Olgierd Giedyminowic
Olgierd, lit. Algirdas, biał. Альге́рд (ur. ok. 1296 lub ok. 1304[1], zm. 1377) – wielki książę litewski, syn Giedymina, z dynastii Giedyminowiczów.
| ||
![]() | ||
![]() | ||
![]() Pieczęć Olgierda z roku 1366 | ||
Wielki Książę Litwy | ||
Okres | od 1345 do 1377 | |
Poprzednik | Jawnuta | |
Następca | Władysław II Jagiełło | |
Dane biograficzne | ||
Dynastia | Giedyminowicze | |
Data i miejsce urodzenia | 1296 lub 1304 Litwa | |
Data śmierci | 24 maja 1377 | |
Ojciec | Giedymin | |
Matka | Jewna (Olga ?) | |
Rodzeństwo | Kiejstut Giedyminowicz Aldona Anna Giedyminówna Eufemia Giedyminówna Narymunt Olgierdowicz Lubart Jawnuta Koriat Michał Giedyminowicz Monwid Liczne rodzeństwo | |
Żona | Anna od 1323 do 1349 | |
Dzieci | Andrzej Garbaty Włodzimierz Olgierdowic Dymitr Starszy Olgierdowic Fiodor Olgierdowic | |
Żona | Julianna twerska od 1350 do 1377 | |
Dzieci | Władysław II Jagiełło Aleksandra Olgierdówna Świdrygiełło Wigunt Aleksander Skirgiełło Korygiełło Kazimierz Maria Olgierdówna Jadwiga Olgierdówna Mnigiełło Korybut Dymitr Kenna Joanna Olgierdówna Eufrozyna Olgierdówna Lingwen Katarzyna Olgierdówna |
Brat Aldony Giedyminówny, żony Kazimierza Wielkiego - króla Polski, która po chrzcie przyjęła imię Anna. Ojciec Władysława Jagiełły.
1 listopada 1338 roku w Rydze wraz ze swoim ojcem i bratem Narymuntem zawarł rozejm z inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego.
Po śmierci ojca w 1341 roku otrzymał w spadku Auksztotę, czyli górną Litwę, rządził wspólnie z Kiejstutem, który otrzymał Żmudź.
Książę LitwyEdytuj
W latach 1320–1345 sprawował władzę w prawosławnym księstwie witebskim, które zostało przyłączone do ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego po śmierci Jarosława Wasilkowicza, ostatniego księcia z dynastii Rurykowiczów władającego Witebskiem.
Przed śmiercią w 1341 r. Giedymin podzielił swoje państwo, oddając stołeczne Wilno i formalną zwierzchność najmłodszemu Jawnucie. Olgierd z pomocą Kiejstuta w 1345 r. obalił Jawnutę i ogłosił się wielkim księciem[2].
W 1346 roku, po zwycięstwie nad inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego, zyskał wpływy w Pskowie i Nowogrodzie Wielkim. Po zajęciu ziemi siewiersko-czernihowskiej i części Smoleńszczyzny doprowadził do wybuchu wojny polsko-litewskiej (1349–1351). W 1351 roku rozpoczął się konflikt ze Złotą Ordą, zakończony zwycięstwem nad Sinymi Wodami i przyłączeniu w 1363 roku Kijowa do Litwy. W latach 1368 i 1370 podejmował wyprawy przeciwko Moskwie w obronie swojego szwagra wielkiego księcia Twerskiego Michała II dwukrotnie przywracając go do władzy i plądrując okolice Moskwy. Być może inspirował też napad Kiejstuta na księstwo moskiewskie w roku 1371. Ostatnią próbę ataku na Moskwę podjął w 1373 roku. Ta wyprawa zakończyła się niepowodzeniem i po nierozstrzygniętej bitwie pod Lubuckiem Olgierd zawrócił na Litwę.
W trakcie swego panowania prowadził pertraktacje zarówno z Kościołem katolickim, jak i prawosławnym w sprawie przyjęcia chrztu. W 1375 roku przekonał patriarchę Konstantynopola do ponownego utworzenia metropolii litewskiej – samodzielnej prowincji kościelnej obejmującej struktury prawosławne w Wielkim Księstwie Litewskim, istniejącej wcześniej w latach 1299–1330[3].
ŚmierćEdytuj
Olgierd zmarł w roku 1377 przekazując władztwo Jagielle.
RodziceEdytuj
- Giedymin (1275 – grudzień 1341), wielki książę litewski od 1316,
- Jewna, księżniczka połocka (zm. 1344).
ŻonyEdytuj
- Anna[4], małżeństwo w latach ok. 1323–1349
- Julianna twerska, małżeństwo w latach 1350–1377
Dzieci[5]Edytuj
z Anną:
- Fiodor – zm. 1394/1400, książę ratnieński, przodek książąt Kobryńskich i Sanguszków;
- Andrzej Garbaty – ur. 1319, zm. 12 lub 16 sierpnia[6] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę połocki 1349–1387, namiestnik pskowski 1342–1349, namiestnik nowogrodzki 1394;
- Konstantyn (zm. 1352 lub 1353) – zginął na skutek załamania się lodu w czasie wyprawy odwetowej do Prus. O jego istnieniu zaświadczają kroniki Zakonu Krzyżackiego, spisywane przez kontynuatora Macieja Neuenburskiego. Powierzenie mu dowództwa nad wojskiem świadczy, iż w chwili śmierci musiał być już dorosłym mężczyzną. Nie wiadomo jednak, czy był żonaty i czy pozostawił jakieś potomstwo[7].
- Dymitr Starszy – ur. 1320, zm. 12 lub 16 sierpnia[6] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę trubecki od 1357, briański 1357–1379, starodubski od 1399, drucki;
- Włodzimierz – zm. po 12 października 1398, książę witebski, kijowski po 1367–1394, kopylski i słucki;
- córka nieznana z imienia – zm. po 1370, żona kniazia Iwana Nowosilskiego;
- Agrypina – ur. przed 1342, zm. 1393(?), żona Borysa, księcia suzdalskiego;
z Julianną:
- Kenna – ur. ok. 1351, zm. 27 kwietnia 1368, żona Kaźka IV, księcia słupskiego;
- Eufrozyna – ur. ok. 1352, zm. 1405/1406, żona księcia riazańskiego Olega;
- Skirgiełło – ur. ok. 1354, zm. 23 grudnia 1394, książę witebski, trocki 1382–1392, połocki 1387–1394, namiestnik, następnie książę kijowski 1394;
- Korybut – ur. ok. 1355, zm. po 1404, książę siewierski od 1386–1392/1393;
- Teodora (Fiodora) – żona kniazia Światosława Karaczewskiego;
- Lingwen – ur. 1356 lub później, zm. 19 czerwca 1431, namiestnik nowogrodzki 1389–1392, książę mścisławski 1390–1431;
- Helena – ur. 1357/1360, zm. 15 września 1437, żona Włodzimierza, księcia moskiewskiego
- Jagiełło – ur. ok. 1362, zm. 1 czerwca 1434, wielki książę litewski 1377–1381, 1382–1392, najwyższy książę Litwy, król Polski 1386–1434;
- Maria – ur. ok. 1363, zm. ?, żona bojara litewskiego Wojdyły (zm. 1382), potem kniazia Dawida horodeckiego;
- Korygiełło – ur. ok. 1364/1367, zm. 4 września 1390, książę mścisławski;
- Mingiełło – ur. ok. 1365/1368, zm. przed 1382
- Aleksandra – ur. 1368/1370, zm. 19 czerwca 1434, żona Siemowita IV, księcia mazowieckiego;
- Katarzyna – ur. 1369/1374, zm. 4 kwietnia 1422, żona księcia meklemburskiego Jana II;
- Wigunt – ur. ok. 1372, zm. 28 czerwca 1392), książę kiernowski;
- Świdrygiełło – ur. ok. 1373, zm. 10 lutego 1452, książę witebski 1392–1393, 1430–1436, podolski 1400–1402, namiestnik nowogrodzki 1404–1408, 1420–1438, książę czernihowski 1419–1430, wielki książę litewski 1430–1432, pan Wołynia 1437–1452;
- Jadwiga – ur. ok. 1375, zm. po 13 maja 1400[8]), żona Jana III, księcia oświęcimskiego.
GenealogiaEdytuj
Butywid (Pukuwer) ur. ? zm. 1296 |
NN |
NN | NN | ||||||||||
Giedymin ur. ok. 1275 zm. zima 1341 |
Jewna ur. ? zm. 1344 |
||||||||||||
1 Anna ur. ? zm. przed 1350 OO ok. 1323 |
Olgierd ur. ok. 1296 zm. maj 1377 |
2 Julianna Twerska ur. w lub po 1320 zm. wiosna 1392 OO 1350 |
|||||||
1 | 1 | 1 | 1 | 1 | |||||
Fiodor ur. ok. 1324/1326 zm. między 10 II 1394 a 1400 |
Andrzej Garbaty ur. ok. 1325/1327 zm. 12 VIII 1399 |
N. (syn) zm. 1352 lub 1353 |
Dymitr Starszy zm. 12 V 1399 |
Włodzimierz zm. po 12 X 1398 | |||||
1 | 1 | 2 | 2 | 2 | |||||
N. (córka) zm. po 1370 |
Agrypina ur. przed 1342 zm. 1393? |
Kenna ur. ok. 1351 zm. 27 IV 1368 |
Eufrozyna ur. ok. 1352 zm. 5 XII 1405/1406 |
Skirgiełło Iwan ur. ok. 1354 zm. 23 XII 1394 | |||||
2 | 2 | 2 | 2 | 2 | |||||
Korybut Dymitr ur. ok. 1355 zm. po 1404 |
Teodora (Fedora) zm. po 1370 |
Lingwen Szymon zm. po 19 VI 1431 |
Helena ur. 1357/1360 zm. 15 IX 1437 |
Jagiełło Władysław ur. ok. 1362 zm. 1 VI 1434 | |||||
2 | 2 | 2 | 2 | 2 | |||||
Maria ur. ok. 1363 |
Korygiełło Kazimierz ur. ok. 1364/1367 zm. 4 IX 1390 |
Minigiełło ur. ok. 1365/1368 zm. przed XI 1382 |
Aleksandra 2) ur. 1368/1370 zm. 19 VI 1434 |
Katarzyna ur. 1369/1374 zm. po 4 IV 1422 | |||||
2 | 2 | 2 | |||||||
Wigunt Aleksander ur. ok. 1372 zm. 28 VI 1392 |
Świdrygiełło Bolesław ur. ok. 1373 zm. 10 II 1452 |
Jadwiga ur. ok. 1375 zm. po 13 V 1400 |
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 47.
- ↑ Olgierd (ang.). W: Encyclopædia Britannica [on-line]. 1911 r.. [dostęp 2017-11-14].
- ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI–XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 127-128. ISBN 978-83-61209-55-3.
- ↑ Dawniej uważano, że była nią Maria witebska, zob. J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, s. 47-57
- ↑ Kolejność dzieci według: Jan Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów
- ↑ a b A. Supruniuk, Wojewoda płocki Abraham Socha. Przyczynek do genealogii Nałęczów mazowieckich, [w:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, ISBN 978-83-89376-69-5, s. 7-8.
- ↑ J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań – Wrocław 1999, ISBN 83-913563-1-0, s. 73.
- ↑ K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, s. 630