Orthodoxa Confessio Fidei

Orthodoxa Confessio Fidei (także pot. Konfesja Mohyły) – łacińskojęzyczne, prawosławne wyznanie wiary napisane przed rokiem 1640 przez metropolitę kijowskiego, Piotra Mohyłę[1].

Orthodoxa Confessio Fidei
Konfesja Mohyły
Autor

Piotr Mohyła

Tematyka

wyznanie wiary

Data powstania

przed 1640

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Amsterdam

Język

łacina

Data wydania

1667

Historia edytuj

Redagując tekst konfesji Mohyła zasięgał m.in. rad Izajasza Trochimowicza-Kozłowskiego, rektora Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego. Niektórzy badacze twierdzili nawet, że Mohyła nie był autorem dzieła. W 1640 zwołał do Kijowa synod, który miał rozstrzygnąć, które księgi liturgiczne, w tym jego konfesja, miały być dystrybuowane wśród duchowieństwa. Przyjęto wówczas jego wyznanie wiary tylko tymczasowo i postanowiono wysłać tekst do Konstantynopola z prośbą o zatwierdzenie przez tamtejszego patriarchę, Parteniusza I, który szukając zgody w Kościele, odłożył dzieło ad acta. Na wniosek Mohyły zwołano kolejny synod do Jass w 1642. Uczestniczyli w nim przedstawiciele Konstantynopola, Meletios Syrigos, były metropolita nicejski kościoła kijowskiego, Izajasz Trochimowicz-Kozłowski oraz dwóch innych wysokich dostojników duchownych, jak również delegaci kościoła moskiewskiego i kościołów wschodnich. Syrigos przetłumaczył konfesję na język grecki i taki tekst był analizowany pod kątem ewentualnego przyjęcia. Obawiając się zbytniej łacińskości wyznania dokonał w nim licznych przeróbek, skreśleń i dodatków, częściowo za zgodą Mohyły, który nie znał biegle greki[1].

W tej formie konfesja została przyjęta przez synod w Jassach. Niedługo później postanowienia te zatwierdził patriarcha konstantynopolitański Parteniusz II, a za nim patriarcha aleksandryjski – Joanicjusz, antiocheński – Makary oraz jerozolimski – Paisjusz. W 1654 Paisjusz (wówczas patriarcha konstantynopolitański) polecał dzieło Nikonowi, patriarsze moskiewskiemu. W 1656 patriarcha Parteniusz III (sprzymierzeniec Moskwy i wróg Kijowa), podczas synodu w Konstantynopolu, oskarżył tekst Mohyły o zabarwienie doktryną rzymską. W 1662 patriarcha jerozolimski, Nektariusz orzekł, że wyznanie zawiera wyłącznie czystą naukę i nie zawiera żadnych nowinek przyjętych z jakiejkolwiek religii. W 1667 konfesja została wydana w Amsterdamie po grecku w wersji Syrigosa. W tej wersji, za aprobatą Patriarchatu Konstantynopolitańskiego, rozesłano ją do wszystkich kościołów prawosławnych. Mimo tego zawarte w niej nauki nigdy nie zostały uznane za istotne artykuły wiary[1].

 
Piotr Mohyła, autor dzieła

W 1685, z inicjatywy patriarchy moskiewskiego Joachima, dzieło przetłumaczono na język staro-cerkiewno-słowiański, ale wydano je dopiero w 1696 na rozkaz cara Piotra I i carycy Elżbiety. Patriarcha Adrian orzekł, że jest to księga napisana z Bożego natchnienia. Car cenił ją na równi z pismami Ojców Kościoła. Począwszy od 1691 pojawiły się ponownie nastroje krytyczne w stosunku do wyznania Mohyły. Patriarcha konstantynopolitański, Kallinikos oraz jerozolimski, Dositeos powstrzymali jednak te tezy, orzekając, iż tekst jest ortodoksyjny i nienaganny. Dositeos napisał nawet obszerny wstęp greką opublikowany w 1699 w Sangowie przez hieronimitę gruzińskiego, Antimosa[1].

Treść edytuj

Jest to pierwsza od czasów Jana z Damaszku próba ścisłego ujęcia zasadniczych wierzeń Kościoła. Konfesja odnosiła się ponadto do wymiany myśli teologicznej pomiędzy kościołami wschodnimi i zachodnimi[1].

Odnośnie pochodzenia Ducha Świętego napisano w dziele, że Duch Święty pochodzi tylko od Ojca w tym znaczeniu, że Ojciec jest źródłem i zasadą Bóstwa. Mohyła przyjął rzymską naukę o czyśćcu oraz domniemywał, iż dusze świętych dostają się od razu do raju. W zakresie predestynacji i Boskiej przedwiedzy przyjął stanowisko Gennadiusza II Scholara oparte na naukach Jana z Damaszku. Odnośnie wiary i uczynków przyjęto punkt widzenia patriarchy Jeremiasza II, z jego odpowiedzi do luteran, jednak dodano, że grzeszą ci, co liczą, że będą zbawieni przez samą wiarę, bez dobrych uczynków. Mohyła z Syrigosem względem transsubstancjacji przyjęli nauki łacińskie lecz interpretowali je na poziomie materialnym. Odrzucono grecką naukę o epiklesis (przemiana chleba i wina dokonuje się tylko przez odwołanie do Ducha Świętego), a w to miejsce przyjęto łacińskie przekonanie, że przemiana dokonuje się w chwili powtarzania słów wypowiedzianych przez Jezusa[1].

Zasadniczo nie ma wątpliwości, że konfesja Mohyły jest silnie inspirowana duchem latynizmu[1].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g Steven Runciman, ''Wielki Kościół w niewoli'', IW PAX, 1973, s. 375-382