Pałacyk Emanuela Rosta w Bielsku-Białej
Pałacyk Emanuela Rosta lub Willa Rosta – neorokokowo-secesyjny pałac miejski w Bielsku-Białej na rogu ulic Komorowickiej i Towarzystwa Szkoły Ludowej wybudowany w roku 1903 według projektu Emanuela Rosta juniora jako dom własny i siedziba jego biura architektoniczno-budowlanego. Obecnie siedziba Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej.
Historia edytuj
Budynek powstał dla Emanuela Rosta juniora, wziętego bielsko-bialskiego architekta, autora m.in. gmachu ratusza i kamienicy Pod Żabami, syna Emanuela Rosta seniora, również architekta. Zbudowany według własnego projektu był jego domem prywatnym oraz siedzibą biura architektoniczno-budowlanego.
W rękach rodziny Rostów, która w osobie jeszcze jednego Emanuela (1892–1973) kontynuowała tradycje architektoniczne po śmierci Rosta juniora w 1915 r., pałacyk pozostawał do końca II wojny światowej. 11 kwietnia 1945 został po nacjonalizacji przydzielony Wydziałowi Oświaty i następnie ulokowano w nim internat Polskiego Liceum Pedagogicznego. Po likwidacji tej szkoły w 1974 r. internat użytkowała Szkoła Zawodowa przy Fabryce Samochodów Małolitrażowych oraz przez pewien czas Liceum Ekonomiczne.
W 1979 r. budynek przekazano Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej, założonej w roku 1951 i zajmującej wcześniej tzw. gmach szkół średnich przy ul. Słowackiego róg Sienkiewicza. Biblioteka przeniosła się do pałacyku po jego generalnym remoncie w styczniu 1980. Parter zajęły pomieszczenia biblioteczna, a część piętra – administracyjne. W 1981 r. piętro otrzymał ośrodek kształcenia nauczycieli znany obecnie jako Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM”. W 2015 r. placówkę przeniesiono do niedalekiego gmachu po zlikwidowanym Kolegium Nauczycielskim przy ul. Legionów 25[1] i biblioteka pozostaje jedynym użytkownikiem obiektu. Od roku 2006 nieruchomość jest jej oddana w trwały zarząd.
3 maja 1986 r. budynek został wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A-452/86)[2].
Architektura i wnętrza edytuj
Jednopiętrowy narożny budynek w typie pałacu miejskiego jest bogato zdobiony w duchu neorokoka. W dekoracji fasady występują hermy, wazony, figury pełnoplastyczne (głównie postaci kobiece), kartusze, maszkarony, ornamenty muszli i łusek, herby miejskie Białej i rozbudowane nadokienniki. Nad dachem z lukarnami wznoszą się dwie kopuły o sylwecie szyszaka, które nawiązują do architektury wiedeńskiego Hofburga.
Od południa do budynku przylega ogród krajobrazowy, obecnie o częściowo zatartej kompozycji. Zachowane zadrzewienie pochodzi z lat 1910–1935, składają się na nie sosny wejmutki, buki, kasztany i platan. Niegdyś ogród wykorzystywano m.in. do lekcji botaniki dla dzieci. Od strony ogrodu znajduje się przeszklona weranda. Ogrodzenie stanowi kamienny cokół z ażurowymi metalowymi przęsłami przedzielonymi żeliwnymi słupkami.
Zachowała się większość oryginalnego wystroju wnętrz, w których dominuje styl secesyjny. Sień i klatkę schodową zdobią m.in. wielobarwne witraże okienne z motywami ptaków, ornamenty rocaille, kampanule, konchy, sztukateria kwiatowa i żeliwna balustrada z wizerunkiem gryfa. W pomieszczeniach parteru i piętra znajdują się ozdobne stiukowe sufity, czasem również stropy kasetonowe i plafonowe, boazerie z intarsjowanymi wzorami, płycinowa stolarka drzwiowa z rzeźbiarskimi supraportami, liczne kominki w oprawie z drewna, marmuru i ceramiki, kompozycje z kafli, a także oryginalne zespoły mebli na stałe przytwierdzonych do ścian, ozdobnie wytłaczane żeliwne kaloryfery ze zdobionymi osłonami oraz dwie łazienki, w tym jedna (na pierwszym piętrze) z całkowicie pierwotnym wyposażeniem.
Każde pomieszczenie utrzymane jest w innym klimacie. Do najciekawszych należy tzw. pokój japoński (pierwotnie oranżeria) inspirowany sztuką Dalekiego Wschodu z narożną fontanną, w którym do dekoracji ścian wykorzystano ciemnozielone kafle oraz pręty z prawdziwego bambusa, sala balowa, a także dawna kaplica wykonana w całości z różnych gatunków drewna, gdzie na intarsjowanej boazerii umieszczono pejzaż Białej z przełomu XIX i XX wieku z Beskidami w tle, a w narożniku znajduje się duży secesyjny kominek z niemieckim napisem na mosiężnej pokrywie: Edel sei der Mensch, hilfreich und gut[3] (Szlachetny niech będzie człowiek, pomocny i dobry[4]) – cytat z wiersza „Boskość“ Goethego.
-
Secesyjny kominek -
Żeliwna balustrada z wizerunkiem gryfa -
Sufit w sali wykładowej -
Klatka schodowa -
Czytelnia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej
Przypisy edytuj
- ↑ Kończy się pewien etap Kolegium. bielsko.info, 1 stycznia 2015. [dostęp 2017-08-19]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 12 [dostęp 2017-08-19].
- ↑ Johann Wolfgang von Goethe, Das Göttliche. [dostęp 2017-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-29)].
- ↑ Johann Wolfgang von Goethe, Boskość. [dostęp 2017-09-01].
Bibliografia edytuj
- Anna Bojanowicz-Pollakowa (redakcja): Pałacyk Rosta. Intrygujące piękno detali. Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2012. ISBN 978-83-60136-52-2.
- Bożena Glondys-Kadela (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bielsku-Białej): Pałacyk Rosta w Bielsku-Białej. Regionalny Instytut Kultury w Katowicach – Centrum Dziedzictwa, 7 czerwca 2016. [dostęp 2017-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-19)]. (pol.).