Pałac Tarnowskich w Tarnobrzegu
Pałac Tarnowskich, właśc. Zamek Tarnowskich w Dzikowie (obecnie dzielnica Tarnobrzega), Zamek Dzikowski – XV-wieczny zespół zamkowy głównej linii rodziny magnackiej Tarnowskich.
 nr rej. A-908 z 29.04.1975 oraz 209/A z 4.06.1984
| |
 Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Sandomierska 27, 39-400 Tarnobrzeg[1] |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Franciszek Maria Lanci (1830) |
| Rozpoczęcie budowy |
XV w. (lub wcześniej)[2] |
| Ukończenie budowy |
XV w. |
| Pierwszy właściciel |
Ossolińscy od XV wieku |
| Kolejni właściciele |
Tarnowscy (1522-1945) |
Położenie na mapie Tarnobrzega  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
 50°34′46″N 21°40′32″E/50,579444 21,675556
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
HistoriaEdytuj
XV – XIX wiekEdytuj
Budowa zamku została zapoczątkowana w XV wieku jako wieżowy dwór obronny. W XVII i XVIII wieku został adoptowany przez rodzinę Tarnowskich i przebudowany. Do zamku dodano system fortyfikacji bastionowych. W 1830 roku zamek został ponownie przebudowany na rezydencję – muzeum w stylu neogotyku, według projektu architekta Franciszka Marii Lanciego.
Tarnowscy zgromadzili w zamku wielkie zbiory dzieł sztuki, bibliotekę i archiwum.
Od 1834 roku w zamku przechowywano słynną kolekcję Tarnowskich, na którą składały się zbiory malarstwa europejskiego XVI-XVIII wieku, biblioteka (z rękopisem Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza) i archiwum rodowe, a także liczne pamiątki narodowe.
XX-lecie międzywojenne. Pożar zamkuEdytuj
W 1920 zamek był centralnym punktem formowania oddziału ochotniczego na wojnę polsko-bolszewicką (ochotnicy dzikowscy)[3].
W 1927 roku w zamku odbył się zjazd dzikowski, na którym doszło do spotkania pomiędzy galicyjskimi konserwatystami a przedstawicielami Sanacji.
W wyniku bardzo dużych mrozów instalacja wodociągowa w zamku zamarzała. Służba od pewnego czasu starała przywrócić jej sprawność ogrzewając rury lampami benzynowymi. Wieczorem po kolejnych nieudanych próbach udali się na spoczynek. Tuż po północy 21 grudnia 1927 roku, służący robił obchód całego budynku, ale nie zauważył tlącego się na strychu ognia[4].
Płomienie dostrzegła prawdopodobnie ok. 3 nad ranem służąca, która obudziła mieszkającego w zamku wraz ze swoją rodziną, bibliotekarza i nauczyciela w położonym nieopodal gimnazjum, Michała Marczaka. Zdając sobie sprawę z zagrożenia dla bezcennych zbiorów kultury narodowej, które znajdują się w zamkowej bibliotece, starał się je ratować z pomocą służby, a potem także zaalarmowanych mieszkańców Dzikowa oraz uczniów gimnazjum, w którym uczył. Przybyła straż pożarna z powodu zamarzniętych hydrantów próbowała ugasić pożar śniegiem.
Zbiory znajdujące się w bibliotece starało się ocalić 18 osób, byli to w większości uczniowie gimnazjum, a wraz z nimi porucznik Mastalski oraz Alfred Freyer, lekkoatleta, ośmiokrotny mistrz Polski i 14-krotny rekordzista kraju w biegach na długich dystansach. Płonący strop biblioteki zapadł się, zabijając 8 osób, w tym Freyera. Kilka minut później komendant policji zarządził bezwzględną ewakuację z budynku. Część bezcennych zbiorów udało się uratować.
W czasie pożaru właściciel zamku, hrabia Zdzisław Jan Tarnowski przebywał w Krakowie, a jego matka, Zofia z Zamoyskich Tarnowska, wówczas 90-letnia, pozostała w Dzikowie i została uratowana z płonącego zamku.
W 1931 roku zamek odbudowano, obiekt otrzymał formy neobarokowe. Wokół zamku założono w XIX wieku rozległy park krajobrazowy.
Historia najnowszaEdytuj
W 1972 roku w zamkowych piwnicach odnaleziono kolekcję cennych sreber, która została następnie przewieziona do zamku w Łańcucie[5].
Do roku 2007 mieściło się tutaj Technikum Rolnicze. W 2011 roku zakończył się gruntowny remont zamku, przystosowujący go do funkcji muzealnej. Przeprowadzone zostały renowacje piwnic oraz poddasza i zaadaptowane pod sale muzealne.
Z inicjatywy prezydenta Tarnobrzega, Norberta Mastalerza, od sezonu 2010/2011 klub tenisa stołowego KTS Tarnobrzeg będzie nosił nazwę KTS Zamek Tarnobrzeg. Zmiana nazwy klubu ma na celu promocję Zamku Dzikowskiego w Tarnobrzegu[6].
Część zabudowań podworskich w pobliżu pałacu została zaadaptowana do nowych roli. W kordegardzie przy bramie prowadzącej do zamku urządzono sklep z pamiątkami[7], a w budynku dawnej stajni i ujeżdżalni koni siedzibę ma Regionalne Centrum Promocji Obszaru Natura 2000 Tarnobrzeska Dolina Wisły z muzeum przyrodniczym[8].
Muzeum Historyczne Miasta TarnobrzegaEdytuj
Od 2011 zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega; dotychczasowa siedziba muzeum została przekształcona w Muzeum Polskiego Przemysłu Siarkowego (będące jego oddziałem).
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Dane kontaktowe. mhmt.pl. [dostęp 2011-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-16)]. (pol.).
- ↑ https://web.archive.org/web/20100507103556/http://www.mhmt.pl/historia-zamku.html Zarys historii architektury zamku
- ↑ Tadeusz Zych, Ochotnicy dzikowscy roku 1920, w: Biuletyn IPN, nr 7-8/2020, s. 54-60, ISSN 1641-9561
- ↑ Włodzimierz Kalicki. Pamięć w płomieniach. „Gazeta Wyborcza (Duży Format)”, 2011-12-22.
- ↑ www.zamki.res.pl. [dostęp 2012-01-06].
- ↑ Zamek Dzikowski w nazwie pingpongowego klubu. sportowefakty.pl, 2011-07-19. [dostęp 2011-07-20]. (pol.).
- ↑ NW24, Kochasz Tarnobrzeg? Odwiedź „Upominki w bramie Dzikowskiej” czyli sklep z tarnobrzeskimi gadżetami (zdjęcia), nadwisla24.pl | Regionalny Portal Informacyjny, 10 grudnia 2022 [dostęp 2023-05-31] (pol.).
- ↑ Centrum | Regionalne Centrum Promocji Obszaru Natura 2000 Tarnobrzeska Dolina Wisły, natura2000.tarnobrzeg.pl [dostęp 2023-05-31].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Strona o Zamku
- Historia Zamku wraz z archiwalnymi fotografiami. tptbg.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-01)].