Wikipedia

Osiedle Krzyżna Góra (Kłodzko)

Osiedle Krzyżna Góra (znane także jako osiedle Ptasie lub osiedle Jaskółcza Góra) – osiedle Kłodzka, położone w południowo-wschodniej części miasta, na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej[1]. Zasadniczo składa się ono z osiedla domków wielorodzinnych powstałego wokół Krzyżnej Góry w okresie dwudziestolecia międzywojennego[2].

Osiedle Krzyżna Góra
Osiedle Kłodzka
Ilustracja
Ulica Wyspiańskiego stanowiąca główną arterię osiedla
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Miasto

Kłodzko

Data założenia

poł. XVII w.

W granicach Kłodzka

1809

Powierzchnia

ok. 0,61 km²

Wysokość

od 291 do 308 m n.p.m.

Kod pocztowy

57-300

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie Kłodzka
Położenie na mapie
50°25′38″N 16°39′24″E/50,427222 16,656667
Zabytkowe domy przy ul. Przerwy-Tetmajera 11–15, wybudowane w 1923 roku

Geografia edytuj

Położenie geograficzne edytuj

Osiedle Krzyżna Góra leży w południowo-wschodniej części Kłodzka. Na północy graniczy z Przedmieściem Nyskim (Wygonem). Na zachodzie poprzez rzekę sąsiaduje ono z osiedlem im. Gustawa Morcinka, na południu z historycznym przedmieściem Nowy Świat, zaś na wschodzie z Jaszkową Dolną – wioską znajdującą się na terenie gminy wiejskiej Kłodzko. Od centrum miasta osiedle oddalone jest o około 1,5 km na południowy wschód[3].

Warunki naturalne edytuj

Osiedle znajduje się w Kotlinie Kłodzkiej w Sudetach Środkowych. Położone jest u ujścia potoku Jaszkówki do Nysy Kłodzkiej, na wysokości ok. 295–305 m n.p.m. wokół szczytu o nazwie Krzyżna Góra, liczącego 327 m n.p.m., stanowiącego najwyższe wzniesienie w tym rejonie Kłodzka[4]. Od reszty miasta oddzielone jest na północny wschód poprzez wzniesienie noszące nieoficjalnie nazwę Ptasiej Góry (niem. Puhuberg), mierzące 324 m n.p.m.[5][6]

Historia edytuj

Teren dzisiejszego osiedla nie był zamieszkiwany, a w okresie średniowiecza był porośnięty lasami[7]. W połowie XVIII wieku w pobliżu południowo-wschodniego zbocza wzniesienia Krzyżna Góra nad potokiem Jaszkówka zostało przeniesione przedmieście Nowy Świat. Związane to było z decyzją króla Prus Fryderyka II Wielkiego Hohenzollerna. Postanowił on rozbudować twierdzę na Górze Zamkowej, a co za tym idzie, przesiedlić mieszkańców najbliżej położonych przedmieść przyszłej fortyfikacji, w odleglejsze rejony współczesnego Starego Miasta[8].

 
Zabudowania ulicy Tetmajera z lat 20. XX wieku, zaliczane do zabytkowych

Znaczący rozwój tego obszaru nastąpił po zakończeniu I wojny światowej. Postępujący wzrost liczby ludności spowodował konieczność rozbudowy miasta, która postępowała w kierunku południowym i zachodnim. Na początku lat 20. XX wieku władze miasta rozpoczęły budowę w tym miejscu osiedle domów wielorodzinnych wokół Krzyżnej Góry[9].

Po przejęciu ziemi kłodzkiej przez Polskę w 1945 roku osiedle z okresu dwudziestolecia międzywojennego określano początkowo jako Krzyżowa Góra, a następnie Krzyżna Góra[4]. W użyciu występowały również nazwy: osiedle Jaskółcza Góra lub Ptasia Góra, które wywodziły się od nazw tutejszych ulic[10]. W ciągu kolejnych dziesięcioleci nastąpiła rozbudowa osiedla wokół Krzyżnej Góry o nowe domy jednorodzinne, pojawiły się też bloki mieszkalne z wielkie płyty[8].

Administracja edytuj

 
Fragment ulicy Ptasiej z zabudowaniami z okresu dwudziestolecia międzywojennego

Obszar obecnego osiedla od zawsze dzielił losy polityczno-administracyjne z Kłodzkiem, zostając do niego oficjalnie włączony w XIX wieku[11]. Po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. Wszedł jako część Kłodzka w skład województwa wrocławskiego, powiatu kłodzkiego[12].

Na terenie Kłodzka nie występują pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak: osiedla, czy dzielnice, dlatego też o większości spraw decyduje samorząd miejski, którego siedziba znajduje się przy pl. Bolesława Chrobrego, na Starym Mieście. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta sześciu radnych co 5 lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata), tworząc okręg wyborczy nr 1, wraz z całą wschodnią częścią miasta[a], położoną na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej[13].

Edukacja i kultura edytuj

Osiedle Krzyżna Góra nie posiada własnych placówek oświatowych. Dzieci w wieku 7–15 lat z terenu osiedla kształcą się w Szkole Podstawowej nr 7 im. Tadeusza Kościuszki, mieszczącej się na pobliskim osiedlu im. Sienkiewicza[14]. Młodzież po ukończeniu szkoły podstawowej w zdecydowanej większości kontynuuje dalsze kształcenie w szkołach średnich położonych w centrum miasta[15].

Religia edytuj

Większość mieszkańców osiedla stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Przynależą oni do parafia Matki Bożej Różańcowej, której siedziba znajduje się na Piasku w Kłodzku przy pl. Franciszkańskim. Została ona utworzona w 1972 roku, z wydzielenia z parafii Wniebowzięcia NMP[16]. Parafia ta wchodzi w skład dekanatu kłodzkiego diecezji świdnickiej[17].

Architektura i urbanistyka edytuj

 
Widok na osiedle Krzyżna Góra od strony Nysy Kłodzkiej

Dominującą zabudową na terenie osiedla Krzyżna Góra są domy wielorodzinne, z reguły piętrowe, dwukondygnacyjne z poddaszem, powstałe w okresie dwudziestolecia międzywojennego, w modnym wówczas stylu funkcjonalizmu[4]. Uzupełnione one zostały przez współczesne domy jednorodzinne powstałe w kolejnych latach za czasów polskiej administracji[18]. W latach 70. XX wieku we wschodniej części osiedla przy ulicy Myśliwskiej powstał pierwszy blok mieszkalny wykonany z wielkiej płyty[19]. Współcześnie obszar osiedla położony we wschodniej części ulicy Wyspiańskiego przeznaczony jest pod budowę apartamentowców, z których pierwsze powstały na początku XXI wieku[18].

Mimo że osiedle posiada w stosunku do innych części Kłodzka stosunkowo młodą zabudowę, liczącą około stu lat, część z domów wielorodzinnych, położonych przy ulicy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, jak i ulicy Wyspiańskiego, w tym zabudowania gospodarcze, zostało wpisanych do miejskiego rejestru zabytków[20].

W skład osiedla Krzyżna Góra wchodzi aktualnie 7 ulic[21]:

  • ul. Jaskółcza
  • ul. Jasna
  • ul. Myśliwska
  • ul. Władysława Orkana
  • ul. Ptasia
  • ul. Kazimierza Przerwy-Tetmajera
  • ul. Stanisława Wyspiańskiego (część)

Gospodarka edytuj

 
Sklep meblowy położony na terenie dawnego Przedsiębiorstwa Mechanizacji Rolnictwa

We wschodniej części osiedla, po drugiej stronie ul. Wyspiańskiego znajdowały się zakłady Przedsiębiorstwa Mechanizacji Rolnictwa i Spółdzielni Mleczarskiej[8]. Zostały one zlikwidowane na początku lat 90. XX wieku wraz z transformacją gospodarczą. Obecnie na ich miejscu znajduje się kilka prywatnych przedsiębiorstw, w tym m.in. spółka „Pemer” przy ulicy Wyspiańskiego, zajmująca się wykonawstwem i montażem konstrukcji stalowych na terenie Dolnego Śląska[22].

Osiedle posiada własną infrastrukturę handlową. Przy ulicy Wyspiańskiej znajduje się sklep spożywczy abc, zaś przy ulicy Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Lewiatan”, działa także sklep wędkarski[23].

Przy ulicy Wyspiańskiego działa prywatny dom opieki przeznaczony dla seniorów o nazwie „Majowy Sen”. Posiada on łącznie 77 miejsc w pokojach 1, 2, 3-osobowych oraz w apartamentach, oferując pobyty długoterminowe, czasowe, w tym poszpitalne i pooperacyjne[24].

Turystyka i rekreacja edytuj

Wokół szczytu Krzyżnej Góry ulokowano ogródki działkowe – POD „Łączność”, będące ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców. Poza tym na jego zboczu w latach 70. XX wieku wybudowano Dom Działkowca, który wynajmowany jest na potrzeby imprez okolicznościowych, takich jak m.in.: komunie czy wesela[25].

Na samym szczycie Krzyżnej Góry znajduje się jedyne w Polsce młodzieżowe boisko piłkarskie, położone na płaskim wierzchołku. Posiada ono nietypowe wymiary, ponieważ odległość między bramkami wynosi nieco ponad 40 metrów. Powstało z inicjatywy lokalnych mieszkańców na przełomie lat 70. i 80. XX wieku[26].

Nową atrakcją dla osób miejscowych, jak i turystów odwiedzających Kłodzko jest położona przy ulicy Wyspiańskiego „Laserarena”. Jest to miejsce przeznaczone do gry w laserowy paintball[27].

Infrastruktura edytuj

Transport edytuj

 
ulica Jasna z widoczną zabudową wielorodzinną z okresu przedwojennego oraz nowe bloki jednorodzinne, które powstały w okresie PRL-u

Główną arterię osiedla Krzyżna Góra stanowi ulica Wyspiańskiego, stanowiąca do 2018 roku fragment drogi krajowej nr 33, prowadzącej do Boboszowa i dalej granicy z Czechami, od której odchodzą pozostałe ulice, mające status dróg miejskich[28]. Współcześnie ulica ma status drogi powiatowej o numerze 3227D, prowadzącej z Kłodzka do Ołdrzychowic Kłodzkich przez Jaszkowę Dolną, Jaszkowę Górą oraz Droszków[29]. Pomimo oddania do użytku wspomnianej wyżej obwodnicy Kłodzka, należy ona wciąż do jednej z najczęściej uczęszczanych dróg w mieście[30].

Przez wschodni obszar osiedla przechodzi linia kolejowa nr 276 z Wrocławia Głównego do Międzylesia. Odcinek tej trasy prowadzący z Kłodzka do granicy powstał w latach 1874–1875[31]. Na obszarze Krzyżnej Góry znajduje się posterunek odgałęźny Kłodzko Nowe, od którego swój początek bierze linia kolejowa nr 309 do Kudowy-Zdroju[32][33].

Komunikacja edytuj

Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Kłodzku.
 
Szczyt Krzyżnej Góry w Kłodzku z widokiem na Stare Miasto i położony poniżej Dom Działkowca

Komunikację miejską na terenie Kłodzka obsługiwał od początku lat 90. XX wieku prywatny przewoźnik, A-Vista. Przez teren osiedla przebiegała linia numer 3, jednak zlikwidowano ją wskutek małej liczby pasażerów pod koniec tej samej dekady[34]. W lutym 2019 roku A-Vista ponownie uruchomiła przewozy pasażerskie osób przez osiedle Krzyżna Góra, w ramach linii podmiejskiej, kursującej na trasie: Kłodzko' – Jaszkowa Dolna, jednak po czterech miesiącach zawiesiła kursowanie busów z tego samego powodu[35].

Przez osiedle przebiegają także trasy komunikacji podmiejskiej i dalekobieżnej prywatnego przewoźnika Beskid Przewozy oraz PKS Kłodzko. Korzystają oni z przystanku umiejscowionego na terenie osiedla: Kłodzko, ul. Wyspiańskiego[36][37].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – mieszkańcy osiedla Krzyżna Góra podlegają pod rejon działania Komendy Powiatowej Straży Pożarnej, Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku – V Rejon Służbowy[38], straży miejskiej V Rejon Służbowy[39].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Z wyjątkiem ulic Korfantego, Moniuszki, części ulic Łużyckiej i Śląskiej, należących do okręgu wyborczego nr 2[13]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, PPWK, Wrocław–Warszawa 1999.
  2. ↑ K. Marcinek, W. Prorok, Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, s. 12.
  3. ↑ Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 2, PPWK, Wrocław–Warszawa 1992.
  4. ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 253.
  5. ↑ Opracowano na podstawie danych topograficznych zamieszczone na stronie „geoportal.gov.pl”. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  6. ↑ Plan von Glatz, 1:5000 – mapa Kłodzka z lat 30. XX wieku. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  7. ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1977, s. 38, 128.
  8. ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 309.
  9. ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 127.
  10. ↑ A. Ropelewski, Pionierskie lato, Warszawa 1972.
  11. ↑ Plan von Glatz, 1:4500, pod red. M. Krausego, Glatz ca 1896. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  12. ↑ A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 385.
  13. ↑ a b Granice okręgów wyborczych i liczba radnych do kłodzkiej Rady Miejskiej na stronie PKW dotyczącej wyborów samorządowych z 2018 roku [on-line] [dostęp 2023-08-11].
  14. ↑ Granice obwodów szkół publicznych w Kłodzku od 1.09.2019 r. na podst. Uchwały nr VIII/45/2019 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 25.04.2019 r.. um.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  15. ↑ Dane Wydziału Edukacji i Spraw Społecznych UM w Kłodzku na rok szkolny 2019/2020.
  16. ↑ Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2010.
  17. ↑ Podział administracyjny diecezji świdnickiej na jej oficjalnej witrynie internetowej.. diecezja.swidnica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  18. ↑ a b Dane dotyczące zabudowy os. Krzyżna Góra na podstawie Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na listopad 2020 roku.
  19. ↑ Lata budowy bloku przy ul. Myśliwskiej 1–3 w Kłodzku na portalu „polska-org”. [on-line] [dostęp 2020-10-23].
  20. ↑ A. Wachowska, Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Kłodzka, [w: „Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Kłodzka”.] [on-line] [dostęp 2020-11-16].
  21. ↑ Interaktywny plan miasta Kłodzka dostępny na stronie miasta. [on-line] [dostęp 2020-11-16].
  22. ↑ Informacje dotyczące firmy „Pemer” na stronie przedsiębiorstwa.. pemer.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-02)]. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  23. ↑ Dane dotyczące przedsiębiorstw na obszarze os. Krzyżna Góra na podstawie informacji Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na listopad 2020 roku.
  24. ↑ Informacje ogólne dotyczące Domu Opieki „Majowy Sen” w Kłodzku na jego oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2023-08-11].
  25. ↑ Dom działkowca położony przy ul. Jasnej w Kłodzku na stronie polska-org. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  26. ↑ Informacja dotycząca boiska piłkarskiego na Krzyżnej Górze w serwisie polska-org. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  27. ↑ Informacje dotyczące „Laserareny” na jej oficjalnej stronie internetowej. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  28. ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  29. ↑ Wykaz dróg powiatowych podlegających pod zarząd Starostwa Powiatowego w Kłodzku.. zdp.bip.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  30. ↑ Informacje Wydziału Gospodarki Mieniem Komunalnym i Planowania Przestrzennego UM w Kłodzku wg stanu na 31.12.2019 roku.
  31. ↑ Datownik kolei żelaznych na Ziemi Kłodzkiej.. kolej.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-04)]. [on-line] [dostęp 2010-03-26].
  32. ↑ Informacja na serwisie „Koleje Żelazne Ziemi Kłodzkiej”.. kolej.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-04)]. [on-line] [dostęp 2010-03-25].
  33. ↑ Dane dotyczące posterunku odgałęźnego Kłodzko Nowe w „baziekolejowej.pl”. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  34. ↑ F. Dymczyński, Z. Jaszak, Linie autobusowe w Kłodzku, [w:] Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 2, PPWK, Wrocław–Warszawa 1992.
  35. ↑ Komunikaty spółki A-Vista na stronie przedsiębiorstwa. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  36. ↑ Wykaz przystanków obsługiwanych przez Beskid Przewozy na stronie przewoźnika. [on-line] [dostęp 2020-11-11].
  37. ↑ Linie pasażerskie organizowane przez PKS Kłodzko według stanu na grudzień 2020 roku. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
  38. ↑ Informacja dotycząca dzielnicowych na stronie KPP w Kłodzku. [on-line] [dostęp 2023-08-11].
  39. ↑ Rejony Służbowe Straży Miejskiej w Kłodzku od 2021 roku. sm.bip.klodzko.pl. [on-line] [dostęp 2020-10-22].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Osiedle_Krzyżna_Góra_(Kłodzko)&oldid=72997234”