzą na kwiaty i tam przyczepiają się do dzikich pszczół. Larwa w czasie przebywania na pszczole żeruje na jej hemolimfie jako pasożyt zewnętrzny, a następnie zostaje pasożytem gniazdowym, najpierw zjadając jajo gospodarza, a potem liniejąc do formy pędrakowatej, żerującej na pyłku i nektarze zgromadzonym przez pszczołę[1][5].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Austrii, Włoch, Malty, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Grecji oraz południowoeuropejskiej części Rosji[3][8]. W Afryce Północnej zamieszkuje Maderę, Maroko, Algierię, Tunezję, Libię i Egipt. W Azji stwierdzono jego występowanie w Azerbejdżanie, Armenii[8], na Cyprze[3], w Turcji, Syrii, Jordanii, Izraelu, Palestynie, Kazachstanie, Turkmenistanie, Uzbekistanie, Tadżykistanie, Iranie, Afganistanie i zachodnich Chinach[8].
Z XIX wieku pochodzi pojedyncze doniesienie o odnalezieniu tego owada na Śląsku, jednak nigdy nie zostało potwierdzone. W Polsce gatunek ten nie występuje, a najbliższe współczesne stanowiska ma w Austrii i na Podolu[7][5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek regionalnie wymarły (RE)[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Meloe proscarabaeus – Oleica krówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-07].
- ↑ a b c Alberto Sánchez-Vialas, Ernesto Recuero, Yolanda Jiménez-Ruiz, José L. Ruiz, Neus Marí-Mena, Mario García-París. Phylogeny of Meloini blister beetles (Coleoptera, Meloidae) and patterns of island colonization in the Western Palaearctic. „Zoologica Scripta”, s. 1–18, 2021. Royal Swedish Academy of Sciences. DOI: 10.1111/zsc.12474.
- ↑ a b c d e Meloe (Coelomeloe) tuccius Rossi, 1792. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-07].
- ↑ Edmund Reitter: Fauna Germanica. Die Käfer des Deutschen Reiches. Nach der analytischen Methode bearbeitet. III Band. Stuttgart: Lutz, 1911, s. 389.
- ↑ a b c d e f g h i Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 84 Majkowate – Meloidae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1987.
- ↑ Meloe (Coelomeloe) tuccius tuccius P. Rossi, 1792. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-05-07].
- ↑ a b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. Warszawa: 1987.
- ↑ a b c Hassan Ghahari, María Paula Campos-Soldini. An annotated catalogue of blister-beetles (Coleoptera: Tenebrionoidea: Meloidae) of Iran. „Entomofauna”. 40/1 (5), s. 59–138, 2019.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.