Państwo socjalistyczne
Państwo socjalistyczne – państwo wcielające zasady socjalizmu. Może to oznaczać[1]:
- typ państwa zakładany w marksizmie: jest to pierwsza, lub niższa faza komunizmu, która powstaje po ukończeniu okresu przejściowego między społeczeństwem kapitalistycznym a socjalistycznym;
- państwo należące do bloku wschodniego;
- (w najszerszym znaczeniu) każde państwo w okresie po II wojnie światowej, obierające niekapitalistyczny model rozwoju.
Państwo socjalistyczne w marksizmie
edytujWłodzimierz Lenin w pracy Państwo a rewolucja wyodrębnił 3 podstawowe etapy ustanowienia i rozwoju komunistycznej formacji społeczno-ekonomicznej[2]:
- przejście od kapitalizmu do socjalizmu
- socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego
- komunizm jako wyższa faza społeczeństwa komunistycznego[3]
Etap przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu jest nieunikniony we wszystkich państwach wkraczających na drogę budownictwa socjalizmu. W Krytyce programu gotajskiego (1875) Karol Marks pisał:
Między społeczeństwem kapitalistycznym a komunistycznym leży okres rewolucyjnego przeobrażenia pierwszego w drugie. Temu okresowi odpowiada też przejściowy okres polityczny i państwo tego okresu nie może być niczym innym jak tylko rewolucyjną dyktaturą proletariatu
Okres przechodzenia rozpoczyna się od zdobycia władzy politycznej przez klasę robotniczą, a kończy się wraz ze zbudowaniem socjalizmu — pierwszej fazy społeczeństwa komunistycznego[4]. Według teorii naukowego komunizmu nie ma innej drogi do wyższej fazy komunizmu jak przez socjalizm[5][6] . Obowiązywać w nim miała formuła sprawiedliwości: Od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy[7].
Zgodnie z teorią naukowego komunizmu Jerzy Kochan podobnie jak jego mistrz i nauczyciel, Jarosław Ładosz, epokę postkapitalistyczną dzieli na okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu, socjalizm i komunizm[8]. Kazimierz Mijal zakwestionował zgodność z marksizmem tego trójpodziału formacji komunistycznej. Zdaniem Kazimierza Mijala, współcześni rewizjoniści, tj. prawicowi oportuniści w rodzaju Nikity Chruszczowa i jemu podobni w całym obozie socjalizmu dopuścili się jawnego fałszowania stanowiska Marksa w sprawie „okresu przejściowego”, określając go np. ogólnikowym zwrotem „od kapitalizmu do socjalizmu”[9].
W nomenklaturze marksistowskiej, aby odróżnić je od realnie istniejących państw socjalistycznych, było ono nazywane państwem zbudowanego socjalizmu[1].
Państwo socjalistyczne jako państwo bloku wschodniego
edytujMianem „państwa socjalistycznego” określano także państwa należące do bloku wschodniego. Były to państwa satelickie ZSRR, w których pełnię władzy posiadały partie komunistyczne i kierowały się ideologią marksizmu-leninizmu. Ustrojem modelowym był ustrój Związku Radzieckiego. Były one często nazywane demokracjami ludowymi. W opinii promowanej przez ich władze, były to państwa dopiero budujące socjalizm. Polegać to miało na „wypieraniu kapitalistycznych i tworzeniu socjalistycznych stosunków społeczno-ekonomicznych”[1].
Według teorii politycznej trockizmu państwa te nie były w rzeczywistości socjalistyczne. Trockiści nie są zgodni co do ich prawdziwej natury; padały określenia takie jak zdegenerowane państwo robotnicze, biurokratyczny kolektywizm i kapitalizm państwowy.
Państwo socjalistyczne jako państwo nie-kapitalistyczne
edytujW najszerszym znaczeniu, państwem socjalistycznym określa się państwa, które jako takie się deklarują (najczęściej w swojej konstytucji). Deklaracja taka oznaczała szukanie innej niż kapitalistyczna drogi rozwojowej dla danego państwa[1].
W większości współczesnych krajów socjalistycznych pierwszymi partiami, które dochodziły do władzy po upadku rządów kolonialnych, były partie lewicowe. Socjalizm arabski był dawniej elementem konstytucji Libii (w latach 1969–2011) i Egiptu (w latach 1952–1978). Ustrój Tanzanii określa się mianem socjalizmu afrykańskiego. Termin „państwo socjalistyczne” jest używany również wobec państw gdzie władzę sprawuje partia komunistyczna.
Lista państw socjalistycznych
edytuj- Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (od 1945)
- Republika Indii[10]
- Chińska Republika Ludowa (od 1949)
- Syryjska Republika Arabska (od 1963)[11]
- Zjednoczona Republika Tanzanii (od 1964)[12]
- Ludowa Republika Bangladeszu (od 1971)[13]
- Socjalistyczna Republika Wietnamu (od 1975)
- Demokratyczna Socjalistyczna Republika Sri Lanki (od 1978)
- Kooperacyjna Republika Gujany (od 1980)[14]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Kowalski 1982 ↓, s. 248
- ↑ Fiedosiejew i in 1967 ↓, s. 257.
- ↑ Włodzimierz Lenin. Państwo a rewolucja. Rozdział V EKONOMICZNE PODSTAWY OBUMIERANIA PAŃSTWA
- ↑ Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 162.
- ↑ Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 202.
- ↑ Fiedosiejew 1975 ↓.
- ↑ Dziabała 1982 ↓, s. 236.
- ↑ Edward Karolczuk. O socjalizmie w nowej perspektywie (na marginesie książki Jerzego Kochana pt. "Socjalizm"). „Nowa Krytyka”, 02/11/2014. (pol.).
- ↑ Kazimierz Mijal: Okres przejściowy od społeczeństwa kapitalistycznego do komunistycznego. Stowarzyszenie Marksistów Polskich, 30 czerwca 1996. [dostęp 2020-10-14]. (pol.).
- ↑ Zgodnie z preambułą Konstytucji Indii Indie są "Indie są suwerenną, socjalistyczną, demokratyczną, świecką republiką", Konstytucja Republiki Indii
- ↑ Constitution of Syria, Article 1: (1) The Syrian Arab Republic is a democratic, popular, socialist, and sovereign state.
- ↑ Constitution of Tanzania, Article 1. issafrica.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-28)].: The United Republic is a democratic and socialist state which adheres to multi-party democracy.
- ↑ Constitution of Bangladesh. parliament.gov.bd. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-15)]., Preamble: Further pledging that it shall be a fundamental aim of the State to realise through the democratic process to socialist society [...];
- ↑ The Constitution of Guyana, 1980 with 1996 reforms, Article 1: Guyana is an indivisible, secular, democratic sovereign state in the course of transition from capitalism to socialism [..].
Bibliografia
edytuj- Stefan Dziabała: Okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu. W: Słownik filozofii marksistowskiej. Tadeusz M. Jaroszewski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982. ISBN 83-214-0222-4.
- Piotr Fiedosiejew: Dialektyka przerastania socjalizmu w komunizm. W: Piotr Fiedosiejew: Komunizm i filozofia (Tyt. oryg.: Komunizm i filosofiâ). [przekł.: Danuta Boczkowska]. Warszawa: Książka i Wiedza, 1975, s. 374-422. (pol.). 755, [1] s. : err. ; 21 cm.
- Jerzy Kowalski: Państwo socjalistyczne. W: Słownik filozofii marksistowskiej. Tadeusz M. Jaroszewski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982. ISBN 83-214-0222-4.
- Fiodor Fiedosiejew, Wiktor Afanasjew, Karen Brutenc, Fiodor Burłackij, Jurij Krasin, i in.: Naukowy komunizm. Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa, tł. Mirosław Skwiecińskii. Wyd. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
- Piotr Fiedosiejew, i in: Сущность переходного периода от капитализма к социализму (Istota okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu). W: Piotr Fiedosiejew, Jurij Krasin, Karen Brutenc, i in.: Основы научного коммунизма (Podstawy naukowego komunizmu). Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa. Moskwa: Политиздат, 1967, s. 257-261, seria: Akademia Nauk Społecznych przy KC KPZR. (ros.).