Order Wojskowy Avis lub Aviz (port. Ordem Militar de Avis) – order o charakterze wojskowym zajmujący piąte miejsce w portugalskiej hierarchii odznaczeń państwowych[1]. Najstarsze odznaczenie portugalskie[2].

Order Wojskowy Avis
Ordem Militar de Avis
Awers
Awers aktualnych insygniów
Baretka
Baretka I klasy
Baretka
Baretka II klasy
Baretka
Baretka III klasy
Baretka
Baretka IV klasy
Baretka
Baretka V klasy
Baretka
Baretka VI klasy
Ustanowiono

1166 – zakon rycerski
1789 – odznaczenie król.
1910-1918 – zlikwidowane
1918 – odznaczenie republ.

Powyżej

Order Wojskowy Chrystusa

Poniżej

Medal za Wybitną Służbę

Powiązane

Wstęga Dwóch Orderów
Wstęga Trzech Orderów

Dyplom orderowy z 1920 roku

Historia

edytuj
 
Komandorska gwiazda orderowa z czasów monarchii

Powstał w połowie XII wieku jako bractwo rycerskie, mające walczyć z iberyjskimi muzułmanami w czasie rekonkwisty, pod protektoratem pierwszego króla Portugalii Alfonsa Henryka. Zwany był początkowo zakonem braci lub rycerzy z Evory (Milícia de Évora, od nazwy ich siedziby w Évora w 1166), a po przyjęciu cysterskiej reguły Św. Benedykta w 1176 i zmianie siedziby na zamek Aviz w 1187, istniał pod nazwą Zakonu Świętego Benedykta z Aviz. W 1385 jego wielki mistrz został koronowany na króla jako Jan I, a najwyższy urząd w zakonie obsadzali odtąd książęta z królewskiego rodu, wskazani przez aktualnie panującego władcę, a od 1551 sami władcy[3][2].

 
Insygnia komandorskie z czasów monarchii: wstęga z odznaką, gwiazda, miniaturka i rozetka na galoniku

W 1789 roku królowa Maria I Braganza dokonała sekularyzacji zakonu, przekształcając go w wysokie odznaczenie przyznawane za zasługi wojskowe na morzu pod nazwą Order Wojskowy Świętego Benedykta z Aviz[2][4], istniejące również jako część składowa Wstęgi Trzech Orderów oraz Wstęgi Dwóch Orderów[5].

Od 1843 istniała także, ustanowiona przez cesarza Brazylii Piotra II Braganzę, wersja brazylijska orderu – cesarski Order Wojskowy Świętego Benedykta z Aviz, będący jednak osobnym odznaczeniem[6].

Obalenie monarchii i powstanie Pierwszej Republiki Portugalskiej zniosło wszystkie ordery 15 października 1910 (utrzymano jedynie Wojskowy Order Wieży i Miecza jako jedyny order nieposiadający katolickiego charakteru[7]). Dekretem z 1 grudnia 1918 roku przywrócono order pod zmienioną nazwą Order Wojskowy Aviz jako odznaczenie państwowe[8]. Od tego momentu nadającym odznaczenie ustanowiono urzędującego prezydenta Portugalii, będącego ex officio (z urzędu) wielkim mistrzem wszystkich orderów portugalskich[5][9].

Klasy orderu

edytuj

Początkowo podzielony na pięć[10], obecnie dzieli się na sześć klas[11]:

  • klasa I – Wielki Łańcuch (Grande-Colar), klasa wprowadzona w 2021, łańcuch orderowy oraz wszystkie insygnia II klasy[12],
  • klasa II – Krzyż Wielki (Grã-Cruz), wielka wstęga wieszana z prawego ramienia do lewego boku i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
  • klasa III – Wielki Oficer (Grande-Oficial), komandoria wieszana na szyi i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
  • klasa IV – Komandor (Comendador), komandoria wieszana na szyi i srebrna gwiazda orderowa na lewą pierś,
  • klasa V – Oficer (Oficial), wstążka wieszana na lewej piersi z rozetką umieszczoną na klamrze,
  • klasa VI – Kawaler/Dama (Cavaleiro/Dama), wstążka wieszana na lewej piersi na klamrze bez rozetki[11].

Odznaczeni

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Avis (Portugalia).

Ważne osobistości odznaczone Krzyżem Wielkim[13][14]:

Odznaczeni Polacy w XX w. (lista pełna)[13][14]:

Z tym tematem związana jest kategoria: Polacy odznaczeni Orderem Avis (Portugalia).

Przypisy

edytuj
  1. Aprova o Regulamento da Medalha Militar e das Medalhas Comemorativas das Forças Armadas (Decreto Lei 316/2002, de 27 de Dezembro). tretas.org. [dostęp 2015-08-21]. (port.).
  2. a b c Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. 2. Warszawa: PWN-Bellona, 2007, s. 65.
  3. História da Ordem Militar de Avis. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
  4. Bernard Burke: The book of orders of knighthood and decorations of honour of all nations. Londyn: Hurst and Blackett, 1858. s. 185-186. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
  5. a b António M. Trigueiros & Gustav A. Tammann: The Three Portugese Military Orders of Knighthood (1789-1910). Orders and Medals Society of America, 1997. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
  6. Artidoro Augusto Xavier Pinheiro: Organisação das ordens honorificas do Imperio do Brazil. São Paulo: J. Seckler, 1884. (port.).
  7. História da Ordem Militar da Torre e Espada, do Valor, Lealdade e Mérito. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-06]. (port.).
  8. Decreto n.° 5.030, de 1 de Dezembro de 1918 Restabelece as Ordens de Cristo e de Santiago da Espada; e remodela as de Avis e da Torre e Espada. W: Resenha histórico-militar das campanhas de Africa: 1961-1974,. T. 5. EME, CECA, 1990, s. 13, 58.
  9. História da Banda das Três Ordens. [w:] Ordens Honoríficas Portuguesas [on-line]. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-03]. (port.).
  10. Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak, Warszawa 1939, s. 495
  11. a b Graus e Insígnias da Ordem Militar de Avis. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
  12. Decreto-Lei n.º 55/2021 de 29 de junho" (Diário da República)
  13. a b Estrangeiros com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
  14. a b Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910-2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006.