Osnowa geodezyjna w Polsce – zbiór punktów geodezyjnych, które mają położenie wyznaczone w państwowym systemie odniesień przestrzennych, na których wyznaczono wielkości fizyczne charakterystyczne dla danego jej rodzaju oraz błąd ich wyznaczenia[1]. Osnowy geodezyjne realizują fizycznie przyjęty układ współrzędnych, czyli tworzą układ odniesienia dla prac geodezyjnych i kartograficznych[2].

Reper, przykład punktu osnowy wysokościowej
Głowica zespołu stabilizacji punktu osnowy geodezyjnej poziomej (jeden ze stosowanych typów)

Od 2021

edytuj

Osnowy geodezyjne dzieli się na podstawowe osnowy geodezyjne, grawimetryczne i magnetyczne oraz szczegółowe osnowy geodezyjne. Punkty osnowy mają m.in. niepowtarzalne numery, opisy topograficzne, współrzędne, typ stabilizacji, dokładność (średnie błędy wyznaczenia) oraz zostały oznaczone w terenie znakami geodezyjnymi, a ich dane umieszczone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym[1].

Podstawowe osnowy geodezyjne i ich podział

edytuj

Ze względu na funkcjonalność podstawowe osnowy geodezyjne dzieli się na rodzaje[1]:

  1. podstawową osnowę poziomą
  2. podstawową osnowę wysokościową
  3. osnowę grawimetryczną
  4. osnowę magnetyczną

Dany, jednostkowy znak osnowy może pełnić funkcję punktu osnowy dla więcej niż jednego rodzaju osnowy[1].

Ze względu na dokładność ustalenia położenia lub wielkości fizycznej charakterystycznej dla określonego rodzaju osnów dzieli się je na klasy[1]:

  1. fundamentalną – stanowią ją punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności, które przenoszą na obszar Polski geodezyjny europejski układ odniesienia właściwy dla danego rodzaju osnowy
  2. bazową – stanowią ją punkty, które realizują układy odniesienia właściwe dla danego rodzaju osnowy

Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii 6 lipca 2021 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych podaje zagęszczenie punktów podstawowych osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych oraz terminy ich okresowego przeglądu[1].

Szczegółowe osnowy geodezyjne

edytuj

Szczegółową osnowę geodezyjną stanowią punkty, które zostały nawiązane do podstawowej osnowy. Dzieli się ją na[1]:

  1. szczegółową osnowę poziomą
  2. szczegółową osnowę wysokościową

2012–2021

edytuj

W latach 2012–2021 osnowy geodezyjne zdefiniowane były w Rozporządzeniu Ministra Administracji I Cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych[3].

Ze względu na dokładność oraz sposób jej zakładania osnowę geodezyjną dzieliło się na[3]:

  1. osnowę podstawową fundamentalną – punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności, które przenoszą na obszar Polski geodezyjny układ odniesienia i układ wysokości
  2. osnowę podstawową bazową – punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności realizujące przyjęte układy odniesienia, i które są rozmieszczone równomiernie na terenie Polski
  3. osnowę szczegółową – punkty wyznaczone w sieciach będących rozwinięciem podstawowej osnowy geodezyjnej, a stopień ich zagęszczenia jest uzależniony od stopnia zurbanizowania terenu.

Współrzędne punktów podstawowej oraz szczegółowej osnowy geodezyjnej wyznacza się w obowiązującej realizacji geodezyjnego europejskiego ziemskiego systemu odniesienia ETRS89[3].

Ze względu na cechę określającą znaczenie osnowy w pracach geodezyjnych i kartograficznych, kolejność włączania punktów do wyrównywania osnowę dzieliło się na 3 klasy. Podstawowym kryterium włączenia punktów osnowy do odpowiedniej klasy jest dokładność wyznaczenia współrzędnych (X, Y, H) punktu w państwowym systemie odniesień przestrzennych charakteryzująca się wartością błędu średniego wyznaczenia[3]:

  • klasę 1. stanowiła osnowa podstawowa fundamentalna
  • klasę 2. stanowiła osnowa podstawowa bazowa
  • klasę 3. stanowiła osnowa szczegółowa.

Osnowy geodezyjne, ze względu na wykorzystanie do konkretnych pomiarów geodezyjnych oraz sposób przedstawienia wzajemnego położenia punktów, dzieliło się na:

  • osnowę poziomą (podstawową fundamentalną, bazową oraz szczegółową), w której określone jest wzajemne poziome położenie punktów na powierzchni, bez uwzględnienia różnic wysokości,
  • osnowę wysokościową (podstawową fundamentalną, bazową oraz szczegółową), w której określono wysokość punktów względem poziomu odniesienia,
  • osnowę dwufunkcyjną, której punkty mają znane położenie i wysokość, a więc spełniają równocześnie funkcje punktów osnowy poziomej i wysokościowej.

Modernizację podstawowej osnowy geodezyjnej przeprowadzało się nie rzadziej niż co 20 lat, a osnowy zakładanej metodami satelitarnymi GNSS nie rzadziej niż co 10 lat[3].

1979–2012

edytuj

W latach 1979–2012 rodzaj i klasy osnów geodezyjnych określane były poprzez instrukcje i wytyczne techniczne obowiązujące w latach 1979–1999 i wprowadzane od 1979 na podstawie zarządzeń Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii (GUGiK); oraz obowiązujące w latach 1999–2012 na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 marca 1999[4], które zostało uchylone 8 czerwca 2012 w związku z wejściem w życie zapisów ustawy z 4 marca 2010 o infrastrukturze informacji przestrzennej[5].

Ze względu na gęstość rozmieszczenia, dokładność oraz rolę w pracach geodezyjnych osnowy dzieliły się na:

  • osnowę poziomą[6]:
    • podstawową (I klasa)
    • szczegółową (II i III klasa)
    • pomiarową (nieklasyfikowana)
  • osnowę wysokościową[7]:
    • podstawową (I i II klasa)
    • szczegółową (III i IV klasa)
    • pomiarową (nieklasyfikowana)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Dz.U. z 2021 r. poz. 1341.
  2. Wytyczne do przeliczeń osnów poziomych i granic administracyjnych oraz przekształceń map katastralnych do układu „2000”, Warszawa, 2003.
  3. a b c d e Dz.U. z 2012 r. poz. 352.
  4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 1999 r. w sprawie standardów technicznych dotyczących geodezji, kartografii oraz krajowego systemu informacji o terenie (Dz.U. z 1999 r. nr 30, poz. 297).
  5. Ustawa z 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. z 2021 r. poz. 214).
  6. Instrukcja techniczna G-1. Warszawa: GUGiK, 1986.
  7. Instrukcja techniczna G-2. Warszawa: GUGiK, 1988.

Linki zewnętrzne

edytuj