Olgierd Szpakowski
Olgierd Stanisław Szpakowski (ur. 15 maja 1912 w Ostrołęce, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – działacz i publicysta Obozu Wielkiej Polski i Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, porucznik łączności rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
| Pełne imię i nazwisko |
Olgierd Stanisław Szpakowski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 maja 1912 |
| Data i miejsce śmierci |
wiosna 1940 |
| Przynależność polityczna |
Życiorys
edytujSyn generała Edwarda Szpakowskiego i Sylwii Horskiej-Szpyrko (1883–1965)[1][2]. W 1930 zdał maturę w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie[3][4]. Ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W marcu 1933 objął po Witoldzie Wincentym Staniszkisie kierownictwo Oddziału Akademickiego Obozu Wielkiej Polski (jako ostatni szef w dziejach tej organizacji)[5][6][7]. Kierował także działającą w ramach Obozu Wielkiej Polski warszawską Drużyną Chrobrego.
Był jednym z 4 autorów deklaracji ideowej RNR Falangi, ogłoszonej w 1934 (chociaż jej nie podpisał), a następnie należał do ścisłego kierownictwa tej organizacji[8][9][10][11]. Publikował na łamach m.in. „Ruchu Młodych”, „Sztafety”, „Akademika Polskiego”, „Wielkiej Polski”. W 1936 wydał broszurę pt. Polska przeciw marksizmowi[8]. Organizował z ramienia RNR jednostkę ochotniczą, która miała wspierać zajęcie Zaolzia[12]. Od 1939 był współpracownikiem pisma Wielka Polska, redagowanego przez Wojciecha Wasiutyńskiego i Stanisława Cimoszyńskiego[13]. Przed wojną sojusznik zbudowania sojuszu z III Rzeszą[14].
Walczył w wojnie obronnej w Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga na stanowisku dowódcy kompanii. Przedstawiony do Orderu Virtuti Militari[15]. Po agresji ZSRR na Polskę w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej i przebywał w obozie w Starobielsku[16]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie[8] i pogrzebany w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[16], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[17]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD pod pozycją 3745[16].
Grób symboliczny znajduje się na warszawskich Powązkach (kwatera H-2-12,13)[18].
Od 1 czerwca 1939 był mężem Jadwigi Marii Stanisławy Gepner (1910–1977)[1]. Ich córka Małgorzata Szpakowska jest kulturoznawcą, krytykiem literackim i historykiem literatury.
Upamiętnienie
edytuj
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[19][20][21]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[22][23][24].
Pamięci Olgierda Szpakowskiego dedykowany jest wiersz „Rejestr Katynia”, autorstwa Jana Olechowskiego.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Olgierd Stanisław Szpakowski M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2023-10-13].
- ↑ Też jako: Szpyrko-Szpyrkowicz, por.: Jędrzej Tucholski, Wanda Krystyna Roman: Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 538. ISBN 83-916663-5-2. oraz Cmentarze katyńskie : Lista ofiar. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. [dostęp 2025-03-17].
- ↑ Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950.
- ↑ Znani absolwenci XIV Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Warszawie [dostęp 2023-10-13].
- ↑ Ryszard Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa: PWN, 2010, s. 222, ISBN 978-83-01-16326-6, OCLC 751203542.
- ↑ Antoni Dudek, Grzegorz Pytel Bronisław Piasecki. Próba biografii politycznej. Londyn: Aneks, 1990, s. 19.
- ↑ Wojciech Turek, Arka przymierza. Wojciech Wasiutyński 1990–1994. Biografia polityczna. Kraków: Arcana, 2008, s. 105.
- ↑ a b c Arkadiusz Meller, Patryk Tomaszewski: Życie i śmierć dla narodu! Antologia myśli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku. Warszawa: Prohibitia, 2011, s. 37–38, 48, 55, 121. ISBN 978-83-61344-20-9.
- ↑ Wojciech Wasiutyński: Prawą stroną labiryntu: fragmenty wspomnień. Gdańsk: 1996, s. 94. ISBN 978-83-86-02935-8.
- ↑ Antoni Dudek, Grzegorz Pytel, Bronisław Piasecki. Próba biografii politycznej. Londyn: Aneks, 1990, s. 57, 71, 93.
- ↑ Wojciech Turek, Arka przymierza. Wojciech Wasiutyński 1990–1994. Biografia polityczna. Kraków: Arcana, 2008, s. 124.
- ↑ Wojciech Turek Arka przymierza. Wojciech Wasiutyński 1990–1994. Biografia polityczna. Kraków: Arcana, 2008, s. 185.
- ↑ Wojciech Turek, Arka przymierza. Wojciech Wasiutyński 1990–1994. Biografia polityczna. Kraków: Arcana, 2008, s. 188.
- ↑ J. Tomasiewicz, W kierunku nacjokracji : tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści, Katowice, 2019, s. 140.
- ↑ Piotr Nastałek. „Falangiści” podczas II wojny światowej. „Glaukopis”. nr 13–14, s. 334–335, 2009. ISSN 1730-3419.
- ↑ a b c Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 538.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: SZPAKOWSCY I REUTTOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-03].
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 117 [dostęp 2024-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
Bibliografia
edytuj- Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 509, 561. ISBN 83-06-01691-2.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.