Oliver William Hargreaves Leese (ur. 27 października 1894 w Londynie, zm. 22 stycznia 1978 w Llanrhaeadr w Walii) – brytyjski dowódca wojskowy, generał porucznik British Army, żołnierz obu wojen światowych.

Oliver Leese
Baron Leese
Ilustracja
gen. Oliver Leese we Włoszech,
30 kwietnia 1944
generał porucznik generał porucznik
Data i miejsce urodzenia

27 października 1894
Londyn

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1978
Llanrhaeadr

Przebieg służby
Lata służby

1914–1947

Siły zbrojne

 British Army

Stanowiska

dowódca 8 Armii,
dowódca 11 Grupy Armii

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
II wojna światowa:

Późniejsza praca

ogrodnik,
prezes towarzystwa sportowego

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (wojskowy) Order Wybitnej Służby nadany dwukrotnie (Wielka Brytania) Krzyż Wojskowy (Wielka Brytania) Komandor Legii Zasługi (USA) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

Wczesne życie i I wojna światowa edytuj

Urodził się 27 października 1894 r. w londyńskiej dzielnicy Westminster, jako pierwsze z czworga dzieci Williama Hargreavesa Leese (później 2. baroneta), z zawodu adwokata, i Violety Mary Sandeman[1]. Kształcił się w Wokingham i Eton[2]. W 1909 r. wstąpił do Korpusu Szkolenia Oficerów[3].

Na początku I wojny światowej wstąpił do armii brytyjskiej i został umieszczony w Specjalnej Rezerwie Oficerów jako podporucznik Pułku Gwardii Coldstream 15 września 1914 r.,[4] a później w rezerwie wojsk lądowych 15 maja 1915 r.[5] Pomimo odbycia zaledwie pięciu tygodni szkolenia, Leese został wysłany do Francji w połowie października 1914 r. i przydzielony do 3. batalionu Pułku Gwardii Coldstream, części 4 Brygady Gwardii 2 Dywizji Piechoty, niedaleko Ypres w Belgii. Jednak 20 października, na tydzień przed swoimi 20. urodzinami odniósł pierwszą z trzech wojennych ran, po tym, jak został trafiony odłamkami pocisku w plecy[6].

Wrócił do Anglii na leczenie, a w 1915 r. wyjechał znowu do Francji, służąc tym razem z 2. batalionem Pułku Gwardii Coldstream, z którym większą część roku przeżył w okopach i otrzymał drugą ranę, tym razem na twarzy, ale pozostał w czynnej służbie[7]. We wrześniu jego batalion, teraz przeniesiony do 1 Brygady nowo utworzonej Dywizji Gwardii, walczył w bitwie pod Loos, a 3 października Leese awansował na porucznika[8]. Następne kilka miesięcy spędził w okopach, bez większych starć.

Został ranny po raz trzeci podczas bitwy nad Sommą we wrześniu 1916 r.,[9] w której wspomniano go w wysyłkach i otrzymał Order Wybitnej Służby. Uzasadnienie nadania odznaczenia, opublikowane w listopadzie 1916 r., brzmiało:

Za widoczną odwagę w akcji. Poprowadził atak na silnie bronioną część linii wroga, która powstrzymywała całe natarcie. Osobiście unieszkodliwił wielu wrogów i umożliwił kontynuowanie ataku. Został ranny podczas walki.[10]

Dwudziestolecie międzywojenne edytuj

Po wojnie pozostał w armii brytyjskiej, awansując na kapitana w 1921 r.[11] i uczęszczając do Staff College w Camberley od 1927 do 1928 r.[12] Wśród jego wielu kolegów z roku było wielu przyszłych generałów, takich jak Robert Bridgeman, Eric Hayes, Angus Collier, Evelyn Barker, Philip Christison, Ronald Penney, Stephen Irwin, Eric Dorman-Smith, Reginald Savory, William Bishop, John Whiteley, George Surtees, Wilfred Lloyd, Stanley Kirby, John Hawkesworth, Charles Norman, Colin Jardine, Edmund Beard, Clement West, Christopher Woolner, Alfred Curtis, Oliver Edgcumbe i Eric Nares[13]. Po powrocie do batalionu po ukończeniu studiów, w listopadzie 1929 r. został mianowany dowódcą sztabu 1 Brygady Piechoty Gwardii,[14] a kilka dni później został formalnie awansowany na majora[15]. W lipcu 1933 r. awansował na brevet podpułkownika[16].

18 stycznia 1933 r. Leese poślubił wnuczkę Baldwyna Leightona, 8. Baroneta i córkę Cuthberta Leightona, Margaret Alice; nie mieli dzieci. Brat pani Leese był ostatnim z szeregu posiadaczy dóbr w Knutsford, które oddał po swojej śmierci w 1975 r. National Trust.

W latach 1932–1938 Leese odbył szereg podróży służbowych i został awansowany do stopnia podpułkownika w grudniu 1936 r.,[17] brevet pułkownika we wrześniu 1938 r.[18] i pułkownika w październiku 1938 r.[19] We wrześniu 1938 r. Został wysłany do Indii jako instruktor do Staff College w Kwecie[20]. Udało mu się odziedziczyć tytuł baroneta po śmierci ojca 17 stycznia 1937 r.[21].

II wojna światowa edytuj

Francja i Belgia edytuj

Powrócił do Indii z Indii w marcu 1940 r., sześć miesięcy po wybuchu wojny światowej. Planowano, że będzie dowodził brygadą w Norwegii, ale po inwazji armii niemieckiej na Europę Zachodnią w maju został wysłany do dowództwa gen. Lorda Gorta jako zastępca szefa sztabu Brytyjskich Sił Ekspedycyjnych. Ewakuował się z Dunkierki wraz z Gortem 31 maja[22].

Po powrocie do Wielkiej Brytanii otrzymał rozkaz utworzenia i wyszkolenia dużej grupy brygadowej, 29 Brygady Piechoty. W grudniu 1940 r. został mianowany pełniącym obowiązki generała dywizji[23] i objął dowództwo nad hrabstwem West Sussex, w tym 29 Brygadą[22]. Miesiąc później został przeniesiony, by zostać dowódcą szkockiej 15 Dywizji Piechoty, a następnie stacjonować we wschodniej Anglii[22]. Jego ranga została podniesiona do generała dywizji stanu wojny w listopadzie[24] i zatwierdzona na stałe w grudniu[25]. W czerwcu 1941 r. został powołany do nowo utworzonej Dywizji Pancernej Gwardii podczas jej formowania i szkolenia.

Silna osobowość Leese’a okazała się niezwykle skuteczna w zdobywaniu tego, czego chciało Ministerstwo Wojny, a następnie doprowadził swoich ludzi do stworzenia dobrze zorganizowanej dywizji w stosunkowo krótkim czasie[26]

Afryka Północna i Sycylia edytuj

 
Gen. Bernard Montgomery na zdjęciu w Afryce Północnej pod koniec 1942 r. wraz z trzema dowódcami korpusów. Od lewej do prawej: gen. Oliver Leese, XXX Korpus, gen. Herbert Lumsden, X Korpus, gen. Montgomery, 8 Armia oraz gen. Brian Horrocks, XIII Korpus
 
Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wraz z dowódcami wojskowymi podczas wizyty w Trypolisie, luty 1943 r. W skład grupy wchodzą: gen. Oliver Leese, gen. Harold Alexander, gen. Alan Brooke i gen. Bernard Montgomery

We wrześniu 1942 r. został wysłany na prośbę dowódcy brytyjskiej 8 Armii, gen. Bernarda Montgomery’ego do Afryki Północnej, aby objąć dowództwo, jako czynny generał porucznik,[27] XXX Korpusu 8 Armii[26]. Montgomery wyrobił sobie dobrą opinię o Leese’ie, gdy uczył go w Staff College w Camberley w 1927 i 1928 r., a także był pod wrażeniem jego pracy sztabowej we Francji[22]. Leese dowodził XXX Korpusem do końca kampanii afrykańskiej, która zakończyła się kapitulacją wojsk Osi w maju 1943 r. w Tunezji. Został wymieniony w dypozycjach za swoje zasługi w Afryce Północnej[28]. Następnie XXX Korpus brał udział w alianckiej inwazji na Sycylię w lipcu 1943 r., a po zakończonej w sierpniu kampanii na Sycylii powrócił do Wielkiej Brytanii, aby przygotować się do przyszłej inwazji na północno-zachodnią Europę, zaplanowanej na wiosnę 1944 r.[29]. Leese został awansowany na tymczasowego generała porucznika we wrześniu[30].

Włochy edytuj

24 grudnia 1943 r. Leese otrzymał telegram nakazujący mu odejść z Włoch i zastąpić Montgomery’ego jako dowódca 8 Armii, ponieważ Montgomery miał wrócić do Wielkiej Brytanii w styczniu 1944 r., aby przygotować się do alianckiej inwazji na Normandię[29]. Leese dowodził 8 Armią podczas czwartej i ostatniej bitwy o Monte Cassino w maju 1944 r., kiedy większość sił 8 Armii została potajemnie przeniesiona z wybrzeża Adriatyku w rejon Cassino, aby zadać wspólny cios z amerykańską 5 Armią pod dowództwem gen. Marka Clarka (z którym Leese nie lubił współpracować) i dla operacji Olive na linii Gotów w 1944 r. Jego stopień generała porucznika został zatwierdzony na stałe w lipcu 1944 r.[31]

Birma i Daleki Wschód edytuj

 
Gen. Leese otrzymuje szlachectwo na polu bitwy od króla Jerzego VI 26 lipca 1944 r.
 
Gen. Thomas Rees, dowódca 19 Dywizji Piechoty Indyjskiej rozmawia z gen. Oliverem Leesem w Mandalay 19 marca 1945 r.

We wrześniu 1944 r. został mianowany następcą George’a Giffarda na stanowisku dowódcy 11 Grupy Armii i objął dowództwo w listopadzie, kiedy ta grupa armii została przemianowana na Alianckie Siły Lądowe na Południowym Wschodzie Azji (ALFSEA)[32]. Leese został zastąpiony jako dowódca 8 Armii przez gen. Richarda McCreery’ego. Uznał istniejącą strukturę dowodzenia w Azji Południowo-Wschodniej za nieefektywną i zaczął mianować byłych członków swojego personelu 8 Armii. Metody obu sztabów różniły się, a nowicjusze byli oburzeni. Jak to wyraził gen. William Slim w swoich wspomnieniach:

Jego sztab, który ze sobą zabrał... miał w butach sporo pustynnego piasku i był raczej skłonny wepchnąć nam 8 Armię do gardeł[33]

Leese dowodził trzema grupami: Dowództwo Północnego Obszaru Walki z jego amerykańskim podwładnym, gen. Danem Sultanem, 14 Armia pod dowództwem gen. Williama Slima w środkowej Birmie i dalej na południe w Arakanie indyjski XV Korpus pod dowództwem gen. Philipa Christisona, jego kolegi z klasy w Staff College. Do końca roku prowadził udaną kampanię, która doprowadziła do zdobycia Rangunu przez desant morski pod kryptonimem operacja Dracula na początku maja 1945 r.[34].

Slim przekształcił 14 Armię w skuteczną siłę militarną i dowodził bardzo udaną kampanią od przełomu pod Imhalem do odzyskania Rangunu i zniszczenia sił japońskich w Birmie. Leese uważał, że Slim był bardzo zmęczony (poprosił o urlop po zdobyciu Rangunu) i oświadczył najwyższemu dowódcy Azji Południowo-Wschodniej, Louisowi Mountbattenowi i szefowi Generalnego sztabu Imperialnego, marsz. Alanowi Brooke’owi, że powinien zostać zastąpiony przez Philipa Christisona, który miał doświadczenie w wojnie z wykorzystaniem amfibii i dlatego byłby odpowiedni do kierowania armią w planowanych desantach morskich na Malajach, pozostawiając Slimowi przejęcie nowej 12 Armii, z mniej wymagającym zadaniem zlikwidowania nieprzyjaciela w Birmie[35]. Leese źle odczytał reakcje Brooke’a i Mountbattena, a następnie spotkał się ze Slimem, aby omówić propozycję i odszedł, wierząc, że Slim się na nie zgodził[36]. W rzeczywistości Slim zareagował, informując swój personel, że został zwolniony i napisał do Leese’a oraz gen. Claude’a Auchinlecka, naczelnego wodza wojsk brytyjskich w Indiach, że odmówi przyjęcia nowego stanowiska i zrezygnuje z armii w proteście[36]. Gdy te wiadomości rozeszły się w 14 Armii, grożono buntem i masowymi rezygnacjami oficerów. Leese był zmuszony przywrócić Slima, gdy Mountbatten odmówił mu wsparcia w tym sporze, mimo że zatwierdził jego pierwotne propozycje. Następnie Mountbatten zwrócił się do Alana Brooke’a (który zawsze wątpił w przydatność Leese’a do tej roli) i zgodzili się, że Leese powinien zostać usunięty. Jego następcą został Slim[36].

Powojenne losy edytuj

Żaden z bohaterów tego dramatu nie wypada dobrze z perspektywy czasu. Historyk Richard Mead w książce Churchil’s Lions sugeruje, że Leese był naiwny, Slim wiecznie rozdrażniony, a Devbatten podstępny[36]. Kariera Leese’a ucierpiała po tych wydarzeniach nieodwracalnie. Wrócił do Wielkiej Brytanii, aby objąć Dowództwo Wschodnie, co było znaczącą degradacją dla kogoś, kto był jednym z trzech dowódców grup armii w armii brytyjskiej. Uważa się, że jego awans na pełnego generała został zablokowany przez Mountbattena, przez co Leese odszedł z wojska w styczniu 1947 r.[36][37] Na emeryturze został znanym ogrodnikiem, pisząc książki o kaktusach i prowadząc dobrze znany ogród w swoim domu, Lower Hall w Worfield w hrabstwie Shropshire. Chociaż był zapalonym krykiecistą, odniósł jedynie skromny sukces jako pałkarz w Eton XI w 1914 roku, ale w 1965 roku został honorowym prezesem Klubu Krykieta Marylebone[38] Służył jako High Sheriff of Shropshire w 1958 r.[39] Był gościem teleturnieju What's My Line? 10 kwietnia 1960 r. Po amputacji prawej nogi w 1973 r. przeprowadził się do Walii do domu o nazwie Dolwen w Llanrhaeadr-ym-Mochnant, niedaleko Oswestry[40]. Zmarł tam w wyniku powikłań po zawale serca 22 stycznia 1978 r. w wieku 83 lat i został pochowany przy kościele parafialnym w Worfield[41].

Przypisy edytuj

  1. Rowland Ryder: Oliver Leese. Hamish Hamilton, 1987, s. 3. (ang.).
  2. Ryder, op. cit., s. 4–5
  3. Ryder, op. cit., s. 8
  4. Ryder, op. cit., s. 16
  5. No. 29960. The London Gazette (Supplement), 24.04.1917. s. 1963. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  6. Ryder, op. cit., s. 18
  7. Ryder, op. cit., s. 19–20
  8. Ryder, op. cit., s. 21
  9. Ryder, op. cit., s. 19–23
  10. No. 29824. The London Gazette (Supplement), 14.11.1916. s. 11041. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  11. No. 32306. The London Gazette (Supplement), 28.04.1921. s. 3370. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  12. No. 33241. The London Gazette (Supplement), 21.01.1927. s. 435. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  13. Ryder, op. cit., s. 31
  14. No. 335533. The London Gazette (Supplement), 19.11.1929. s. 7457. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  15. No. 33556. The London Gazette (Supplement), 29.11.1929. s. 77815. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  16. No. 33955. The London Gazette (Supplement), 30.06.1933. s. 4383. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  17. No. 34351. The London Gazette (Supplement), 18.12.1926. s. 8190. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  18. No. 34561. The London Gazette (Supplement), 14.10.1938. s. 6435. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  19. No. 34563. The London Gazette (Supplement), 21.10.1938. s. 6435. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  20. No. 34574. The London Gazette (Supplement), 25.11.1938. s. 7438. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  21. Leslie Gilbert Pine: Burke's Peerage, Baronetage and Knightage 1953. Wyd. Hundredth Edition. London: Burke's Peerage Ltd., 1953. (ang.).
  22. a b c d Richard Mead: Churchill’s Lions: a biographical guide to the key British generals of World War II. Stroud: Spellmount, 2007, s. 241. (ang.).
  23. No. 35038. The London Gazette (Supplement), 7.01.1941. s. 189. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  24. No. 35340. The London Gazette (Supplement), 7.11.1941. s. 6481. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  25. No. 35377. The London Gazette (Supplement), 9.12.1941. s. 7043. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  26. a b Mead, op. cit., s. 242
  27. No. 35708. The London Gazette (Supplement), 15.09.1942. s. 4055. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  28. No. 36065. The London Gazette (Supplement), 22.06.1943. s. 2853. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  29. a b Mead, op. cit., s. 243
  30. No. 36186. The London Gazette (Supplement), 24.09.1943. s. 4295. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  31. No. 36632. The London Gazette (Supplement), 28.07.1944. s. 3553. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  32. Mead, op. cit., s. 244
  33. William Slim: Defeat into Victory. London: Cassell, 1956, s. 377–378. (ang.).
  34. Mead, op. cit., s. 245
  35. Mead, op. cit., s. 245–246
  36. a b c d e Mead, op. cit., s. 246
  37. No. 37862. The London Gazette (Supplement), 21.01.1947. s. 447. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  38. Obituary. „Wisden Cricketers' Almanack”, s. 1080, 1979. London: A & C Black. (ang.). 
  39. Lt.-Gen. Sir Oliver William Hargreaves Leese, 3rd Bt.. The Peerage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
  40. Ryder, op. cit., s. 282−283
  41. Ryder, op. cit., s. 284–285

Bibliografia edytuj

  • Richard Mead: Churchill’s Lions: a biographical guide to the key British generals of World War II. Stroud: Spellmount, 2007. (ang.).
  • Rowland Ryder: Oliver Leese. Hamish Hamilton, 1987. (ang.).
  • William Slim: Defeat into Victory. London: Cassell, 1956. (ang.).