Pałac Kurlandzki
Pałac Kurlandzki[2] (niem. Kurländer Palais) – rokokowy pałac, znajdujący się w Dreźnie, w dzielnicy Innere Altstadt. Powstały w latach 1728–1729 budynek często zmieniał właścicieli i pełnił funkcję rezydencjonalną, a w XIX wieku i na początku XX wieku był siedzibą instytucji związanych z medycyną oraz miejskiego stowarzyszenia. Po każdym z dwóch zniszczeń, jakim pałac ulegał w swej historii – podczas wojny siedmioletniej i bombardowania w 1945 roku, przeprowadzano jego odbudowę. Obecnie mieszczą się w nim biura, centrum konferencyjne, restauracja oraz klub muzyczny.
Pałac w 2011 roku | |
Państwo | |
---|---|
Kraj związkowy | |
Miejscowość | |
Adres |
Tzschirnerplatz 3–5, 01067 Dresden, Sachsen, Deutschland[1] |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Inwestor | |
Rozpoczęcie budowy |
1728 |
Ukończenie budowy |
1729 |
Ważniejsze przebudowy |
1814 |
Zniszczono |
1760, 1945 |
Odbudowano |
1763–1764, 2007–2008 |
Pierwszy właściciel |
August Christoph von Wackerbarth |
Obecny właściciel |
USD Immobilien GmbH |
Położenie na mapie Drezna | |
Położenie na mapie Niemiec | |
Położenie na mapie Saksonii | |
51°03′05″N 13°44′42″E/51,051389 13,745000 | |
Strona internetowa |
Lokalizacja edytuj
Pałac Kurlandzki jest położony na wschodnim skraju Starego Miasta w Dreźnie. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Albertinum i Nowa Synagoga[3]. Do pałacu można dojechać liniami tramwajowymi nr 3 i 7, wysiadając na przystanku Synagoge. W pobliżu znajduje się płatny parking naziemny oraz parking podziemny[3].
Historia edytuj
Początki edytuj
Pierwotnie na miejscu pałacu znajdował się jednokondygnacyjny budynek zbudowany w 1575 roku. W 1705 roku przeprowadzono jego rozbudowę, z kolei w 1718 roku gmach został oficjalną rezydencją generalfeldmarschalla i generalnego inspektora budowlanego w Saksonii, Augusta Christopha von Wackerbartha[4]. W 1728 roku, podczas wizyty króla Prus Fryderyka Wilhelma I, w budynku wybuchł pożar[5].
Nowy pałac edytuj
Na miejscu zniszczonego przez płomienie budynku w latach 1728–1729 powstał rokokowy pałac, którego budowę Wackerbarth zlecił krajowemu mistrzowi budowlanemu i architektowi Johannowi Christophowi Knöffelowi[6][3][4]. Po oddaniu pałacu do użytku w części jego piwnic od strony południowej odbywały się posiedzenia założonego przez saskiego elektora i króla Polski, Augusta II Mocnego, stowarzyszenia Sociéte des antisobres (pol. „Towarzystwo przeciwników trzeźwości”), co sprawiło, że pałac stał się centrum dworskiej kultury[4]. Po śmierci Wackerbartha w 1734 roku pałac został własnością jego przybranego syna Josepha Antona Gabaleona Wackerbartha-Salmoura, z kolei cztery lata później syn Augusta II Mocnego, Fryderyk August Rutowski, założył w nim pierwszą w Dreźnie i trzecią na ziemiach niemieckich lożę wolnomularską o nazwie Aux trois aigles blancs (pol. „Pod trzema białymi orłami”)[4][7]. W 1740 roku pałac kupił inny syn Augusta II Mocnego, Jan Jerzy[4].
Podczas wojny siedmioletniej, w 1760 roku gmach został zniszczony w wyniku dokonanego przez wojska pruskie bombardowania; jego odbudowę przeprowadzono w latach 1763–1764 pod kierownictwem dworskiego architekta Friedricha Augusta Krubsaciusa[4][6]. Podczas odbudowy dokonano niewielkich zmian w wyglądzie wnętrz pałacu, m.in. został zmieniony wystrój północno-zachodniej klatki schodowej[4]. W 1773 roku budynek ponownie zmienił właściciela – tym razem został nabyty przez Karola Krystiana, będącego wcześniej przez krótki okres księciem Kurlandii i Semigalii[4]. Dzięki temu gmach zyskał nazwę Pałac Kurlandzki (niem. Kurländer Palais, a wcześniej także Kurländisches Palais[3])[8]. Po śmierci Karola Krystiana, w 1797 roku, jego córka Maria Krystyna sprzedała pałac za 40 000 talarów Księstwu Kurlandii i Semigalii, po czym rok później budynek przejął elektor, a od 1806 roku król Saksonii, Fryderyk August III[4].
Dalsze użytkowanie edytuj
W 1813 roku w Pałacu Kurlandzkim urządzono lazaret, w którym leczeni byli głównie żołnierze ranni w bitwie pod Dreznem[4]. W następnym roku tymczasowy drezdeński Zakład Medycyny i Chirurgii (niem. Lehranstalt für Medizin und Chirurgie) otworzył w Pałacu Kurlandzkim będący jego następcą Instytut Położnictwa (niem. Hebammen-Institut), który w 1815 roku wszedł w skład nowo utworzonej Akademii Chirurgiczno-Medycznej (niem. Chirurgisch-Medizinische Akademie)[9][10]. Ulokowanie w pałacu placówki wymagało przebudowy wnętrz, której dokonano pod kierownictwem Christiana Friedricha Schurichta[4]. Podczas swego funkcjonowania w Pałacu Kurlandzkim Akademia Chirurgiczno-Medyczna, której jednym z profesorów był malarz, przyrodnik i lekarz Carl Gustav Carus, prowadziła badania naukowe, a także działalność leczniczą – w 1845 roku lekarze akademii wyleczyli tymczasowo ślepego, mającego wówczas cztery lata Karla Maya[4][5]. Akademia działała w pałacu do 1864 roku, kiedy to zakończyło się jej istnienie[9].
W latach 1865–1924 Pałac Kurlandzki był siedzibą Krajowego Kolegium Medycznego (niem. Landesmedizinal-Kollegium) oraz Krajowego Urzędu Zdrowia (niem. Landesgesundheitsamt), a w latach 1924–1945 jego pomieszczenia wykorzystywało stowarzyszenie Landesverein Sächsischer Heimatschutz, zaś piwnice były używane przez handlarzy winem[4][5].
Losy po 1945 roku edytuj
Podczas bombardowania Drezna w 1945 roku Pałac Kurlandzki został znacznie zniszczony. Dzięki wysiłkom konserwatorów zabytków z NRD udało się uchronić możliwe do odbudowy ruiny przed rozbiórką[4]. Do 1975 roku zachowane piwnice pałacu służyły jako magazyn wina[4]. W 1980 roku piwnice zaczęła użytkować funkcjonująca w ramach państwowej organizacji Kulturbund-Stadtorganisation Dresden grupa zainteresowań Interessengemeinschaft Jazz, na potrzeby której przeprowadzono trwającą rok ich rozbudowę[4][11]. Grupa, która w 1990 roku przekształciła się w klub Jazzclub Tonne, organizowała w piwnicach przyciągające wielu fanów koncerty wykonawców muzyki jazz, ale także innych gatunków, jak blues czy swing[11]. W 1997 roku Jazzclub Tonne przeniósł się do nowej siedziby z powodu wystawienia przez władze Saksonii ruin Pałacu Kurlandzkiego na sprzedaż bez zagwarantowania prawa do użytkowania piwnic[11].
Ruiny Pałacu Kurlandzkiego kupiła firma USD Immobilien GmbH, która przeprowadziła za około 12 milionów euro odbudowę gmachu z przeznaczeniem na ekskluzywny obiekt komercyjny[4][5]. Prace rekonstrukcyjne, uwzględniające wymagania konserwacji zabytków dotyczące zabezpieczenia oryginalnej substancji budowlanej, były realizowane przez spółkę FIRA Firmengruppe w okresie od stycznia 2007 roku do grudnia 2008 roku[4][5]. W odbudowanym pałacu mieszczą się biura, centrum konferencyjne, a także restauracja Kastenmeiers[8][5][12]. Jesienią 2015 roku jego piwnice ponownie stały się siedzibą Jazzclub Tonne[11].
Architektura edytuj
Pałac Kurlandzki składa się z dwukondygnacyjnego budynku głównego i trzykondygnacyjnych, aczkolwiek równych wysokością w stosunku do niego bocznych, odchylonych skrzydeł[3]. Fasada górnej części budynku głównego jest pokryta delikatnymi lizenami, a przez jej środek przebiega trzyosiowy ryzalit[6]. Na ryzalicie znajduje się osadzony na kamiennych podporach z rzeźbami przedstawiającymi klejnoty herbowe, mający 20 m długości balkon otoczony wykonaną z piaskowca balustradą[6][13]. Przed oknami umieszczone są wykonane z kutego żelaza niskie barierki[6].
Wnętrza edytuj
Wnętrza Pałacu Kurlandzkiego, na które składają się przestronne, wysokie pokoje, są rozmieszczone poprzecznie[3]. W zdobionym rokokowymi dekoracjami westybulu pałacu znajdują się umieszczone po jego lewej stronie schody o kształcie podkowy[6][14]. Po prawej stronie westybulu położone są trzy mniejsze, tworzące amfiladę, pomieszczenia zwane salami ogrodowymi (niem. Gartensäle), przez które widoczne są okrągłołukowe arkady dziedzińca ogrodowego (niem. Gartenhof)[14]. Na piętrze znajduje się duża sala balowa (niem. Festsaal), mająca powierzchnię trzech pokoi, umieszczonych bezpośrednio pod nią, i okna o wysokości 6 m[3][13]. Pierwotnie sala balowa posiadała bogate rokokowe dekoracje, natomiast po odbudowie pałacu ma nowoczesne elementy wystroju, a jedna z jej ścian, stanowiąca część historycznej substancji budowlanej, pozostała niewykończona w celu przypominania o historii budynku[6][13]. Od strony południowej do pałacu przylega mający 300 m² powierzchni dziedziniec pałacowy (niem. Palaishof), z otwartymi okrągłołukowymi arkadami[15].
Przypisy edytuj
- ↑ “Das besondere Restaurant im Kurländer - Palais in Dresden.”. [w:] Restaurants [on-line]. tripadvisor.de. [dostęp 2017-12-22]. (niem.).
- ↑ Drezno wraca do normy – architektura do dawnej formy. [w:] Bieżące [on-line]. lech.podbrez.pl, 2010-11-22. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g Das Kurländer Palais. [w:] Kurländer Palais [on-line]. dein-dresden.de. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Geschichte der Kurländer Palais. [w:] Geschichte [on-line]. kurlaender-palais.com. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c d e f Kurländer Palais. [w:] Referenzen [on-line]. fira.de. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g Ein Kleinod des Rokoko. redaktion-dresden.de. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ Die grosse Geschichte der Freimaurerei Freimaurerei Rituale und Grade. [w:] Freimauer [on-line]. books.google.pl. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b Heinz Quinger: Dresden und Umgebung: Geschichte, Kunst und Kultur der sächsischen Hauptstadt. [w:] Der historische Altstadtkern [on-line]. books.google.pl, 1999. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b Caris-Petra Heidel, Marina Lienert: Die Professoren der Medizinischen Fakultät Carl Gustav Carus Dresden und ihrer Vorgängereinrichtungen 1814–2004. [w:] 2. Vorläufereinrichtungen seit Mitte des 19. Jahrhunderts bis 1954 [on-line]. books.google.pl, 2005. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ Dirk Schultheiss, Friedrich Moll: Die Geschichte der Urologie in Dresden. [w:] Die Chirurgisch-medicinische Akademie zu Dresden [on-line]. books.google.pl, 2009. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c d Mathias Bäumel: Die Geschichte des Dresdner Jazzclubs Tonne begann vor vierzig Jahren. [w:] Kultur News [on-line]. dnn.de, 2017-03-14. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ Katharina Rögner, Ernst Wrba: Reiseführer Dresden und Sächsische Schweiz – Zeit für das Beste: Highlights, Geheimtipps, Wohlfühladressen. [w:] Kurländer Palais [on-line]. books.google.pl. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b c Festsaal & Kleiner Saal des Kurländer Palais. [w:] Festsaal [on-line]. kurlaender-palais.com. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ a b Gartensäle des Kurländer Palais. [w:] Gartensäle [on-line]. kurlaender-palais.com. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
- ↑ Palaishof des Kurländer Palais. [w:] Palaishof [on-line]. kurlaender-palais.com. [dostęp 2017-12-21]. (niem.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona restauracji Kastenmeiers (niem.)
- Strona klubu Jazzclub Tonne (niem.)