Osiem świadomości
Osiem świadomości (skt. aṣţavijñāna, chiń. 八識 bashi, kor. p'alsik, jap. hasshiki, wiet. bát thức) − termin buddyjski wyróżniający następujące rodzaje świadomości:
- Świadomości sześciu zmysłów (w buddyzmie umysł uznany jest za szósty zmysł):
- wzroku
- słuchu
- zapachu
- smaku
- dotyku
- umysłu
- Skalany, zanieczyszczony umysł
- Świadomość alaya (spichlerz)
Pierwszych pięć świadomości jest związanych z pięcioma zmysłami. Szósta niejako łączy postrzeganie pięciu zmysłów w spójne obrazy oraz wydaje osądy na temat rzeczy. Siódma jest aktywnością wnioskowania, kalkulacji, tworzenia poszczególnych przedmiotów. Jest źródłem lgnięcia i pragnienia, a przez to źródłem zmysłu ja lub ego i przyczyną iluzji polegającej na tym, iż bierzemy to co się przejawia, za rzeczywiste. Świadomość alaya gromadzi karmę, działanie ciała i umysłu jednostki. Tak więc to, co pojawia się w pierwszych siedmiu świadomościach, jest gromadzone w ósmej świadomości, która z kolei stanowi podstawę funkcjonowania tych siedmiu świadomości. Z tego powodu jest nazywana również świadomością podstawy lub świadomością przyczynową.