Pałac Królewski w Łobzowie
Pałac Królewski w Łobzowie – zabytkowy pałac z XVI w. zlokalizowany w Krakowie przy ul. Podchorążych 1 (dawne przedmieście Krakowa), będący częścią zespołu pałacowo-parkowego w Łobzowie, stanowiącego własność królewską.
 nr rej. A-127 oraz A-645 z 18 listopada 1983
| |
 Widok od frontu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°04′32,131″N 19°54′33,235″E/50,075592 19,909232
| |
HistoriaEdytuj
Gotycki Zamek Królewski XIV–XVI wiekEdytuj
Historia tej królewskiej rezydencji zaczyna się w XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego. Wówczas przy trakcie handlowym, który wiódł z Krakowa na Śląsk wzniesiono murowany budynek o charakterze wieży mieszkalno-obronnej, zwany w źródłach fortalicium, którego relikty do dzisiaj tkwią w murach pałacu. Drewniany gotycki zameczek z wieżą (castellum) wybudowany został w 1357 r. (lub 1367 r.)[1] przez Kazimierza Wielkiego i pełnił funkcję letniej rezydencji królewskiej. Według legendy zamieszkiwały tam kochanki Kazimierza Wielkiego, w tym piękna Esterka, z którą według Jana Długosza miał dwóch synów, Niemierzę i Pełkę, a także córki.
Manierystyczny Pałac Królewski XVI–XVII wiekEdytuj
Za panowania Stefana Batorego i Anny Jagiellonki, na przełomie XVI i XVII wieku gotycką rezydencję przekształcono w manierystyczny pałac. Pracę zlecił Batory Santiemu Gucciemu. Zaprojektował on także rozległy ogród. Na południe od części reprezentacyjnej, poza traktem królewskim, znajdował się obszar gospodarczy z folwarkiem (w części zachodniej) oraz dwoma stawami (w części wschodniej). Pomiędzy stawami a folwarkiem, od strony wsi Łobzów biegła droga prowadząca do zamku. Wejście do pałacu prowadziło przez bramę w murze zamykającym zespół od strony wschodniej. Południową granicę zespołu stanowiła Młynówka Królewska, nad którą znajdował się most z budynkiem bramnym.
Barokowy Pałac Królewski XVII–XVIII wiekEdytuj
Kolejne przemiany miały miejsce za panowania Zygmunta III, kiedy to, w latach 1602–1605, Giovanni Trevano nadał pałacowi szatę barokową. W latach 1642–1646 budowlę odrestaurowano. Kolejni Wazowie – Władysław IV i Jan Kazimierz również nie szczędzili środków na utrzymanie reprezentacyjnego charakteru rezydencji. Źródła historyczne wskazują, że pałac w Łobzowie budził zachwyt wśród ówczesnych[potrzebny przypis]. W 1655 roku rezydencja została zniszczona przez wojska szwedzkie.
W okresie panowania Jana III Sobieskiego (1674–1696) pałac został wyremontowany. Podczas wojny z Turcją w pałacu zamieszkała królowa Maria Kazimiera z dziećmi. Po powrocie król świętował zwycięstwo w Łobzowie, nie zaś na Wawelu. W pałacu wystawiano trofea wojenne.
W XVIII wieku rezydencja królewska w Łobzowie podupadła, głównie ze względu na brak zainteresowania nią ze strony królów z dynastii Wettynów.
Losy rezydencji w XIX i XX wiekuEdytuj
Za czasów zaborów losy pałacu były różne. Austriacy początkowo oddali posiadłość w wieczystą dzierżawę niejakiemu Beniszowi w zamian za zobowiązanie się do utrzymywania pałacu i ogrodu w stanie jego świetności. Gdy jego spadkobiercy nie wywiązali się z nałożonego zadania, Austriacy wykupili Łobzów z wieczystej dzierżawy przeznaczając go na Szkołę Kadetów (tzw. C.K. Instytut Kadetów). Po 1918 ulokowano tu Szkołę Podchorążych.
Współczesność (XXI wiek)Edytuj
Po II wojnie światowej posiadłość przekazano Politechnice Krakowskiej. Część parku dworskiego została wykarczowana pod budowę stadionu WKS Wawel otwartego w 1953 r. Obecnie gmach pałacu nadal należy do Politechniki; mieści się w nim Wydział Architektury oraz Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki (kiedyś Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki). Pałac wpisano do rejestru zabytków 18 listopada 1983 r. pod pozycjami A-127 i A-645 jako "założenie pałacowo-parkowe na Łobzowie". Miłośnicy zabytków oraz historycy sztuki postulują odrestaurowanie pałacu, który niegdyś był określany mianem drugiego Wersalu. Uwzględniając jego lokalizację w obecnym centrum Krakowa, niewątpliwie byłby ogromną atrakcją turystyczną, tym bardziej, że odtworzenia wymagałby tylko ogród, zaś pałac jedynie rewitalizacji.
GaleriaEdytuj
![Szczegółowa panorama Krakowa z ok. 1603/1605 zamieszczona w dziele G. Brauna i F. Hogenberga "Civitates orbis terrarum", wydanego w Kolonii najpóźniej w 1617, zatytułowana Cracovia Metropolis Regni Poloniae (tł. Kraków Metropolia Królestwa Polskiego). U dołu widać orszak królewski zmierzający do Łobzowa (łac. Lobzovia)[2]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Cracovia-lobzovia.jpg/120px-Cracovia-lobzovia.jpg)
Szczegółowa panorama Krakowa z ok. 1603/1605 zamieszczona w dziele G. Brauna i F. Hogenberga "Civitates orbis terrarum", wydanego w Kolonii najpóźniej w 1617, zatytułowana Cracovia Metropolis Regni Poloniae (tł. Kraków Metropolia Królestwa Polskiego). U dołu widać orszak królewski zmierzający do Łobzowa (łac. Lobzovia)[2]
Fragment wydanej w Paryżu w I poł. XVII w., panoramy Krakowa nieznanego autora, replika widoku Matthäusa Meriana z 1619 roku. Na tym fragmencie widoczny zespół folwarczny w Łobzowie z Pałacem królewskim
Fragment Planu Kołłątajowskiego z 1785, z zarysem budynków folwarku łobzowskiego
A.Vogel, "Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" – od północnego wschodu, 1806
Michał Stachowicz (1768–1825), "Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" – od południowego wschodu 1820
Antoni Lange (1774–1842), "Ruiny pałacu królewskiego w Łobzowie" – od północy 1825–1827
Przejęcie Szkoły Kadetów w Pałacu Łobzowskim przez polskie oddziały X–XI 1918
Pałac w Łobzowie współcześnie (2012)
Pałac w Łobzowie, obecnie Politechnika Krakowska
Mur (koniec XVI w.) Pałacu Łobzowskiego od strony ul. Zakątek
![Szczegółowa panorama Krakowa z ok. 1603/1605 zamieszczona w dziele G. Brauna i F. Hogenberga "Civitates orbis terrarum", wydanego w Kolonii najpóźniej w 1617, zatytułowana Cracovia Metropolis Regni Poloniae (tł. Kraków Metropolia Królestwa Polskiego). U dołu widać orszak królewski zmierzający do Łobzowa (łac. Lobzovia)[2]](/wiki/Plik:Cracovia-lobzovia.jpg){kind=small}
Zobacz teżEdytuj
- Pałace Krakowa – lista wszystkich zabytkowych pałaców znajdujących się w Krakowie
- Kopiec Esterki
PrzypisyEdytuj
- ↑ http://www.wilanow-palac.pl/lobzow_krolewski_ogrod_pod_krakowem.html L.Frey, Łobzów - królewski ogród pod Krakowem Portal Pałacu w Wilanowie (dostęp: 2003-03-11)]
- ↑ Reprodukcja lepszej jakości [Dostęp 13.02.2011]
BibliografiaEdytuj
- Aleksander Filipowicz, Marian Myszka, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznych dawnego folwarku królewskiego w Łobzowie [w:] ZNMHMK "Krzysztofory", nr 24, Kraków 2006, s. 21
Linki zewnętrzneEdytuj
- L. Frey, Łobzów - królewski ogród pod Krakowem Portal Pałacu w Wilanowie (dostęp: 2003-03-11)
- Pałac Królewski w Łobzowie na stronie SKOZK
- Fotografia współczesnego Pałacu w Łobzowie
- Pałac w Łobzowie – stare plany. krowodrza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
