Operacja permska (1918–1919)
Operacja permska – ofensywa białej Armii Rosyjskiej, przeciwko 3 i 2 Armii Czerwonej, prowadzona od końca listopada 1918 r. do początku 1919 r. Jej celem było zdobycie Kunguru i Permu, kluczowego ośrodka przemysłowego w regionie. Zakończona sukcesem białych; Perm został zajęty 25 grudnia 1918 r.
| wojna domowa w Rosji | |||
.jpg) Artylerzyści Legionu Czechosłowackiego pod Kungurem, 1918 | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Terytorium |
region permski | ||
| Przyczyna |
dążenie Armii Rosyjskiej do wyparcia bolszewików zza Uralu | ||
| Wynik |
zwycięstwo białych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Tło wydarzeń i przebieg operacji edytuj
Celem planowanej przez białych operacji było powstrzymanie zaplanowanej ofensywy czerwonych z Permu w kierunku Jekaterynburga, a w dalszej perspektywie przejęcie inicjatywy i wyparcie przeciwnika za Ural. Dowództwo Armii Czerwonej planowało swoją ofensywę mimo skrajnie trudnych warunków - panowały trzydziestostopniowe mrozy[1], a jednostki 3 Armii, utrzymujące front o długości 400 km, miały poważne problemy z transportem, zaopatrzeniem, niedostatkiem odpowiedniego umundurowania i obuwia[2][3]. Plan dowództwa Armii Czerwonej zakładał, iż 3 Armia pod dowództwem Michaiła Łaszewicza (24,8 tys. bagnetów i 3600 szabel, 96 dział, 442 karabiny maszynowe) poprowadzi uderzenie na Jekaterynburg, zaś 2 Armia dowodzona przez Wasilija Szorina (8700 bagnetów i 820 szabel, 32 działa, 240 karabinów maszynowych) będzie uderzać w kierunku Krasnoufimska[2].
Plan operacji przeciwko 3 Armii został opracowany przez gen. Wasilija Bołdyriewa, dowódcę wojsk Dyrektoriatu, i osobiście zaaprobowany przez adm. Aleksandra Kołczaka[1]. Zakładał on, że działania ofensywne w celu opanowania Permu przeprowadzi Grupa Jekaterynburska[2] pod dowództwem czeskiego generała Radoli Gajdy[1] wspierana przez Grupę Nadkamską pod dowództwem gen. Pawła Iwanowa-Rinowa (łącznie 68,5 tys. bagnetów, 5200 szabel, 70 dział i 230 karabinów maszynowych)[2]. Siły Gajdy miały następnie wyjść na brzeg Kamy i uderzyć na czerwonych kierujących się na Ufę[2].
Już 30 listopada oddziały 3 Armii rozpoczęły odwrót, opuszczając stację kolejową Byja w kierunku Kalina i Czusowej[2]. 2 Armia starała się przyjść 3 Armii z pomocą, atakując w kierunku Krasnoufimska Grupę Nadkamską. Jej natarcie rozwijało się jednak na tyle wolno, że nie zdołało poważniej zaszkodzić przeciwnikowi ani związać znaczącej części jego sił[2]. 15 grudnia biali zajęli Kalino, natomiast 21 grudnia siły Gajdy wkroczyły[4] do opuszczonego bez walki Kunguru[2]. W ciągu kolejnych trzech tygodni 3 Armia nieustannie cofała się na zachód, ulegając przy tym faktycznemu rozkładowi. Armia Rosyjska wkroczyła do Permu 24 i 25 grudnia 1918 r.[1][3] W mieście wzięła do niewoli 31 tys. jeńców, a także zdobyła 9 pociągów pancernych, 260 lokomotyw i 2500 wagonów. Przejęła również znaczące zapasy broni, opanowując zakłady zbrojeniowe w dzielnicy Motowilicha[1]. Większość czerwonych jeńców została natychmiast rozstrzelana lub osadzona w obozach, gdzie umierali z powodu chorób, m.in. tyfusu[5].
6 stycznia 1919 r. adm. Kołczak wydał swoim siłom rozkaz przejścia do obrony[2], gdyż krótko po klęsce 3 Armii, w dniach 29-31 grudnia 1918 r. 5 Armia czerwonych zdobyła Ufę[3].
Rezultaty edytuj
Operacja permska zakończyła się całkowitym sukcesem białych. Zwycięstwo nad 3 Armią zostało przyjęte przez armię Kołczaka z ogromnym entuzjazmem, część jej dowódców i zwolenników uwierzyła, mając w pamięci również wcześniejsze sukcesy w Omsku i Archangielsku, że obalenie władzy bolszewików jest realne i bliskie[3]. W sztabie Kołczaka po zdobyciu Permu przystąpiono do opracowywania planu potężnej ofensywy na Moskwę, którą zamierzano rozpocząć wiosną (natychmiastowe kontynuowanie natarcia, w miesiącach zimowych, byłoby na Syberii niemożliwe[6]). Wierzono przy tym, że Armia Rosyjska po obaleniu Rady Komisarzy Ludowych będzie w stanie iść dalej na zachód i odzyskać całość ziem dawnego Imperium Rosyjskiego, w tym Polskę i Finlandię[7].
Strata Permu oznaczała dla bolszewików utratę kluczowego ośrodka przemysłowego w regionie[8]. Z uwagi na rozmiary klęski 3 Armii utrata Permu w propagandzie i historiografii radzieckiej określana była jako katastrofa permska[1][8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Smele 1997 ↓, s. 181
- ↑ a b c d e f g h i Piermskaja oboronitielnaja opieracija, 1918-1919 [w:] Sowietskaja wojennaja encikłopiedija, Wojenizdat, Moskwa 1978, t. VI.
- ↑ a b c d Smele 2015 ↓, s. 89
- ↑ Л.Ю. Елтышева:"Средства массовой информации о событиях в Кунгуре 1917—1919 гг." [online], www.permgaspi.ru [dostęp 2018-12-21].
- ↑ Smele 1997 ↓, s. 322.
- ↑ Smele 2015 ↓, s. 110.
- ↑ Smele 1997 ↓, s. 181-182.
- ↑ a b Mawdsley 2010 ↓, s. 172
Bibliografia edytuj
- Piermskaja oboronitielnaja opieracija, 1918-1919 [w:] Sowietskaja wojennaja encikłopiedija, Wojenizdat, Moskwa 1978, t. VI. (ros.)
- E. Mawdsley, Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2.
- Jonathan D. Smele, Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1.
- Jonathan D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, London: Hurst&Company, 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.