Płonka Kościelna
Płonka Kościelna – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Łapy[6][5].
| wieś | |
 Widok na wieś z DW681 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
120–128 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
18-100[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0033873[5] |
Położenie na mapie gminy Łapy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
 53°00′06″N 22°49′41″E/53,001667 22,828056[1]
| |
Zaścianek szlachecki Kościelna należący do okolicy zaściankowej Płonka położony był w drugiej połowie XVII wieku w powiecie suraskim ziemi bielskiej województwa podlaskiego[7]. W latach 1975–1998 administracyjnie należała ona do województwa białostockiego. Według danych gminnych, pod koniec 2007 r. wieś zamieszkiwało 447 osób.
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0033880 | Glinki | część wsi |
| 0033896 | Kaczorowo | część wsi |
| 0033904 | Ptasia | część wsi |
Historia i położenie edytuj
Płonka Kościelna jest usytuowana w odległości 4 km na północny zachód od Łap i 30 km na południowy zachód od Białegostoku. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 681. Miejscowość znajduje się w dolinie rzeki Awissa, lewobrzeżnego dopływu Narwi.
Pierwsze informacje na temat wsi pochodzą z roku 1203, z dokumentu wystawionego przez księcia Konrada Mazowieckiego, który nadał biskupowi płockiemu Gunterowi dobra ziemskie. Płonka jest wymieniona w dokumencie dwukrotnie: jako własność biskupa oraz jako wieś, w której może on pobierać myto za przeprawę przez rzekę (most?). Wiadomo było, że na wspomniane tereny zaczęli napływać osadnicy, głównie z Mazowsza.
Kolejne wzmianki o Płonce pojawiły się dwieście lat później. Na temat miejscowości pisano także w poł. XVII w., kiedy to wojska Wincentego Gosiewskiego zatrzymały się w Płonce podczas przemarszu z Brańska do Prus Książęcych. W 1827 wieś Płonka Wielka, zwana też Kościelną, liczyła 737 mórg obszaru. Posiadała drewniany kościół parafialny, wiatrak, szkołę początkową, jak również dom schronienia (przytułek) dla starców i kalek.
27 maja 1944 Niemcy przeprowadzili aresztowania wśród mieszkańców wsi. Żołnierze SS (lub SD) wraz z żandarmami z Łap zorganizowali obławę ludność. Aresztowanych przewieziono do Białegostoku a następnie do obozów koncentracyjnych. 7 osób wśród zatrzymanych już nie powróciła do domów. W czasie łapanki zamordowano Mieczysława Płońskiego[8].
Obecnie Płonka Kościelna znana jest z miejscowego sanktuarium maryjnego, w którym znajduje się XVII-wieczny obraz Wniebowzięcia NMP pędzla Teodora Łosickiego. Wykonany techniką olejną, obraz ma wymiary 130 na 85 cm. W czerwcu 1985 r. odbyła się uroczystość koronacji tego obrazu.
W odległości niespełna 1 km w kierunku na południowy zachód, przy drodze do wsi Płonka-Matyski znajduje się tzw. cudowne źródło na Łasku, chętnie odwiedzane przez pielgrzymów. Natomiast we wrześniu 1983 r., dla uczczenia 300. rocznicy wiktorii wiedeńskiej, na placu przy skrzyżowaniu dróg w pobliżu kościoła odsłonięto kamienną rzeźbę – pomnik króla Jana III Sobieskiego.
Powstanie parafii edytuj
Za oficjalną datę powstania parafii uważa się rok 1502, kiedy to dziedzice (Paweł, Michał, Marcin, Stefan i Jan Płońscy) zapisali miejscowemu kościołowi czterdzieści mórg ziemi. Powstała parafia należała do dekanatu Bielsk Podlaski.
Istniejący neogotycki kościół w Płonce zbudowano w latach 1905–1913. Dwuwieżowa świątynia miała 55 metrów długości oraz 25 metrów szerokości. Poważne zniszczenia wież, dachu i sklepienia, jakich budynek doznał w trakcie II wojny światowej, usuwano przez ponad 20 następnych lat. Obecnie kościół jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła. W strukturze Kościoła rzymskokatolickiego parafia płonkowska należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Łapy.
W odległości 0,2 km od kościoła zlokalizowano parafialny cmentarz (ma on powierzchnię ok. 2 ha). Obecnie istnieje możliwość skorzystania z wyszukiwarki osób zmarłych, pochowanych na cmentarzu[9].
Obiekty zabytkowe edytuj
Zespół kościoła parafialnego, nr rej.: A-327 z 24.02.2011:
- neogotycki kościół pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1906–1913
- drewniana kaplica cmentarna, pochodząca z 1800 r.
- cmentarz przy kościele, ob. nieczynny, XV-1905
- ogrodzenie z bramami, XVII, 1 ćw. XX[10]
Zobacz też edytuj
Galeria zdjęć edytuj
-
Kościół parafialny Michała Archanioła -
Rzeka Awissa -
Pomnik króla Jana III Sobieskiego -
Cudowne źródlło na Łasku -
Wota w kościele parafialnym -
Cmentarz przy kościele, XV-1905
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102518
- ↑ Wieś Płonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 938 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 92.
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 42.
- ↑ Wyszukiwarka osób zmarłych.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 8 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Płonka 1(2) ''a) P. Kościelna'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 310.
- Z historii Płonki – miejscowość i parafia. pawlowski.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-17)].
- Parafia pw. św. Michała Archanioła w Płonce Kościelnej
- Podlaskie sanktuarium w Płonce
- Sołectwo Płonka Kościelna – historia i aktualności