Olszanka (województwo małopolskie)
Olszanka (dawniej Mała Olszanka) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Podegrodzie.
| wieś | |
_-_centrum_wsi.jpg) Centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
320–430 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
746[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-386[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0460859 |
Położenie na mapie gminy Podegrodzie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
 49°33′22″N 20°32′41″E/49,556111 20,544722[1]
| |
Położenie edytuj
Miejscowość położona w dolinie rzeki Jastrzębik, w Beskidzie Wyspowym na wysokości od 320 do 430 m n.p.m. Znajduje się w odległości około 5 km od Podegrodzia i 18 km od Nowego Sącza. Zajmuje 3,22 km² (5% powierzchni gminy)[4]. Graniczy z: Naszacowicami, Olszaną, Szczereżem, Jazowskiem oraz z Kadczą.
Części wsi edytuj
Integralne części wsi Olszanka[5][6]:
- przysiółki
- Zalas, Stanęcin, Działy
- części wsi
- Wieś, Zarzeką, Olszyny, Granica
Toponimika nazwy edytuj
Nazwa wsi pochodzi od olszyn porastających brzegi potoku Jastrzębik i jest zdrobnieniem sąsiadującej z nią wsią Olszana. W rejestrach poborowych z 1581 i 1629 występuje nazwa Mała Olszanka. Jan Długosz w „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” podaje nazwę Olschanka.
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki o powstaniu wsi pochodzą z lat 1470–1480. Wieś duchowna Olszanka Mała, własność klasztoru klarysek w Starym Sączu, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego[7]. Znajdowała się tu karczma. Swoje posiadłości posiadały też starosądeckie Klaryski. Po odebraniu dóbr klasztorowi osiedliło się tu kilka rodzin niemieckich[8].
W XVII wieku przechodził tędy ze swoim wojskiem król polski Jan III Sobieski. Istnieje legenda mówiąca, że ugrzązł on w błocie wraz ze swoim wojskiem. Nie mogąc się wydostać zaczęto modlić się do Matki Boskiej o pomoc. Zostali wysłuchani. Na pamiątkę tego zdarzenia ustawiono w tym miejscu kapliczkę.
W 1887 z inicjatywy mieszkańców powstała szkoła, świadczą o tym najstarsze zapiski z kroniki szkolnej[9].
W 1943 założona została Ochotnicza Straż Pożarna. W latach 1982–1983 wybudowany został kościół. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do miejscowej parafii NMP Królowej Polski.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Zabytki edytuj
- Kaplica św. Jana Chrzciciela – kaplica murowana, otynkowana, kryta blachą, zamknięta półkoliście. Dach dwuspadowy z kwadratową wieżyczką z sygnaturką. Wewnątrz ołtarzyk, a w centralnym jego polu obraz św. Jana Chrzciciela chrzczącego Chrystusa. Po lewej stronie znajduje się rzeźba Jezusa Chrystusa.
Demografia edytuj
Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL[10][11][12][13].
| Rok | 1900 | 1921 | 1931 | 2002 |
|---|---|---|---|---|
| Liczba | 68 | 74 | 76 | 107 |
_-_kaplica_%C5%9Bw._Jana.jpg)
_-_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.jpg)
_-_remiza_OSP.jpg)
Edukacja edytuj
- Szkoła Podstawowa im. Świętej Kingi w Olszance
Sport edytuj
Sztuka edytuj
W Olszance w 1952 roku urodził się artysta malarz Kazimierz Twardowski. Ukończył liceum plastyczne w Tarnowie i studia na wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu w Toruniu, uzyskując w 1977 roku dyplom z malarstwa. Członek Związku Polskich Artystów Plastyków, współzałożyciel i członek zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Akwarelistów Polskich w Warszawie. Laureat licznych nagród i wyróżnień. Jego obrazy prezentowano na około 60 wystawach w Polsce i na świecie. Obrazy w zbiorach muzealnych i kolekcjach prywatnych w Polsce i za granicą, m.in. w Niemczech, Austrii, Holandii, Japonii, Kanadzie, Meksyku, Norwegii i Francji. Obecnie mieszka w sąsiednich Naszacowiach gdzie wraz z żoną prowadzi Wiejską Galerię Malarstwa Kazimierza Twardowskiego.
W Olszance urodziła się Maria Wnęk, malarka należąca do przedstawicieli sztuki z kręgu art brut. Jej prace znajdują się w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Ziemi Sądeckiej, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach oraz Collection de l’Art Brut w Lozannie, American Visionary Museum w Baltimore i Art & Marges Museum w Brukseli[14].
Ochotnicza straż pożarna edytuj
- Historia
OSP Olszanka założona została w 1943 przez Edwarda Siwulskiego, Wojciecha Olchawę, Józefa Zbożnia. Pierwsza remiza mieściła się w budynku pożydowskim – starej karczmie. Oprócz walki z żywiołami, założeniu OSP towarzyszył również inny powód – ochrona młodych ludzi przed wywozem na przymusowe roboty do Niemiec. W latach 1963–1964 wybudowano nową remizę. W 1992 rozpoczęto rozbudowę remizy, dobudowując do obecnego budynku dwa garaże, a dotychczasowy garaż zaadaptowano na kuchnię. W 1993 jednostka obchodziła jubileusz 50-lecia powstania, z tej okazji OSP została uhonorowana sztandarem. W 2006 została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Również przy OSP powołano Jednostkę Operacyjno-Techniczną. 8 czerwca 2008 jednostka obchodziła jubileusz 65-lecia powstania. Specjalnie na te uroczystości dokonano remontu budynku remizy[15].
- Wyposażenie
Na wyposażeniu jednostki znajdują się: trzy samochody pożarnicze: Magirus GBA 2.5/16 oraz Mercedes Benz Atego 1530 GBARt 3,5/35,SLOp Mercedes Benz Vito, quad, dwie motopompy PO 5, motopompę szlamową, agregat prądotwórczy, piłę spalinową, aparaty powietrzne oraz inne podstawowe sprzęty ratownicze i gaśnicze.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 92560
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 847 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Powierzchnia Olszanki. [dostęp 2011-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-22)]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ Informacje w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ Informacje na stronie UG Podegrodzie. [dostęp 2011-02-03]. (pol.).
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”, Wien 1907.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
- ↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny.
- ↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny.
- ↑ Joanna Kalinowska i inni, Gorzki smak - art brut : badania, kolekcje, wystawy w Polsce na przełomie XX/XXI wieku = The bitter taste : studies, collections, exhibitions in Poland at the turn of 21st century, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne, 2016, ISBN 978-83-88654-82-4, OCLC 971400747 [dostęp 2020-02-11].
- ↑ Informacje o OSP Olszanka. [dostęp 2011-02-03]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Zenon Piotr Szewczyk: O pochodzeniu nazw miejscowych Gminy Podegrodzie i okolic. Nowy Sącz: UG Podegrodzie, Biblioteka Gminna w Podegrodziu, 2009. ISBN 978-83-60822-59-3.
- Kościoły i kapliczki w Gminie Podegrodzie. Podegrodzie: UG Podegrodzie, GOK Podegrodzie, 2004.
- Olszanka. W: Jan Pastuszczak: Gmina Podegrodzie. Jacek Kula, Jerzy Nieć, Krzysztof Bodziony (ilustracje); Stanisław Mendelowski (redakcja). Krosno: P.U.W. „Roksana” Sp. z.o.o., 2006, s. 38–39. ISBN 83-7343-126-8.