Państwo socjalistyczne

Państwo socjalistycznepaństwo wcielające zasady socjalizmu. Może to oznaczać[1]:

Państwo socjalistyczne w marksizmie

edytuj

Włodzimierz Lenin w pracy Państwo a rewolucja wyodrębnił 3 podstawowe etapy ustanowienia i rozwoju komunistycznej formacji społeczno-ekonomicznej[2]:

  • przejście od kapitalizmu do socjalizmu
  • socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego
  • komunizm jako wyższa faza społeczeństwa komunistycznego[3]

Etap przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu jest nieunikniony we wszystkich państwach wkraczających na drogę budownictwa socjalizmu. W Krytyce programu gotajskiego (1875) Karol Marks pisał:

Między społeczeństwem kapitalistycznym a komunistycznym leży okres rewolucyjnego przeobrażenia pierwszego w drugie. Temu okresowi odpowiada też przejściowy okres polityczny i państwo tego okresu nie może być niczym innym jak tylko rewolucyjną dyktaturą proletariatu

Okres przechodzenia rozpoczyna się od zdobycia władzy politycznej przez klasę robotniczą, a kończy się wraz ze zbudowaniem socjalizmu — pierwszej fazy społeczeństwa komunistycznego[4]. Według teorii naukowego komunizmu nie ma innej drogi do wyższej fazy komunizmu jak przez socjalizm[5][6]. Obowiązywać w nim miała formuła sprawiedliwości: Od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy[7].

Zgodnie z teorią naukowego komunizmu Jerzy Kochan podobnie jak jego mistrz i nauczyciel, Jarosław Ładosz, epokę postkapitalistyczną dzieli na okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu, socjalizm i komunizm[8]. Kazimierz Mijal zakwestionował zgodność z marksizmem tego trójpodziału formacji komunistycznej. Zdaniem Kazimierza Mijala, współcześni rewizjoniści, tj. prawicowi oportuniści w rodzaju Nikity Chruszczowa i jemu podobni w całym obozie socjalizmu dopuścili się jawnego fałszowania stanowiska Marksa w sprawie „okresu przejściowego”, określając go np. ogólnikowym zwrotem „od kapitalizmu do socjalizmu”[9].

W nomenklaturze marksistowskiej, aby odróżnić je od realnie istniejących państw socjalistycznych, było ono nazywane państwem zbudowanego socjalizmu[1].

Państwo socjalistyczne jako państwo bloku wschodniego

edytuj
Osobne artykuły: demokracja ludowablok wschodni.

Mianem „państwa socjalistycznego” określano także państwa należące do bloku wschodniego. Były to państwa satelickie ZSRR, w których pełnię władzy posiadały partie komunistyczne i kierowały się ideologią marksizmu-leninizmu. Ustrojem modelowym był ustrój Związku Radzieckiego. Były one często nazywane demokracjami ludowymi. W opinii promowanej przez ich władze, były to państwa dopiero budujące socjalizm. Polegać to miało na „wypieraniu kapitalistycznych i tworzeniu socjalistycznych stosunków społeczno-ekonomicznych”[1].

Według teorii politycznej trockizmu państwa te nie były w rzeczywistości socjalistyczne. Trockiści nie są zgodni co do ich prawdziwej natury; padały określenia takie jak zdegenerowane państwo robotnicze, biurokratyczny kolektywizm i kapitalizm państwowy.

Państwo socjalistyczne jako państwo nie-kapitalistyczne

edytuj
 
Mapa przedstawiające państwa socjalistyczne (nie marksistowsko-leninowskie) według konstytucji, obecnie i w przeszłości

W najszerszym znaczeniu, państwem socjalistycznym określa się państwa, które jako takie się deklarują (najczęściej w swojej konstytucji). Deklaracja taka oznaczała szukanie innej niż kapitalistyczna drogi rozwojowej dla danego państwa[1].

W większości współczesnych krajów socjalistycznych pierwszymi partiami, które dochodziły do władzy po upadku rządów kolonialnych, były partie lewicowe. Socjalizm arabski był dawniej elementem konstytucji Libii (w latach 1969–2011) i Egiptu (w latach 1952–1978). Ustrój Tanzanii określa się mianem socjalizmu afrykańskiego. Termin „państwo socjalistyczne” jest używany również wobec państw gdzie władzę sprawuje partia komunistyczna.

Lista państw socjalistycznych

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Kowalski 1982 ↓, s. 248
  2. Fiedosiejew i in 1967 ↓, s. 257.
  3. Włodzimierz Lenin. Państwo a rewolucja. Rozdział V EKONOMICZNE PODSTAWY OBUMIERANIA PAŃSTWA
  4. Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 162.
  5. Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 202.
  6. Fiedosiejew 1975 ↓.
  7. Dziabała 1982 ↓, s. 236.
  8. Edward Karolczuk. O socjalizmie w nowej perspektywie (na marginesie książki Jerzego Kochana pt. "Socjalizm"). „Nowa Krytyka”, 02/11/2014. (pol.). 
  9. Kazimierz Mijal: Okres przejściowy od społeczeństwa kapitalistycznego do komunistycznego. Stowarzyszenie Marksistów Polskich, 30 czerwca 1996. [dostęp 2020-10-14]. (pol.).
  10. Zgodnie z preambułą Konstytucji Indii Indie są "Indie są suwerenną, socjalistyczną, demokratyczną, świecką republiką", Konstytucja Republiki Indii
  11. Constitution of Syria, Article 1: (1) The Syrian Arab Republic is a democratic, popular, socialist, and sovereign state.
  12. Constitution of Tanzania, Article 1. issafrica.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-28)].: The United Republic is a democratic and socialist state which adheres to multi-party democracy.
  13. Constitution of Bangladesh. parliament.gov.bd. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-15)]., Preamble: Further pledging that it shall be a fundamental aim of the State to realise through the democratic process to socialist society [...];
  14. The Constitution of Guyana, 1980 with 1996 reforms, Article 1: Guyana is an indivisible, secular, democratic sovereign state in the course of transition from capitalism to socialism [..].

Bibliografia

edytuj