Państwa kandydujące do Unii Europejskiej

Opis państw europejskich mogących w przyszłości stać się państwami członkowskimi UE

Członkiem Unii Europejskiej może zostać tylko wolne, niepodległe, suwerenne, demokratyczne państwo europejskie, przestrzegające prawa międzynarodowego, o rozwiniętej gospodarce rynkowej, zdolnej do konkurowania na jednolitym, wspólnym rynku wewnętrznym. Wymogi te zostały spisane przez przywódców ówczesnej dwunastki podczas szczytu Rady Europejskiej w Kopenhadze z 1993 roku i znane są dzisiaj jako kryteria kopenhaskie. Ponadto w Madrycie w 1995 Rada Europejska nakazała zaakceptować w pełni i bez zastrzeżeń acquis communautaire oraz posiadać sprawnie działającą administrację i sądownictwo zdolne wyegzekwować unijne i wspólnotowe akty prawne (kryteria madryckie).

Unia Europejska i kandydaci do członkostwa

     Unia Europejska

     Brexit

     Oficjalni kandydaci (Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia, Turcja)

     Potencjalni kandydaci (złożył wniosek o członkostwo)

     Potencjalni kandydaci

     Stowarzyszenie zastąpione inną formą współpracy

     Członkostwo jest możliwe

Unia Europejska
EU on a globe.svg

Ten artykuł jest częścią serii o:
Relacjach zewnętrznych
Unii Europejskiej

Polityka zewnętrzna Unii Europejskiej
Stosunki z państwami europejskimi
Stosunki z koloniami i obszarami zamorskimi państw członkowskich
Główne kierunki polityki zagranicznej Unii
Współpraca z organizacjami międzynarodowymi
Tematy powiązane
Polityka bezpieczeństwa • CSDP • Misje ESDP • Eurosfera • CARDS • TACIS • MEDA • TAIEX
Portal Portal Unia Europejska

Sześć państw posiada oficjalnie status kandydata: Albania (od 2014), Czarnogóra (od 2010), Islandia (od 2010), Macedonia Północna (od 2005), Serbia (od 2012) i Turcja (od 1999). Wszystkie te państwa, z wyjątkiem Albanii i Macedonii Północnej rozpoczęły negocjacje ws. członkostwa[1]. W 2013 roku Islandia zawiesiła negocjacje do 2017 roku.

W strategicznym dokumencie przyjętym przez Komisję Europejską 5 listopada 2008 roku napisane jest: „Rozszerzenie służy realizacji strategicznych interesów UE dotyczących stabilności, bezpieczeństwa i zapobiegania konfliktom. Przyczynia się ono do zwiększenia dobrobytu i możliwości wzrostu gospodarczego, do poprawiania połączeń z ważnymi szlakami transportowymi i energetycznymi, a także do umacniania pozycji UE na świecie. W świetle wyzwań związanych ze stabilnością, przed jakimi stanęły niedawno państwa wschodniej części UE, konsekwentna realizacja polityki rozszerzenia staje się ważniejsza niż kiedykolwiek przedtem. Obecny program rozszerzenia obejmuje Bałkany Zachodnie i Turcję”[2].

W 2014 roku szef Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker powiedział, że nie przewiduje w ciągu najbliższych pięciu lat kolejnych rozszerzeń Unii. Według niego wspólnota musi najpierw poradzić sobie z problemami wewnętrznymi i wzmocnić się po kryzysie finansowym[3].

Państwa kandydująceEdytuj

Państwa uznane przez Komisję Europejską za oficjalnych kandydatów[4].
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Podpisanie stowarzyszenia Wejście w życie stowarzyszenia Data złożenia wniosku o członkostwo Oficjalny status kandydata do UE Rozpoczęcie negocjacji o członkostwo Liczba zamkniętych i otwartych rozdziałów negocjacyjnych Strefa wolnego handlu[5] Unia celna[6] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Albania styczeń 2003[8] 12 czerwca 2006[b][9] 1 kwietnia 2009[9] 24 kwietnia 2009[9][c] 27 czerwca 2014[9] – – Podpisana w 2006 roku, nie weszła jeszcze w życie – 12 500 31,9%
  Czarnogóra 26 września 2006[10] 15 października 2007[b][11] 1 maja 2010[11] 15 grudnia 2008[12] grudzień 2010[12] 29 czerwca 2012[11] 3/33 z 35[d][13][14] 2008 – 17 400 44,4%
  Macedonia Północna marzec 2000[15] 9 kwietnia 2001[b][16] 1 kwietnia 2004[16] 22 marca 2004[12] 16 grudnia 2005[16] – – 2004 – 15 200 38,8%
  Serbia 1 października 2005[17] 29 kwietnia 2008[b][17] 1 września 2013[17] 22 grudnia 2009[17] 1 marca 2012[17] 21 stycznia 2014[18] 2/8 z 35[d][19] 2008 – 15 200 38,8%
  Turcja 31 lipca 1959[20] 12 września 1963 – Ankara Agreement[21]
22 grudnia 1995 – Unia celna[22] 		1 stycznia 1996 – Unia celna[21] 14 kwietnia 1987[12] 11 grudnia 1999[23] 3 października 2005[21] 1/16 z 33[d][24] 1996 2001[22] 26 500 67,6%

Państwa oficjalnie uznane za kandydatówEdytuj

Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia biorą udział w Procesie stabilizacji i stowarzyszenia[25], porównywalnym do Układów Europejskich zawieranych w latach 90. z państwami Europy Środkowo-Wschodniej. W proces ten wchodzi zawarcie Układu Stowarzyszeniowego.

AlbaniaEdytuj

 
Unia Europejska i Albania
Zobacz też: Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego.

Państwa popierające integrację Albanii z UE: Niemcy[26], Chorwacja[27].

W czerwcu 2014 roku Rada Europejska przyznała Albanii status oficjalnego kandydata do UE. Warunkiem dalszej integracji z UE jest skuteczna realizacja reform, szczególnie w zakresie administracji państwowej i sądownictwa, poprawa zwalczania zorganizowanej przestępczości i korupcji, lepsza ochrona praw człowieka i praw mniejszości, a także przestrzeganie prawa własności.

CzarnogóraEdytuj

 
Unia Europejska i Czarnogóra
Zobacz też: Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego.

9 grudnia 2011 Rada Europejska zdecydowała o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Czarnogórą w czerwcu 2012 roku[28]. Czarnogórze udało się zamknąć tymczasowo trzy rozdziały (25 – nauka i badania, 26 – edukacja i kultura, 30 - stosunki zewnętrzne), a negocjacje trwają w kolejnych 30 rozdziałach[13].

IslandiaEdytuj

 
Unia Europejska i Islandia
Osobny artykuł: Stosunki Islandii z Unią Europejską.
Zobacz też: Europejski Obszar Gospodarczy.

W 2011 roku Komitet Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego ocenił postępy Islandii na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej. Zaznaczył konieczność dostosowania przepisów rybołówstwa Islandii do zasad rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, rozbieżności w kwestii połowów wielorybów i pozytywnie przyjął nowe porozumienie w sprawie Icesave[29].

Badanie Gallupa z 2007 roku wskazało, że 48% Islandczyków jest za członkostwem, 34% przeciwnych. Zwolennicy: Sojusz – partia socjaldemokratyczna[30], Halldór Ásgrímsson[31]. Valgerður Sverrisdóttir wyraziła chęć przystąpienia do strefy euro bez wchodzenia do UE. Ocenia się, że Islandia przystąpi do UE, jeżeli uczyni to Norwegia[32]. 25 maja 2009 roku islandzki rząd formalnie przedstawił parlamentowi wniosek o zezwolenie na rozpoczęcie rozmów członkowskich z Unią Europejską[33]. 17 lipca 2009 roku ambasador Islandii w Szwecji (państwu sprawującemu ówcześnie prezydencję w UE) przekazał na ręce szwedzkiego ministra spraw zagranicznych oficjalny wniosek parlamentu Islandii o przystąpienie do Unii. Następnie o tej decyzji poinformował islandzki ambasador przy Komisji Europejskiej.

Eurosceptyczny rząd Islandii, który objął władzę wiosną 2013 roku, zdecydował o zawieszeniu od września 2013 roku negocjacji akcesyjnych, nie wycofując przy tym wniosku o członkostwo. Do momentu przerwania rozmów udało się zamknąć negocjacje w 11 rozdziałach (a trwały one w kolejnych 17). Ze względu na wewnętrzną sytuację polityczną ostateczna decyzja ws. kontynuacji negocjacji i członkostwa w UE została zawieszona do 2017 roku. Islandia kontynuuje współpracę z UE w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Macedonia PółnocnaEdytuj

 
Unia Europejska i Macedonia Północna
Osobny artykuł: Stosunki Macedonii Północnej z Unią Europejską.

Komisja Europejska zarekomendowała wyznaczenie daty rozpoczęcia negocjacji, z powodu postępów Macedonii Północnej na drodze do członkostwa.

Na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej, przeszkodę stanowi znacząca mniejszość albańska – zagrożona jedność kraju; niski przyrost naturalny – według badań ONZ, w latach czterdziestych XXI wieku Macedończycy staną się mniejszością we własnym kraju, duża przestępczość, korupcja, silne struktury mafijne, gospodarka prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, problem z dialogiem politycznym, brak reformy policji, brak walki z korupcją, brak reformy sądownictwa i administracji publicznej, zła polityka państwa w dziedzinie zatrudnienia, a na terenach zamieszkanych przez mniejszość albańską także przypadki łamania prawa podczas wyborów.

Zobacz też: Konflikt grecko-macedoński i Porozumienie pokojowe z Ochrydy.

Państwa popierające europejskie aspiracje: Polska[34][35], Chorwacja[27].

W październiku 2013 roku KE po raz piąty rekomendowała rozpoczęcie rozmów akcesyjnych z Macedonią, posiadającą od grudnia 2005 roku status kandydata. Spór z Grecją o nazwę państwa macedońskiego pozostaje jednak głównym czynnikiem blokującym postępy integracyjne Macedonii. Wpływ na to mają również zadrażnienia z Bułgarią na tle projektu traktatu międzypaństwowego oraz spowolnienie tempa reform wewnętrznych.

SerbiaEdytuj

 
Unia Europejska i Serbia
Zobacz też: Stosunki Serbii z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: rozszerzenie Unii na Zachodnie Bałkany przyczyni się do stabilizacji i rozwoju tego regionu, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, nawiązanie współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii[36], nawiązanie współpracy z NATO[37].

Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[38][39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, wyjątkowe ubóstwo jej południowej części Prowincji Autonomicznej Kosowo i Metochia, pogorszenie stosunków z państwami, które uznały niepodległość Kosowa i żądanie od UE jasnego stanowiska, czy uznaje Serbię w jej dotychczasowych, potwierdzonych międzynarodowo granicach z Kosowem[41][42][43], brak członkostwa w WTO.

Państwa popierające: Grecja[44][45], Polska[46], Węgry[47], Hiszpania[48]. Państwa niechętne członkostwu: Holandia[49] i Rumunia[50].

UE 3 maja 2006 roku zawiesiła rozmowy stowarzyszeniowe jeszcze wtedy z Serbią i Czarnogórą z powodu niespełnienia przez nią warunku, jakim było aresztowanie do końca kwietnia Ratko Mladicia. Serbia jest kontynuatorem Serbii i Czarnogóry. Jednak w maju 2007 roku Unia Europejska zaznaczyła, że widzi zachodzące w Serbii zmiany pozwalające na wznowienie rozmów stowarzyszeniowych. 23 grudnia 2009 w Sztokholmie, serbski prezydent Boris Tadić złożył oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. 1 marca 2012 roku Serbia otrzymała status państwa kandydującego do członkostwa w Unii Europejskiej

Serbia rozpoczęła negocjacje 21 stycznia 2014 roku. Trwa faza screeningu. W dużej mierze ich tempo zależy od postępów w procesie normalizacji między Serbią i Kosowem – zawarcie porozumienia w tej sprawie 19 kwietnia 2013 roku w Brukseli i jego implementacja jest czynnikiem przesądzającym o postępie Serbii.

TurcjaEdytuj

Osobny artykuł: Stosunki Turcji z Unią Europejską.
 
Unia Europejska i Turcja

Argumenty zwolenników: państwo, które najdłużej czeka na decyzję Europy w sprawie członkostwa (od 1963 roku – kiedy to w Układzie Stowarzyszeniowym zapowiedziano jej wejście do ówczesnej EWG), aż 85% społeczeństwa popiera integrację Turcji z UE[51], silna westernizacja modelu życia i laicyzacja życia politycznego, szansa na demokratyzację tego państwa, jak i szansa na demokratyzację Unii[52], szansa na wyjście poza krąg cywilizacji chrześcijańskiej i budowanie zgody chrześcijańsko-muzułmańskiej, dzięki czemu Unia miałaby szansę stworzyć wielką, różnorodną kulturowo przestrzeń[52], przyczyni się również do stabilizacji w obszarze basenu mórz: Śródziemnego i Czarnego[53] oraz na Zakaukaziu[54], dobra kondycja gospodarcza[55][39][40], reformy gospodarcze, duża liczba ludności – wielki rynek zbytu, duża liczba Turków w państwach europejskich – przez to silne i długie związki kulturowe z Zachodem, nawiązanie do tradycji bizantyjskiej i do połączenia obu części dawnego Imperium rzymskiego, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy (od 9 sierpnia 1949), członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w NATO (od 1952 roku) – sojusznik militarny wielu państw członkowskich, druga co do wielkości armia NATO[56] – możliwość wniesienia ogromnego potencjału do dorobku militarnego UE, członkostwo stowarzyszone w Unii Zachodnioeuropejskiej, członkostwo w G20 – chęć odgrywania większej roli na arenie międzynarodowej, aspiracje do bycia regionalnym mocarstwem[potrzebny przypis], ważne położenie geostrategiczne (przez co umocnienie geostrategicznego położenia Unii Europejskiej) – szczególnie przy projektach energetycznych związanych z południowym Kaukazem i na Bliskim Wschodzie oraz procesach pokojowych w tym rejonie świata[57], przyjęcie prawa o fundacjach, reforma kodeksu karnego w zakresie wolności wypowiedzi, zapisanie w nowej tureckiej konstytucji pełnego poszanowania praw człowieka i wolności podstawowych, zapewnienia rozdziału władz oraz demokratycznego i świeckiego charakteru Państwa Tureckiego.

Argumenty przeciwników: spór z Armenią (nieuznawanie zbrodni ludobójstwa Ormian i utrzymywanie embarga gospodarczego, zamknięcie granicy i stosowanie gróźb wobec sąsiadów), niestabilne relacje z Grecją – nieuznawanie ludobójstwa Greków z początku XX wieku[potrzebny przypis], kwestia mniejszości kurdyjskiej[58], spór z Cyprem o Turecką Republikę Cypru Północnego (nieuznawanie Cypru, jednego z członków UE), de iure Turcja okupuje część terytorium UE[59], tylko nieco ponad 3% terytorium leży na kontynencie europejskim[60], przez większość swojej historii Turcja była w opozycji do Europy, duże wpływy wojska i ekstremalnych środowisk islamskich, niski poziom rozwoju gospodarczego – niemożność poradzenia sobie na rynku wewnętrznym, duża liczba ludności – możliwa duża fala emigracji w poszukiwaniu pracy, Turcja uzyskałaby ogromną możliwość blokowania procesu decyzyjnego, byłaby drugim państwem według liczby ludności (po Niemczech) – praktycznie żadna decyzja nie byłaby podjęta bez jej zgody[61], duża liczba Turków w państwach europejskich – trudności w odnalezieniu się w zachodnim świecie, przyjęcie Turcji może doprowadzić do rozluźnienia więzi kulturowych i spowolnienia procesów integracyjnych (obawy do cofnięcia integracji do strefy wolnego handlu)[62], nieufność (niechęć) państw arabskich związana z przeszłością i dominacją Osmanów[63], niezakończone problemy dotyczące wolności religijnej wyznań niemuzułmańskich, ingerencja w działania Patriarchatu Ekumenicznego, łamanie praw kobiet (w tym prawo do popełniania tzw. honorowe zabójstwa), wyjątkowo niski procent kobiet obecnych na rynku pracy, łamanie prawa związków zawodowych[64], ograniczany sądowo dostęp do portali internetowych.

Zobacz też: MEDA, Proces barceloński i Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego.

Zwolennicy potencjalnego członkostwa Turcji: Wielka Brytania[65], Szwecja[53], Polska (w osobie byłego prezydenta Lecha Kaczyńskiego[66][67] i premiera Donalda Tuska[68]). Przeciwnicy: Austria[69].

Turcja rozpoczęła negocjacje w październiku 2005 roku, są one otwarte w 13 rozdziałach negocjacyjnych (ostatni z nich: 22 – polityka regionalna i koordynacja instrumentów regionalnych został zainaugurowany w listopadzie 2013 roku). Tymczasowo udało się zamknąć negocjacje jedynie w rozdziale 25 (nauka i badania). Otwarcie negocjacji w ośmiu rozdziałach jest blokowane przez Cypr w związku z niewypełnianiem przez Turcję zapisów tzw. protokołu ankarskiego do umowy stowarzyszeniowej, co ma swoje korzenie w trwającym podziale Cypru na Republikę Cypru i tzw. Turecką Republikę Cypru Północnego. Ponadto Francja blokuje otwarcie czterech rozdziałów negocjacyjnych. Na przeszkodzie postępów negocjacyjnych Turcji stoi również sytuacja polityczna w tym państwie i zahamowanie reform wewnętrznych. Turcja czyni starania o otwarcie negocjacji w rozdziałach 23 (wymiar sprawiedliwości i prawa podstawowe) oraz 24 (sprawiedliwość, wolność, bezpieczeństwo).

Potencjalni kandydaciEdytuj

Państwa stowarzyszoneEdytuj

Państwa stowarzyszone z Unią Europejską.
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Podpisanie stowarzyszenia Wejście w życie stowarzyszenia Data złożenia wniosku o członkostwo Strefa wolnego handlu[5] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Bośnia i Hercegowina 25 listopada 2005[70] 16 czerwca 2008[b][70] 1 czerwca 2015[71] 15 lutego 2016[70] – 11 400 29,1%
  Gruzja 15 lipca 2010[72] 27 czerwca 2014[73] 1 lipca 2016[74] – 27 czerwca 2014 10 600 27%
  Kosowo 28 października 2013[75] 27 października 2015[b][76] 1 kwietnia 2016[77] – – 10 400 26,5%
  Maroko wiosna 1992[78][e] 26 lutego 1996[80] 1 marca 2000[80] 1 czerwca 1987[81] 2000[82] 8600 21,9%
  Mołdawia 12 stycznia 2010[83] 27 czerwca 2014[84] 1 lipca 2016[85] – 27 czerwca 2014 5700 14,5%
  Ukraina 5 marca 2007[86] 21 marca 2014 – część polityczna umowy[87]
27 czerwca 2014 – część handlowa umowy[87] 		1 listopada 2014 – tymczasowe wejście w życie części politycznej[87]
1 stycznia 2016 – tymczasowe wejście w życie części handlowej[87] 		– 27 czerwca 2014 8700 22,2%

Bośnia i HercegowinaEdytuj

 
Unia Europejska i Bośnia i Hercegowina

Argumenty zwolenników: rozszerzenie Unii na Zachodnie Bałkany przyczyni się do stabilizacji i rozwoju tego regionu, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, duże poparcie społeczne dla integracji europejskiej[88].

Argumenty przeciwników: niestabilność polityczna[89], zagrożona jedność państwa[90] (separatyzm części serbskiej[91]), głębokie podziały etniczne[92] duża przestępczość, korupcja, silne struktury mafijne[93], słaba gospodarka[94][39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, brak członkostwa w WTO, 121 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[95].

Zobacz też: Wysoki przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny, EUFOR Althea i Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego.

W 2005 rozpoczęto negocjacje w sprawie stowarzyszenia. W czerwcu 2008 doszło do podpisania umowy o stabilizacji i stowarzyszeniu[70]. Unia Europejska, w porozumieniu z Radą ds. Implementacji Pokoju, zamierza przejąć główną odpowiedzialność za stabilizację w Bośni[96]. Bośnia i Hercegowina oczekuje na przyznanie statusu kandydata, co będzie możliwe w oparciu o pozytywną ocenę stopnia ich stabilizacji wewnętrznej oraz zaawansowania prowadzonych przez nie reform.Państwa popierające aspiracje integracyjne: Polska[97].

GruzjaEdytuj

 
Unia Europejska i Gruzja

Argumenty zwolenników: podkreśla swoje chrześcijańskie i europejskie korzenie, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, silny i zdecydowany kierunek proeuroatlantycki – chęć członkostwa w NATO[98], 32. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[99]. Gruzja podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską 27 czerwca 2014 roku.

Argumenty przeciwników: położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[39][40] (dodatkowo zniszczona działaniami wojennymi z sierpnia 2008), prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, problem Abchazji i Osetii Południowej (separatyzm, chęć przyłączenia się do Rosji, niejasny status tych prowincji po konflikcie zbrojnym z Rosją w sierpniu 2008), niestabilność polityczna, oskarżenia opozycji o łamanie zasad demokracji przez prezydenta.

European Union-Georgia Action Plan wstępem do stowarzyszenia[100]. 27 czerwca 2014 roku podpisała umowę stowarzyszeniową.

Główni zwolennicy: Polska, Litwa, Łotwa, Estonia.

KosowoEdytuj

 
Unia Europejska i Kosowo
Osobny artykuł: Stosunki Kosowa z Unią Europejską.

Hiszpania, Cypr, Słowacja, Grecja i Rumunia nie uznały jednostronnego ogłoszenia niepodległości i zawetują jakiekolwiek formy współpracy UE z Kosowem. Państwo to jest jednym z najbiedniejszych regionów świata z czterdziestoprocentowym bezrobociem, wyjątkowo słabą gospodarką[101] i silnymi strukturami mafijnymi[102]. Oskarżenia o zbrodnie wojenne[103] a co za tym też idzie zupełny brak kontroli i ochrony mniejszości serbskiej i romskiej[104], niszczenie zabytków kultury prawosławnej[105]. Jedyne, co przeważa na plus, to używanie waluty euro i bycie swego rodzaju protektoratem Unii Europejskiej. UE wyeksportowała tam struktury państwowej administracji, sądownictwa i policji – EULEX (jednak z zastrzeżeniem neutralności tej misji względem statusu Kosowa[106]). Z drugiej strony jest to powód na nie, gdyż członkiem UE nie może być państwo, które nie posiada silnej administracji i sądownictwa. Wiąże się to z faktem egzekwowania prawa wspólnotowego, które spoczywa właśnie na sądownictwie i administracji państw członkowskich. Paradoksalnie obecnie Serbia może wejść do UE wcześniej niż Kosowo. Na niekorzyść Kosowa (jako samodzielnego państwa) przemawia również brak członkostwa w ONZ, Radzie Europy, OBWE, WTO. Na korzyść przemawia – osobne od Serbii – członkostwo w CEFTA – lecz jest to członkostwo jako Kosowo-UNMIK. Pierwszym i podstawowym argumentem przeciw członkostwu jest nie uznanie oficjalne przez Unię Europejską niepodległości Kosowa. Komisja Europejska rozpoznaje Kosowo tylko i wyłącznie jako obszar administracyjny Serbii pod nadzorem międzynarodowym[107].

W rezultacie porozumienia serbsko-kosowskiego i pozytywnego dla Kosowa raportu KE, 28 października 2013 roku podjęto negocjacje ws. zawarcia Porozumienia o stabilizacji i stowarzyszeniu z Kosowem (formuła EU-only), które zakończyły się w maju 2014 roku. Porozumienia zostało podpisane 27 października 2015 roku.

MarokoEdytuj

 
Unia Europejska i Maroko

Argumenty zwolenników: przyjęcie Maroka oznaczałoby wyjście poza świat chrześcijański i reunifikację obu brzegów Morza Śródziemnego, stosunkowo blisko Europy, więc nie powinno być problemu z wymianą handlową, członkostwo w ONZ, członkostwo w WTO, przyjęcie Maroka do UE byłoby czynnikiem stabilizującym w Afryce i w basenie Morza Śródziemnego, najwyższy stopień aplikacji acqius UE spośród państw śródziemnomorskich[108].

Argumenty przeciwników: niestabilna sytuacja polityczna, nieuregulowana kwestia Sahary Zachodniej; niespełnianie kryteriów kopenhaskich dotyczących praw człowieka; położenie na kontynencie afrykańskim; słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, Maroko uważa, że Hiszpańskie Posiadłości w Afryce Północnej są terytorium marokańskim okupowanym przez Hiszpanię.

Złożyło wniosek uważając, że jest demokratycznym państwem organicznie połączonym z Europą[109]. Odmówiono szans na członkostwo, między innymi z powodu nierozwiązanego konfliktu z Saharą Zachodnią. Trwają prace nad zaciśnięciem współpracy na zasadach szerszych niż ma to miejsce w przypadku umowy stowarzyszeniowej i Unii dla Śródziemnomorza[110].

Zobacz też: MEDA, Proces barceloński, Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego i Europejska Polityka Sąsiedztwa.

MołdawiaEdytuj

 
Unia Europejska i Mołdawia
Osobny artykuł: Stosunki Mołdawii z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską. Mołdawia podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską 27 czerwca 2014 roku.

Argumenty przeciwników: jedno z najbiedniejszych państw Europy, bardzo słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, duża przestępczość, silne struktury mafijne, problem separatyzmu Naddniestrza i stacjonowania tam obcych wojsk, praktyczny brak kontroli Mołdawii nad tym terenem.

The EU Moldova Action Plan jest wstępem do układu stowarzyszeniowego[111]. 27 czerwca 2014 roku podpisała umowę stowarzyszeniową.

Główny zwolennik: Rumunia. Pozostałe państwa: Polska[112][113].

UkrainaEdytuj

 
Unia Europejska i Ukraina
Osobny artykuł: Stosunki Ukrainy z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską (przynajmniej zachodniej i centralnej części państwa), osłabienie wpływów Rosji, aspiracje proatlantyckie[114].

Argumenty przeciwników: niejednolitość kraju, niestabilność polityczna, częste zmiany rządów i rozwiązywanie parlamentu[115], brak reform gospodarczych i politycznych, niestabilność w kierunku proeuroatlantyckim, silne tendencje prorosyjskie (propagowanie eurazjatyzmu, a co za tym idzie antyeuropeizmu) na wschodzie państwa, gloryfikacja formacji OUN i UPA na zachodniej Ukrainie, rosnąca przestępczość, słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, bardzo długie negocjacje w sprawie stowarzyszenia, zaprzeczenie roli bufora między Unią Europejską a Rosją[116] niejasny status międzynarodowy Krymu, 155. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[117], ryzyko napływu imigrantów po otwarciu granic do słowiańskojęzycznych państw UE skutkujące wzrostem bezrobocia.

W marcu 2007 rozpoczęto negocjacje w sprawie szerszego porozumienia UE-Ukraina podobnego do układów stowarzyszeniowych[118]. Współpraca UE-Ukraina dotyczy między innymi stworzenia wspólnej przestrzeni powietrznej, opracowania i realizacji strategii transportowej, która przyczyni się do rozwoju korytarzy transportowych[119]. W październiku 2010 Rada Najwyższa Ukrainy odrzuciła pomysł złożenia wniosku w sprawie członkostwa w Unii Europejskiej[120]. 21 marca 2014 roku została podpisana część polityczna Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Część handlowa umowy została podpisana 27 czerwca 2014 roku.

Główny zwolennik: Polska[121][122][123]. Pozostałe państwa popierające członkostwo: Szwecja, Dania, Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia[124], Austria[125], Portugalia[126].

Państwa należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego HandluEdytuj

Zobacz też: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu.
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Podpisanie stowarzyszenia Wejście w życie stowarzyszenia Data złożenia wniosku o członkostwo Oficjalny status kandydata do UE Strefa wolnego handlu[5] Unia celna[6] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Liechtenstein Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG – – EOG –[f] 139 100[g] 354,9%
  Norwegia Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG 1962, 1967 i 1992 –
w przeszłości Norwegia taki status otrzymała 		EOG –[f] 70 600 180,1%
  Szwajcaria[127] Osobne dwustronne porozumienia WE-CH Osobne dwustronne porozumienia WE-CH Osobne dwustronne porozumienia WE-CH 1992 – 1973 – 61 400 156,6%

LiechtensteinEdytuj

 
Unia Europejska i Liechtenstein

Argumenty zwolenników: dobry poziom rozwoju gospodarczego[39][40], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen od 19 grudnia 2011.

Argumenty przeciwników: członkostwo w UE uzależnione od decyzji Szwajcarii[128].

NorwegiaEdytuj

Zobacz też: Europejski Obszar Gospodarczy.
 
Unia Europejska i Norwegia
Osobny artykuł: Stosunki Norwegii z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego[39][40], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w NATO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen[129], a przez co współpraca w III filarze[130], współpraca w II filarze[131], 34. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[132].

Argumenty przeciwników: sprawa połowów ryb na Morzu Północnym i Norweskim[133], ogromne zyski ze złóż ropy naftowej na Morzu Norweskim (obawa przed byciem płatnikiem netto)[134].

Odmówiła wejścia w referendum w 1972, jak również w 1994. Partie polityczne popierające członkostwo Norwegii w Unii: Høyre, Norweska Partia Pracy. Przeciwne: Sosialistisk Venstreparti, Senterpartiet, Kristelig Folkeparti.

Zgodnie z badaniami opinii publicznej z 2011 roku: 72% Norwegów jest zdecydowanie przeciw, jedynie 12 procent badanych było za, reszta się waha (nawet wśród wyborców Høyre, czyli najbardziej proeuropejskiej z norweskich politycznych partii: 65% przeciw akcesji do UE)[135].

SzwajcariaEdytuj

 
Unia Europejska i Szwajcaria
Osobny artykuł: Stosunki Szwajcarii z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego[39][40], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen, 9 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[136], jeden z najważniejszych partnerów handlowych Unii[137].

Argumenty przeciwników: izolacjonizm, polityka neutralności państwa szwajcarskiego stałaby w opozycji do rozwoju jakiejkolwiek wspólnej obronności UE, niechęć do uczestnictwa w bojowych fragmentach misji pokojowych[138].

Po negatywnym wyniku referendum w sprawie Europejskiego Obszaru Gospodarczego zawieszono dalsze negocjacje.

Państwa należące do Partnerstwa WschodniegoEdytuj

Osobny artykuł: Partnerstwo Wschodnie.
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Unia celna[6] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Armenia 15 lipca 2010[139] W trakcie negocjacji[140] 9100 23,2%
  Azerbejdżan 15 lipca 2010[139] – 17 400 44,4%

ArmeniaEdytuj

 
Unia Europejska i Armenia

Argumenty zwolenników: pierwszy chrześcijański kraj świata, zawsze podkreślała swoje europejskie korzenie i aspiracje proeuropejskie[141], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, 28. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[142].

Argumenty przeciwników: konflikt z Turcją i sprawa Górskiego Karabachu, położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, niestabilność polityczna, łamanie zasad demokracji (postawienie w stan oskarżenia i pozbawienie wolności przez władze armeńskie przeciwników politycznych w marcu 2008[143]). Armenia jest bardziej zainteresowana integracją w unii celnej z Rosją, Białorusią i Kazachstanem oraz przystąpieniem do Unii Euroazjatyckiej.

Badania opinii publicznej: 64% za, 11,8% przeciw[144].

Zwolennicy: Galust Sahakia[145], Artur Baghdasarian[146]. Przeciwnicy: Robert Koczarian[147].

AzerbejdżanEdytuj

 
Unia Europejska i Azerbejdżan

Argumenty zwolenników: członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, aspiracje proatlantyckie[148], silne powiązania z Turcją, złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, geostrategiczne położenie.

Argumenty przeciwników: sprawa Górskiego Karabachu, położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, niestabilność polityczna, łamanie zasad demokracji, „rozdarcie” między Rosją, światem islamu i Zachodem (kierunek proeuroatlantycki popierany przez Turcję – o ile uznać Turcję za państwo zachodnie), brak członkostwa w WTO.

Pozostałe państwaEdytuj

Państwa, które mają możliwość członkostwa w Unii Europejskiej.
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Unia celna[6] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Andora 18 marca 2015[149] 1990[150] 49 900[h] 127,3%
  Monako 18 marca 2015[149] Unia celna FR z MC[151] 115 700[i] 295,2%
  San Marino 18 marca 2015[149] 1991[152][153] 59 500 151,8%
  Watykan – ? ?

AndoraEdytuj

 
Unia Europejska i mikropaństwa

Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, używanie waluty euro.

Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO; obecne relacje dwustronne reguluje umowa z 15 października 2004 roku[154].

MonakoEdytuj

Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, strefie euro, otwarte granice, wysoki poziom dobrobytu[39][40].

Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO.

San MarinoEdytuj

Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, strefie euro, otwarte granice.

Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO.

WatykanEdytuj

Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w OBWE, strefie euro, otwarte granice.

Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO.

Pozostałe państwa geograficznie europejskie – tworzące Unię EurazjatyckąEdytuj

Państwa geograficznie europejskie, które nie wyraziły chęci przystąpienia do Unii Europejskiej.
Państwo Strefa wolnego handlu[5] PKB per capita 2017 według WFB w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Białoruś – 18 600 47,5%
  Kazachstan – 26 100 66,6%
  Rosja Wspólna Przestrzeń UE-Rosja[155] 27 900 71,2%

BiałoruśEdytuj

 
Unia Europejska i Białoruś
Osobny artykuł: Stosunki Białorusi z Unią Europejską.

Argumenty zwolenników: geograficzne położenie na terenie Europy, członkostwo w ONZ, członkostwo w OBWE, zapowiedź ocieplenia stosunków po wypuszczeniu więźniów politycznych[156] i poprawy dwustronnych relacji[157] – szczególnie w sferze gospodarczej[158].

Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, niestabilność polityczna, brak demokracji i pluralizmu politycznego, brak wolnych mediów, ustrój zbliżony do autorytaryzmu, brak członkostwa w Radzie Europy, złe stosunki dwustronne UE-Białoruś, a nawet sankcje dyplomatyczne nałożone przez UE na dygnitarzy państwowych, Białoruś obecnie jest bardziej zainteresowana integracją w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw w tym szczególnie w ramach Państwa Związkowego Rosji i Białorusi, brak członkostwa w WTO, 150 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[159].

Państwo postulujące ocieplenie stosunków: Polska[160], Litwa[161], Niemcy[162]; polski pomysł pozytywnie przyjęty przez Białoruś[163] i Unię Europejską[164][165].

KazachstanEdytuj

 
Unia Europejska i Kazachstan

Argumenty zwolenników: część terytorium geograficznie leży na terenie Europy, członkostwo w ONZ, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO.

Argumenty przeciwników: słabe powiązania kulturowe z Europą, niska tożsamość europejska, słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, brak członkostwa w Radzie Europy, Kazachstan obecnie jest bardziej zainteresowany integracją w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw.

RosjaEdytuj

 
Unia Europejska i Rosja

Argumenty zwolenników: część terytorium geograficznie leży na terenie Europy, członkostwo w ONZ (ewentualne członkostwo umocniłoby pozycję Unii w Radzie Bezpieczeństwa), członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, duże poparcie społeczne integracji europejskiej[166], jako jedno z nielicznych państw świata posiada przywilej dwustronnych szczytów, w trakcie których omawiane są najważniejsze dwustronne kwestie, oraz zinstytucjonalizowanej formy współpracy: Stała Rada Partnerstwa Unia Europejska Rosja[167][168], Partnerstwo dla modernizacji[169], trzeci partner handlowy Unii.

Argumenty przeciwników: słabe powiązania kulturowe z Europą, niska tożsamość europejska, silne propagowanie eurazjatyzmu jako alternatywy dla jednoczącej się Europy i jako przeciwwaga dla państw europejskich skupionych w Unii, słaba gospodarka[39][40] – ukierunkowana na eksport surowców, prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, silne zawirowania na giełdzie[170][171], 134 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[172], oskarżana o próby łamania solidarności państw członkowskich (Gazociąg Północny, niechęć przyznania nowym państwom członkowskim – z 2004 i 2007 roku – przywilejów starej piętnastki), niestabilność demokracji, oskarżenia o łamanie praw człowieka i praw mniejszości narodowych (najjaskrawszy przykład rozwiązania tylko i wyłącznie siłowego – Czeczenia), konflikt wojskowy z Gruzją, ze względu na ogromny obszar spodziewane są utrudnienia w uczestnictwie we wspólnej polityce rolnej i wspólnej polityce rybołówstwa, brak członkostwa w WTO, zapowiedź wyjścia z Rady Europy[173], skupiona głównie na odbudowie swojej pozycji w dawnym ZSRR – czyli we Wspólnocie Niepodległych Państw. Komisja Europejska nie przewiduje poszerzenia o Rosję[174].

Państwa spoza Europy, które wyraziły chęć członkostwaEdytuj

Państwa stowarzyszone z Unią Europejską.
Państwo Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu Podpisanie stowarzyszenia Wejście w życie stowarzyszenia Strefa wolnego handlu[5] PKB per capita według WFB w 2017 w USD[7] Procent średniej UE[a]
  Izrael grudzień 1993[79][j] 20 listopada 1995[176] 1 czerwca 2000[176] 2000[177][178] 36 200 92,4%
  Republika Zielonego Przylądka – – –
Porozumienia AKP 		– 6900 17,6%

IzraelEdytuj

 
Unia Europejska i Izrael

Argumenty zwolenników: kulturowe i społeczne powiązania z Europą (występowanie w europejskich rozgrywkach sportowych, Eurowizji), wysoki rozwój gospodarczy[39][40], członkostwo w ONZ, członkostwo w WTO, obserwator w Radzie Europy, kandydat do OECD, 46 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[179].

Argumenty przeciwników: niespełnianie kryteriów kopenhaskich, nieprzestrzeganie prawa międzynarodowego oraz praw człowieka, konflikt izraelsko-palestyński, konflikty z pozostałymi sąsiadami, niestabilna sytuacja geopolityczna, położenie na kontynencie azjatyckim, silne wpływy fundamentalistów religijnych, w związku z wyjątkowo trudnymi warunkami uprawy rolnictwa (niesprzyjający, suchy klimat, jałowe gleby – pustynie) przewidywane duże trudności we wspólnej polityce rolnej.

Zobacz też: Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego i Europejska Polityka Sąsiedztwa.

Zwolennicy potencjalnego członkostwa: Beniamin Netanjahu, Szimon Peres, Awigdor Lieberman, Silwan Szalom, Silvio Berlusconi, Marco Pannella. Równie wielu przeciwników. Badanie z lutego 2007: 75% Izraelczyków za wstąpieniem do UE[180]. Trwają prace nad zwiększeniem więzi UE-Izrael zawartych w umowie stowarzyszeniowej i Unii dla Śródziemnomorza[181] Główny zwolennik: Włochy. Państwo postulujące zaciśnięcie związków dwustronnych: Polska[182]. Komisja Europejska nie przewiduje poszerzenia o Izrael[174].

Republika Zielonego PrzylądkaEdytuj

 
Republika Zielonego Przylądka

Argumenty zwolenników: należy do Makaronezji, tak jak Wyspy Kanaryjskie i Azory, członkostwo w ONZ, WTO, przyjęcie Republiki Zielonego Przylądka do UE byłoby czynnikiem stabilizującym w Afryce.

Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[39][40], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, nieuczestniczenie w projekcie Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, trudności w zbudowaniu jedności i spójności gospodarczej ze względu znaczne oddalenie od Europy (wprawdzie RZP powołuje się na to, iż leży na tym samym archipelagu co Wyspy Kanaryjskie i Madera, ale trzeba zauważyć, że już teraz występują problemy z aplikacją prawa wspólnotowego i terytoria te korzystają ze specjalnego wsparcia dla terytoriów odległych od Europy[k]).

Zobacz też: AKP.

Prezydent Mário Soares w marcu 2005 roku ogłosił stanowisko, aby rozpocząć negocjacje w sprawie przyszłego potencjalnego członkostwa w UE[183].

Główny zwolennik: Portugalia.

Zobacz teżEdytuj

Unia Europejska
 

Ten artykuł jest częścią serii o:
Relacjach zewnętrznych
Unii Europejskiej

Polityka zewnętrzna Unii Europejskiej
Stosunki z państwami europejskimi
Stosunki z koloniami i obszarami zamorskimi państw członkowskich
Główne kierunki polityki zagranicznej Unii
Współpraca z organizacjami międzynarodowymi
Tematy powiązane
Polityka bezpieczeństwa • CSDP • Misje ESDP • Eurosfera • CARDS • TACIS • MEDA • TAIEX
Portal   Unia Europejska

UwagiEdytuj

  1. ↑ a b c d e f g Średnia unijna (2017) = 39 200 USD.
  2. ↑ a b c d e f Porozumienie o Stabilizacji i Stowarzyszeniu.
  3. ↑ Według dodatkowego, rozszerzonego źródła wniosek został zgłoszony 28 kwietnia[8].
  4. ↑ a b c Zamknięte tymczasowo.
  5. ↑ Według IEMed. negocjacje rozpoczęły się w grudniu 1993 roku[79].
  6. ↑ a b brak unii celnej, EOG zakłada SWH i UG z pominięciem UC.
  7. ↑ Dane z 2009 roku.
  8. ↑ Dane z 2015 roku.
  9. ↑ Dane z 2015 roku.
  10. ↑ Według książki Israel and Europe: A Complex Relationship negocjacje rozpoczęły się 21 lutego 1994[175].
  11. ↑ Art. 299 TWE: Postanowienia niniejszego Traktatu stosują się do francuskich departamentów zamorskich, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich. Jednakże biorąc pod uwagę strukturalną sytuację gospodarczą i społeczną francuskich departamentów zamorskich, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich, pogorszoną ich oddaleniem, charakterem wyspiarskim, niewielkimi rozmiarami, trudną topografią i klimatem, ich zależnością gospodarczą od niewielkiej liczby produktów, podczas gdy trwałość i łączne występowanie tych czynników poważnie szkodzą ich rozwojowi, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, przyjmuje specyficzne środki zmierzające w szczególności do określenia warunków stosowania niniejszego Traktatu do tych regionów, w tym wspólnych polityk. Rada, przyjmując środki określone w drugim akapicie, uwzględnia takie dziedziny, jak polityki celne i handlowe, polityka fiskalna, strefy wolnocłowe, polityki w dziedzinach rolnictwa i rybołówstwa, warunki zaopatrzenia w surowce i dobra konsumpcyjne pierwszej potrzeby, pomoc państwową i warunki dostępu do funduszy strukturalnych oraz programów horyzontalnych Wspólnoty. Rada przyjmuje środki określone w drugim akapicie, biorąc pod uwagę szczególne cechy charakterystyczne i ograniczenia regionów peryferyjnych, bez podważania integralności i spójności wspólnotowego porządku prawnego, w tym rynku wewnętrznego i wspólnych polityk.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Rozszerzenie Unii Europejskiej (pol.). msz.gov.pl. [dostęp 2014-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].
  2. ↑ 2009 – rok Bałkanów Zachodnich (pol. • ang. • niem. • duń. • hiszp. • niderl. • wł. • szw. • port.). europa.eu, 2008-11-05. [dostęp 2014-04-24].
  3. ↑ Juncker: do 2019 r. żaden nowy kraj nie będzie przyjęty do UE (pol.). tvp.info, 2014-05-21. [dostęp 2014-08-29].
  4. ↑ Candidate countries (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-26].
  5. ↑ a b c d e List of non-EU countries (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-26].
  6. ↑ a b c d Customs unions (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-24].
  7. ↑ a b c d e f g Country Comparison :: GDP – per capita (PPP) (ang.). cia.gov. [dostęp 2018-06-28].
  8. ↑ a b Political & Economic relations (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  9. ↑ a b c d Albania (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  10. ↑ Montenegro – EU Montenegro relations (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-16)].
  11. ↑ a b c Montenegro (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  12. ↑ a b c d Rozszerzenie (pol.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  13. ↑ a b https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/negotiations-status-montenegro.pdf
  14. ↑ Montenegro (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2017-10-15].
  15. ↑ Chronology of bilateral relations (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-23].
  16. ↑ a b c The former Yugoslav Republic of Macedonia (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-23].
  17. ↑ a b c d e Serbia (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-23].
  18. ↑ Serbia starts negotiations to join EU (ang.). b92.net, 2014-01-21. [dostęp 2016-02-23].
  19. ↑ SERBIA (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2018-03-22].
  20. ↑ Evaluation of the EU-TURKEY Customs Union – I- Introduction (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  21. ↑ a b c History (ang.). avrupa.info.tr. [dostęp 2016-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-12)].
  22. ↑ a b Turkey: Customs Unions and preferential arrangements (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-22)].
  23. ↑ Turkey (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  24. ↑ Turkey (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2018-03-22].
  25. ↑ The Stabilisation and Association Process.
  26. ↑ Merkel popiera wejście Albanii do UE - Puls Biznesu - pb.pl, pb.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
  27. ↑ a b Magdalena Bryś, Chorwacja wspiera aspiracje państw Bałkanów Zachodnich w drodze do UE, www.euractiv.pl, 6 marca 2020 [dostęp 2020-03-07] (pol.).
  28. ↑ European Council aims at opening EU accession talks with Montenegro in June 2012 (ang.). gov.me, 2012-12-09. [dostęp 2014-04-24].
  29. ↑ Kinga Szyszka: PE ocenił postępy Islandii na drodze do członkostwa w UE (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-03-24. [dostęp 2014-04-26].
  30. ↑ Islandia: Koalicja zajmie się sprawą przyłączenia do UE (pol.). money.pl, 2007-05-23. [dostęp 2014-04-24].
  31. ↑ Iceland and the European Union – Prime Minister Ásgrímsson as good as alone in his predictions (ang.). eunews.blogspot.com, 2006-02-14. [dostęp 2014-04-24].
  32. ↑ Iceland Mulls EU Membership (ang.). dw.de, 2007-05-24. [dostęp 2014-04-24].
  33. ↑ Islandia rozpoczęła starania o akcesję do UE (pol.). tvn24.pl, 2009-05-25. [dostęp 2014-04-24].
  34. ↑ Wizyta Minister Spraw Zagranicznych Macedonii, Pani Ilinki Mitrevej w Polsce (pol.). msz.gov.pl, 2006-04-06. [dostęp 2014-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  35. ↑ POLSKA WSPIERA PRZYSTĄPIENIE MACEDONII DO UE I NATO (pol.). msz.gov.pl, 2007-05-09. [dostęp 2014-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  36. ↑ Łukasz Kobeszko: Szefowie dyplomacji Serbii i Niemiec o eurointegracji i Kosowie (pol.). psz.pl, 2008-09-05. [dostęp 2014-04-24].
  37. ↑ Łukasz Kobeszko: Serbia ćwiczy i rozmawia z NATO (pol.). psz.pl, 2008-10-21. [dostęp 2014-04-24].
  38. ↑ Serbia – Economic profile.
  39. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r [1]Międzynarodowy Fundusz Walutowy: 5. Report for Selected Countries and Subjects.
  40. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r [2]Bank Światowy Gross domestic product 2007.
  41. ↑ Łukasz Kobeszko: Serbia/ Możliwa dymisja rządu i przedterminowe wybory (pol.). psz.pl, 2008-03-08. [dostęp 2014-04-25].
  42. ↑ Łukasz Kobeszko: Serbia/ Belgrad pyta Brukselę o granice (pol.). psz.pl, 2008-03-07. [dostęp 2014-04-25].
  43. ↑ Ewelina Miklas: UE/ Unia przekonuje Serbię do wyboru europejskiej drogi (pol.). psz.pl, 2008-03-11. [dostęp 2014-04-25].
  44. ↑ Łukasz Kobeszko: Grecja popiera przyśpieszenie w relacjach Serbii i UE (pol.). psz.pl, 2008-09-12. [dostęp 2014-04-25].
  45. ↑ Łukasz Kobeszko: Serbia jak najszybciej kandydatem do UE (pol.). psz.pl, 2008-10-20. [dostęp 2014-04-25].
  46. ↑ Łukasz Kobeszko: Prezydenci Polski i Serbii o UE i Kosowie (pol.). psz.pl, 2008-11-13. [dostęp 2014-04-25].
  47. ↑ Łukasz Kobeszko: Węgry popierają euroaspiracje Serbii (pol.). psz.pl, 2008-10-21. [dostęp 2014-04-25].
  48. ↑ Hiszpania popiera starania Serbii o wejście do UE (pol.). rp.pl, 2009-03-09. [dostęp 2009-03-10].
  49. ↑ Anna Jórasz: Holandia blokuje rozmowy UE-Serbia (pol.). psz.pl, 2008-09-15. [dostęp 2014-04-25].
  50. ↑ Sukces Belgradu. Droga do Unii dla Serbii jest otwarta. Cena – układ z Kosowem (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2012-03-02. [dostęp 2014-04-25].
  51. ↑ Milena Gołda: Milena Gołda: Turcja w Unii Europejskiej – za i przeciw (pol.). psz.pl, 2004-12-03. [dostęp 2014-04-25].
  52. ↑ a b Joanna Irzabek: Ankara nie wierzy Europie (pol.). polityka.pl, 2008-10-20. [dostęp 2014-04-25].
  53. ↑ a b Top Swedish official backs Turkey for EU – Europe – International Herald Tribune (ang.). nytimes.com, Ivar Ekman. [dostęp 2014-04-26].
  54. ↑ Franciszek Gołembski – Stosunki z Turcją, Sprawy międzynarodowe, Rocznik (1995).
  55. ↑ Turkey – Economic profile.
  56. ↑ Turkey and the Alliance (ang.). nato.int. [dostęp 2014-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  57. ↑ Radek Alf: Turcja: mimo wzrostu roli regionalnej, UE wciąż odległa (pol.). stosunkimiedzynarodowe.info, 2008-12-18. [dostęp 2014-04-25].
  58. ↑ Joanna Bocheńska: Sytuacja tureckich Kurdów a starania Turcji o członkostwo w Unii Europejskiej (pol.). stosunkimiedzynarodowe.info, 2008-12-17. [dostęp 2014-04-25].
  59. ↑ W Walii o Cyprze (pol.). bbc.co.uk. [dostęp 2014-04-25].
  60. ↑ Sylwia Wysocka: Sarkozy: Turcja nie leży w Europie (pol.). news.money.pl, 2007-12-21. [dostęp 2014-04-25].
  61. ↑ Kataryna Götz: Kataryna Götz: Turcja w Unii Europejskiej a zderzenie cywilizacji (pol.). psz.pl, 2006-12-02. [dostęp 2014-04-25].
  62. ↑ Adam Szymański: Debata na temat członkostwa Turcji w Unii Europejskiej (pol.). pism.pl, 2005-01-06. [dostęp 2014-04-26].
  63. ↑ Fernand Braudel Center, Binghamton University, „Turcja w Europie?” Komentarz nr 139, 15 czerwca 2004.
  64. ↑ Barroso: Turcja ma przed sobą długą drogę do UE (pol.). news.money.pl, 2008-04-10. [dostęp 2014-04-25].
  65. ↑ Sylwia Peryt: UE/ Brytyjska królowa popiera Turcję w dążeniach do członkostwa w Unii (pol.). psz.pl, 2008-05-14. [dostęp 2014-04-25].
  66. ↑ Elwira Wielańczyk: L.Kaczyński: Polska za przystąpieniem Turcji do UE (pol.). money.pl, 2007-01-23. [dostęp 2014-04-25].
  67. ↑ Adrian Prusik: Polska/ Wizyta prezydenta Kaczyńskiego w Turcji (pol.). psz.pl, 2007-01-07. [dostęp 2014-04-25].
  68. ↑ Tomasz Betka: Premier Tusk: Polska Prezydencja wesprze akcesję Turcji (pol.). uniaeuropejska.org, 2010-12-15. [dostęp 2014-04-26].
  69. ↑ Austria zapowiada referendum w sprawie unijnej akcesji Turcji (pol.). euractiv.pl, 2008-08-26. [dostęp 2014-04-25].
  70. ↑ a b c d Bosnia and Herzegovina (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-02-22].
  71. ↑ Wspólny komunikat prasowy: pierwsze posiedzenie Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-Bośnia i Hercegowina (pol.). consilium.europa.eu, 2015-12-11. [dostęp 2016-02-23].
  72. ↑ Political & economic relations (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-26].
  73. ↑ EU forges closer ties with Ukraine, Georgia and Moldova (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2014-06-27].
  74. ↑ EU-Georgia Association Agreement fully enters into force (ang.). europa.eu, 2016-07-01. [dostęp 2016-07-01].
  75. ↑ EU starts the Stabilisation and Association Agreement negotiations with Kosovo (ang.). europa.eu, 2013-10-28. [dostęp 2016-02-23].
  76. ↑ Stabilisation and Association Agreement between the European Union and Kosovo signed (ang.). europa.eu, 2015-10-27. [dostęp 2016-02-23].
  77. ↑ Kosovo (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2016-04-13].
  78. ↑ Morocco’s 1995 association agreement with the European Union. W: John Damis: The Journal of North African Studies. Wyd. 4. T. 3. tandfonline.com, 1998, s. 91–112. DOI: 10.1080/13629389808718345. (ang.)
  79. ↑ a b The Euro-Mediterranean Association Agreements (ang.). iemed.org. [dostęp 2016-03-10].
  80. ↑ a b Agreement (ang.). consilium.europa.eu. [dostęp 2015-03-09].
  81. ↑ W. Europe Bloc Bars Morocco as a Member (ang.). pqasb.pqarchiver.com. [dostęp 2015-02-27].
  82. ↑ Jan Hagemejer, Marie Rau, Hakim Ben Hammouda, Selami Xhepa, Michael Ferrantino, Hitomi Lisaka, Nora Dihel, Sara Wong: EU-Morocco FTA (ang.). gtap.agecon.purdue.edu, 2004-08-13. [dostęp 2014-04-25].
  83. ↑ EU – Moldova Association Agreement (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2015-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-26)].
  84. ↑ EU Relations with Moldova (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-25].
  85. ↑ Full entry into force of the Association Agreement between the European Union and the Republic of Moldova (ang.). europa.eu, 2016-07-01. [dostęp 2016-07-01].
  86. ↑ EU-UKRAINE ASSOCIATION AGREEMENT: GUIDELINE FOR REFORMS – SECTION 1. FROM COMPLETIONS – OF NEGOTATIONS – TO ENACTMENT (ang.). kas.de. [dostęp 2016-02-25].
  87. ↑ a b c d Overview of political relations (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-26].
  88. ↑ Emilia Brzdąkiewicz: UE/ Bośnia i Hercegowina potwierdza proeuropejskie dążenia (pol.). psz.pl, 2008-03-05. [dostęp 2014-04-25].
  89. ↑ Emilia Brzdąkiewicz: Unia Europejska poważnie zaniepokojona sytuacją w Bośni (pol.). psz.pl, 2008-10-23. [dostęp 2014-04-25].
  90. ↑ Łukasz Kobeszko: Bośnia i Hercegowina wciąż daleko od UE (pol.). psz.pl, 2008-10-15. [dostęp 2014-04-25].
  91. ↑ Łukasz Kobeszko: Bośnia i Hercegowina/ Premier Republiki Serbskiej grozi secesją (pol.). psz.pl, 2008-03-02. [dostęp 2014-04-25].
  92. ↑ Bośnia: nacjonaliści zdominowali wybory (pol.). euractiv.pl, 2008-10-07. [dostęp 2014-04-25].
  93. ↑ 'Boys will be boys’ (ang.). news.bbc.co.uk, 2002-06-14. [dostęp 2014-04-25].
  94. ↑ Bosnia and Herzegovina – Economic profile.
  95. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  96. ↑ Łukasz Kobeszko: UE przejmuje główną rolę w Bośni (pol.). psz.pl, 2008-11-21. [dostęp 2014-04-25].
  97. ↑ Polska popiera euroatlantyckie aspiracje Bośni i Hercegowiny (pol.). premier.gov.pl, 2007-12-18. [dostęp 2014-04-26].
  98. ↑ Anna Głąb: Gruzja/ Większość poparła ideę integracji z NATO (pol.). psz.pl, 2008-01-11. [dostęp 2014-04-25].
  99. ↑ Ranking IEF 2009.
  100. ↑ European Neighbourhood Policy – EUROPEAN UNION-GEORGIA ACTION Plan (ang.). delgeo.ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  101. ↑ Kosovo – Economic profile.
  102. ↑ Niepodległość Kosowa wspierana przez regionalną mafię? (pol.). wiadomosci.wp.pl, 2008-02-24. [dostęp 2014-04-25].
  103. ↑ Albańczycy wycinali organy serbskim więźniom? (pol.). wprost.pl, 2008-04-11. [dostęp 2014-04-25].
  104. ↑ Knut Vollebaek: ADDRESS ON MINORITY RIGHTS IN KOSOVO (ang.). osce.org, 2008-09-11. [dostęp 2014-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  105. ↑ DESTROYED AND DESECRATED CHRISTIAN ORTHODOX SHRINES IN KOSOVO AND METOHIJA (ang.). balkanpeace.org. [dostęp 2014-04-25].
  106. ↑ Łukasz Kobeszko: Kompromis Belgradu i Brukseli w sprawie misji EULEX (pol.). psz.pl, 2008-11-07. [dostęp 2014-04-25].
  107. ↑ Kosovo under UNSCR 1244.
  108. ↑ Roman Gutkowski: Jedno oko na Maroko, a drugie na Unię (pol.). euractiv.pl, 2010-07-21. [dostęp 2014-04-25].
  109. ↑ W. Europe Bloc Bars Morocco as a Member (ang.). pqasb.pqarchiver.com, 1987-07-21. [dostęp 2014-04-25].
  110. ↑ Morocco, EU to present document on closer ties (ang.). eubusiness.com, 2008-09-17. [dostęp 2014-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  111. ↑ redirect, ec.europa.eu [dostęp 2017-11-25].
  112. ↑ Mariusz Sulkowski: Premier Tusk wspiera akcesję Mołdawii (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-01-30. [dostęp 2014-04-26].
  113. ↑ Monika Paulina Żukowska: Polska pomoże Mołdowie w integracji z UE (pol.). psz.pl, 2008-07-12. [dostęp 2014-04-25].
  114. ↑ Anna Głąb: Juszczenko: Tylko NATO zagwarantuje nam suwerenność i integralność (pol.). psz.pl, 2008-09-05. [dostęp 2014-04-25].
  115. ↑ Anna Głąb: Demokratyczna koalicja na Ukrainie przestała istnieć (pol.). psz.pl, 2008-09-16. [dostęp 2014-04-25].
  116. ↑ Ukraine should not be an EU member: Dutch prime minister – DutchNews.nl.
  117. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  118. ↑ http://www.euractiv.com/en/enlargement/eu-ukraine-start-operation-talks/article-162232.
  119. ↑ Aleksandra Kowalczuk: Ukraina-UE/ Kontynuacja współpracy na dotychczasowych warunkach (pol.). psz.pl, 2008-03-12. [dostęp 2014-04-25].
  120. ↑ Ukraina nie chce do Unii (pol.). rmf24.pl, 2010-10-06. [dostęp 2014-04-25].
  121. ↑ Tomasz Betka: Polski premier popiera europejskie aspiracje Kijowa (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-04-15. [dostęp 2011-05-05].
  122. ↑ Tusk przywiózł Ukrainie przesłanie (pol.). fakty.interia.pl, 2008-09-19. [dostęp 2014-04-25].
  123. ↑ Anna Głąb: Tusk: Pomożemy Ukrainie wstąpić do NATO (pol.). psz.pl, 2008-09-19. [dostęp 2014-04-25].
  124. ↑ Natalia Domaniewska: UE/ Bildt chce w przyszłości członkostwa Ukrainy w Unii (pol.). psz.pl, 2008-02-18. [dostęp 2014-04-25].
  125. ↑ Bartłomiej Cięszczyk: Austria poparła wejście Ukrainy do UE (pol.). psz.pl, 2008-07-09. [dostęp 2014-04-25].
  126. ↑ Portugal supports Ukraine’s accession bid to NATO, EU (ang.). english.people.com.cn, 2008-06-24. [dostęp 2014-04-25].
  127. ↑ Christa Markwalder: Öffentliche Veranstaltung: Etats Généraux Européens am 10. Mai in Bern (niem.). europa.ch. [dostęp 2014-04-25].
  128. ↑ Przemysław Osóbka: Lichtenstein, czyli wielki książę w małym państwie (pol.). paneuropa.l.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  129. ↑ Współpraca w obszarze Schengen (pol.). amb-norwegia.pl. [dostęp 2014-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  130. ↑ Przykładowa Umowa: UMOWA między Unią Europejską a Królestwem Norwegii w sprawie procedur bezpieczeństwa przy wymianie informacji niejawnych.
  131. ↑ Polityka europejska Norwegii.
  132. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  133. ↑ Unia Europejska – Norwegia a UE (pol.). psz.pl. [dostęp 2014-04-25].
  134. ↑ Jacek Pawlicki: Norwegia: w stronę Unii? (pol.). wyborcza.pl, 2003-01-14. [dostęp 2014-04-25].
  135. ↑ Barbara Liwo: 72% NORWEGÓW PRZECIWKO CZŁONKOSTWU W UE (pol.). mojanorwegia.pl, 2010-11-31. [dostęp 2014-04-25].
  136. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  137. ↑ Szwajcaria, czyli jak być w Unii, nie będąc jej członkiem.
  138. ↑ SZWAJCARIA I EUROPA – STARE (DOBRE?) MAŁŻEŃSTWO (pol.). cafebabel.pl, 2007-07-31. [dostęp 2014-04-26].
  139. ↑ a b EU launches negotiations on Association Agreements with Armenia, Azerbaijan and Georgia. europa.eu, 2010-07-15. [dostęp 2015-03-10].
  140. ↑ Artur Kacprzak: UE: Spotkanie Prezydenta Armenii z unijnymi urzędnikami (pol.). eastbook.eu, 2012-03-08. [dostęp 2014-04-25].
  141. ↑ „elity Armenii dość jasno stawiają je jako swój strategiczny cel. I choć jest to cel bardzo odległy, wszelkie wprowadzone reformy oceniane i interpretowane są wedle tego właśnie kryterium”.
  142. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  143. ↑ Daria Suwała: Armenia może stracić prawo głosu w Zgromadzeniu Parlamentarnym RE (pol.). psz.pl, 2008-12-19. [dostęp 2014-04-25].
  144. ↑ Ministry of Foreign Affairs of The Republic of Armenia Official Site.
  145. ↑ FindArticles.com | CBSi, findarticles.com [dostęp 2017-11-25].
  146. ↑ ARMINFO – independent armenian news agency.
  147. ↑ Lin Li: Armenia not to join NATO, EU: president (ang.). news.xinhuanet.com, 2006-04-24. [dostęp 2014-04-25].
  148. ↑ Wspólna Konferencja Prasowa Prezydentów Azerbejdżanu i Polski 30 marca, 2007.
  149. ↑ a b c Official start of negotiations with the European Union (ang. • wł.). esteri.sm, 2015-03-18. [dostęp 2016-03-10].
  150. ↑ Andorra: Customs Unions and preferential arrangements (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-25].
  151. ↑ 1.3.Obszar Unii Celnej (pol.). mf.gov.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  152. ↑ San Marino: Customs Unions and preferential arrangements (ang.). ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-25].
  153. ↑ KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (pol.). europarl.europa.eu, 2004-04-15. [dostęp 2014-04-25].
  154. ↑ UMOWA O WSPÓŁPRACY między Wspólnotą Europejską a Księstwem Andory.
  155. ↑ EU relations with Russia (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-26].
  156. ↑ Łukasz Kobeszko: UE zniesie część sankcji wobec Białorusi? (pol.). psz.pl, 2008-09-06. [dostęp 2014-04-25].
  157. ↑ Łukasz Kobeszko: Łukaszenko potwierdza chęć poprawy relacji z UE (pol.). psz.pl, 2008-12-11. [dostęp 2014-04-25].
  158. ↑ Łukasz Kobeszko: Mińsk i Komisja Europejska podpisały ramowe porozumienie o współpracy (pol.). psz.pl, 2008-12-19. [dostęp 2014-04-25].
  159. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  160. ↑ Monika Paulina Żukowska: Polska uważa Białoruś za „europejskiego sąsiada” (pol.). psz.pl, 2008-09-12. [dostęp 2014-04-25].
  161. ↑ Łukasz Kobeszko: Litwa chce pomóc Białorusi iść europejską drogą (pol.). psz.pl, 2008-09-18. [dostęp 2014-04-25].
  162. ↑ Łukasz Kobeszko: Zachód nie zamyka drzwi przed Białorusią (pol.). psz.pl, 2008-10-01. [dostęp 2014-04-25].
  163. ↑ Łukasz Kobeszko: Mińsk dostrzega zmianę tonu Brukseli (pol.). psz.pl, 2008-09-16. [dostęp 2014-04-25].
  164. ↑ Łukasz Kobeszko: Unijna dyplomacja jest gotowa znieść sankcje wobec Białorusi (pol.). psz.pl, 2008-09-16. [dostęp 2014-04-25].
  165. ↑ Łukasz Kobeszko: Białoruski minister zaproszony na szczyt unijnej dyplomacji (pol.). psz.pl, 2008-04-10. [dostęp 2014-04-25].
  166. ↑ Olga Słowik: ...Rosjanie chcą do... Unii Europejskiej? (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-01-25. [dostęp 2014-04-26].
  167. ↑ EU-Russia Permanent Partnership Council (Foreign Affairs).
  168. ↑ Tamara Barriga: Stała Rada Współpracy UE-Rosja (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-06-12. [dostęp 2011-10-12].
  169. ↑ Justyna Skrzeczyńska: Zakończył się 27. szczyt UE-Rosja (pol.). uniaeuropejska.org, 2011-06-12. [dostęp 2011-06-12].
  170. ↑ Anna Głąb: Na rosyjskich giełdach wstrzymano obrót (pol.). psz.pl, 2008-09-17. [dostęp 2014-04-25].
  171. ↑ Anna Głąb: Rynek rosyjski poszybował w górę – notowania ponownie wstrzymano (pol.). psz.pl, 2008-09-19. [dostęp 2014-04-25].
  172. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  173. ↑ Rosja może opuścić Radę Europy (pol.). rp.pl, 2008-09-15. [dostęp 2014-04-25].
  174. ↑ a b UE nie przewiduje poszerzenia o Rosję i Izrael.
  175. ↑ Tovias. W: Klaus Boehnke: Israel and Europe: A Complex Relationship. Springer Science & Business Media, 2012-12-06, s. 43. ​ISBN 3-322-81262-6​, ​ISBN 978-3-322-81262-9​. [dostęp 2016-03-10]. (ang.)
  176. ↑ a b Agreements (ang.). eeas.europa.eu. [dostęp 2016-02-26].
  177. ↑ Israel-EU Trade Agreement-November 1995 (ang.). mfa.gov.il, 1995-11-20. [dostęp 2014-04-25].
  178. ↑ FISZKA INFORMACYJNA – STOSUNKI ZEWNĘTRZNE – Polityka handlowa WE wobec krajów basenu Morza Śródziemnego (pol.). rcie.lodz.pl, 2004-02-26. [dostęp 2014-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  179. ↑ Conservative Policy Research and Analysis – The Heritage Foundation.
  180. ↑ Ronny Sofer: Poll: 75 percent of Israelis want to be in EU (ang.). Jedi’ot Acharonot, 2007-02-22. [dostęp 2014-04-25].
  181. ↑ EU agrees to boost ties with Israel.
  182. ↑ Warszawa: Polska rzecznikiem Izraela w UE? Debata, Prawica.net, 13 maja 2008 [dostęp 2014-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-27] (pol.).
  183. ↑ Petition urging EU membership for Cape Verde launched in Portugal (ang.). eubusiness.com, 2005-03-17. [dostęp 2014-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Państwa_kandydujące_do_Unii_Europejskiej&oldid=62075828”