Pałac Schlegenbergów we Wrocławiu
Pałac Schlegenbergów (pałac książąt Hohenlohe[2], pałac Sinzendorfów, Bank Królewski, Cafe Royal) – dawny pałac miejski znajdujący się na rogu ulicy Wita Stwosza 12 i ulicy Łaciarskiej; najlepiej zachowany przykład surowego stylu klasycyzmu berlińskiego przełomu XVIII i XIX w.[2]
 nr rej. 170 z 15.02.1962[1]
| |
 Pałac Schlegenbergów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wita Stwosza 12 |
| Typ budynku |
pałac |
| Styl architektoniczny | |
| Inwestor |
Joseph von Schlegenberg |
| Kondygnacje |
trzy |
| Rozpoczęcie budowy |
1730/1736 |
| Ważniejsze przebudowy |
1800, 1875, 1878, 1924 |
| Kolejni właściciele |
Joseph von Schlegenberg (1726), Fryderyk Ludwik Hohenlohe (1794-1844) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′31,6″N 17°01′47,9″E/51,108778 17,029972
| |
Historia pałacu edytuj
Pierwszy murowany budynek na posesji Wita Stwosza 12, na planie wydłużonego prostokąta, został wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku. Jego gotyckie relikty zachowały się w obrębie piwnic i parteru. Kolejne przebudowy budynku miały miejsce w późnym renesansie (powstał wówczas otwór wejściowy w skrzydle frontowym) i w okresie wczesnego baroku (z powiększonym skrzydłem od ulicy Łaciarskiej)[3][4].
W 1726 roku właścicielem pałacu został hrabia Joseph von Schlegenberg[5]. Z jego inicjatywy około 1730[5] lub 1736[4] przeprowadzono gruntowną przebudowę budynku w późnobarokowym stylu architektonicznym[4]. Narożnikowemu, trzykondygnacyjnemu i dwuskrzydłowemu budynkowi nadano cechy pałacu miejskiego pokrytego mansardowym dachem[3]. W jego pięcioosiowej fasadzie umieszczono balkonowy portal prowadzący do sieni przelotowej oraz okna piano nobile[4]. Od strony ulicy Łaciarskiej znajdowała się 12-osiowa fasada[3][a]. Na pierwszym piętrze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne, które wynajmował kardynał Philipp von Sinzendorf, a w styczniu 1741 były kwaterą króla pruskiego Fryderyka II[5].
W 1794 roku właścicielem pałacu był generał pruski, komendant Wrocławia i późniejszy gubernator Berlina Friedrich Ludwig von Hohenlohe-Ingelfingen[3][6]. Około 1800 roku sfinansował on kolejną przebudowę budynku na styl klasycystyczny; jej projektantem był Johan Christian Valentin Schultze lub Karl Gottfried Geissler. Zmieniona została elewacja[7]. Do 1844 roku budynek służył jako rezydencja komendanta garnizonu[7].
Od 1875 roku budynek został dostosowany do potrzeb banku królewskiego. W 1878 część parterowa została zaadaptowana na cele gastronomiczne[4]; w późniejszych latach znajdowała się tu Cafe Royal[8].
W 1924 roku budynek przeszedł ponownie przebudowę. Otrzymał wówczas obecny kształt; dobudowano czwartą kondygnację a w narożniku budynku umieszczono wejście do lokalu gastronomicznego[2] usuwając balkonowy portal. Elewacja budynku otrzymała płaską, surową formę. Część parterowa była boniowana, pozostałe kondygnacje zostały od siebie oddzielone wąskimi gzymsami kordonowymi, a całość wieńczy gzyms koronujący wsparty na kroksztynach[2]. Prostokątne okna nie posiadają opasek, jedynie nad oknami drugiej kondygnacji umieszczono nadokienniki wsparte na półokrągłych pseudokonsolach ozdobionych motywem palmet. Pomiędzy drugą a trzecią kondygnacją, w osi centralnej elewacji północnej i w dwóch osiach elewacji zachodniej, zachowano XIX-wieczne płaskorzeźbione płyciny autorstwa Karla Ungera przedstawiające antycznych bogów i alegorii: Apolla ze Sztukami Pięknymi (od ulicy Wita Stwosza) i Marsa z Nike, Wenus, Pokojem i Zwycięstwem oraz Atenę z Geografią, Geometrią, Muzyką i Prawem (od ulicy Łaciarskiej[9][2][7]. Tematyka tych płaskorzeźb nawiązywała bezpośrednio do właściciela rezydencji, księcia Hohenlohe, miłośnika i mecenasa sztuki, twórcy angielskiego założenia pałacowo-parkowego na Szczytnikach[7].
Po 1945 edytuj
Działania wojenne w 1945 roku nieznacznie uszkodziły budynek. Został on odremontowany; w części od strony ulicy zachowano dekoracje i pierwotny układ pomieszczeń[2].
Uwagi edytuj
- ↑ W Encyklopedii Wrocławia, autorka hasła Aleksandra Bek podaje błędnie trzynaście osi.
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f Eysymontt 2011 ↓, s. 339.
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 647.
- ↑ a b c d e Harasimowicz 1998 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Brzezowski 2005 ↓, s. 289.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 293.
- ↑ a b c d Harasimowicz 1998 ↓, s. 23.
- ↑ Cafe Royal fotografia
- ↑ Detale architektoniczne i płaskorzeźby na polska-org
Bibliografia edytuj
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-885-6.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.