Płetwal tropikalny
Płetwal tropikalny[5], płetwal równikowy[6] (Balaenoptera edeni) – gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae).
| Balaenoptera edeni[1] | |||
| Anderson, 1879 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
płetwal tropikalny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1879 roku brytyjski przyrodnik John Anderson nadając mu nazwę Balænoptera edeni[2]. Holotyp pochodził „z drogi do Thaybyoo Choung, która biegnie do Zatoki Martaban pomiędzy rzekami Sittang i Beeling, i mniej więcej w równej odległości od każdej z nich”, w Mjanmie[2][7]. Holotypem był szkielet (numer katalogowy I. M. No. a) znajdujący się w Muzeum Indyjskie w Kolkacie i zebrany przez majora A.G. Duffa, zastępcę komisarza Birmy Brytyjskiej, i M. Duke’a, asystenta[8].
Balaenoptera edeni jest często reprezentowany przez dwa gatunki, edeni i brydei, ale obecnie rozpoznaje się tylko B. edeni[4][9][10]. Najnowsze dowody molekularne i morfologiczne sugerują jednak, że prawdopodobnie istnieją co najmniej dwa ważne gatunki w kompleksie B. edeni: „mała forma” edeni z Hongkongu, Australii i południowo-zachodniej Japonii oraz „zwykła” lub „duża forma” brydei z wód pelagicznych zachodniej części północnego Oceanu Spokojnego i wschodniego Oceanu Indyjskiego[10]. Dopóki nie uda się pobrać większej liczby okazów tych dwóch form i przeanalizować ich za pomocą technik morfologicznych i molekularnych, nie będzie można rozstrzygnąć kwestii taksonomicznych[10]. Trzeci takson, wcześniej zaliczany do kompleksu B. edeni jako „karłowata forma” z Filipin, został w 2003 roku uznany za odrębny gatunek B. omurai[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[10].
Etymologia edytuj
- Balaenoptera: rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal); gr. πτερον pteron „płetwa”[11].
- edeni: Sir Ashley Eden (1831–1887), brytyjski dyplomata zawodowy, sekretarz gubernatora Bengalu w latach 1860–1871, główny komisarz Birmy Brytyjskiej w 1871 roku, zastępca gubernatora w Bengalu w latach 1877–1882[12].
Zasięg występowania edytuj
Płetwal tropikalny występuje w tropikalnych i ciepłych wodach w umiarkowanej części półkuli północnej i południowej, zwykle między 40° szerokości geograficznej północnej a 40° szerokości geograficznej południowej[10].
Morfologia edytuj
Długość ciała 1300–1450 cm; masa ciała 15000–16600 kg („zwykła forma”); długość ciała 1050–1150 cm („mała forma”)[9]. Wieloryby z kompleksu płetwala tropiklanego z północnego Oceanu Indyjskiego (obszar typu edeni) są zwykle mniejsze (1100 cm) od tych z wód przybrzeżnych Afryki Południowej (obszar typu brydei) i innych obszarów, które mają większe średnie całkowite długości ciała (1400–1500 cm)[9]. Ta dychotomia w wielkości ciała przenosi się na inne baseny oceaniczne[9].
Ekologia edytuj
Szczegóły dotyczące jego zachowania są słabo poznane[13], gdyż badania były prowadzone głównie na nieżyjących okazach. Prawdopodobnie żyje w małych grupach i żywi się głównie rybami.
Status zagrożenia edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Balaenoptera edeni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J. Anderson: Anatomical and zoological researches: comprising an account of the zoological results of the two expeditions to western Yunnan in 1868 and 1875; and a monograph of the two cetacean genera, Platanista and Orcella. London: B. Quaritch, 1878, s. 551, ryc. xliv. (ang.).
- ↑ Ø. Olsen. On the External Chafacters and Biology o£ Bryde’s Whale (Balænoptera brydei*), a new Rorqual from the Coast o£ South Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1913 (4), s. 1073–1074; ryc. cix–cxi, 1912. (ang.).
- ↑ a b c J.G. Cooke & R.L. Brownell jr., Balaenoptera edeni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-28] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Urząd Rady Ministrów, Dziennik ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Wydania 142-162, 2009, s. 11305.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Balaenoptera edeni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-29].
- ↑ P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 159, 1966. (ang.).
- ↑ a b c d T. Deméré: Family Balaenopteridae (Rorquals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 289–290. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 103, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 120–121. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ Jessica O’Grady: Balaenoptera edeni. Animal Diversity Web. [dostęp 2015-09-07]. (ang.).