Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
	; Arsenał Królewski, siedziba muzeum (2011)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul Długa 52; 00-241 Warszawa
Data założenia	22 marca 1928
Zakres zbiorów	prehistoria ziem polskich
Dyrektor	Wojciech Brzeziński
	Położenie na mapie Warszawy Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
	Położenie na mapie Polski Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
	52°14′44,4″N 21°00′05,2″E/52,245667 21,001444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie (PMA) – muzeum archeologiczne w Warszawie, narodowa instytucja kultury założona w 1928 w oparciu o zbiory Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych (1920), od 1958 siedzibą muzeum jest Arsenał Królewski w Warszawie; od 1929 muzeum wydaje „Wiadomości Archeologiczne” (1873), od 1951 „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”^[2]^[3].

Historia

Lata przedwojenne

Muzeum powstało na bazie wcześniejszych projektów (Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków). Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie powstało w roku 1923 w oparciu o Reskrypt Organizacyjny wydany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1928 wyszło rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy o Państwowym Muzeum Archeologicznym zawierające m.in. statut muzeum, w którym muzeum otrzymało rangę państwowego zakładu naukowo-badawczego z zadaniem badania prahistorii ziem Polski, gromadzenia, przechowywania i udostępniania zbiorów, a także konserwację zabytków oraz popularyzację prahistorii. Organizatorem kolekcji był Roman Jakimowicz^[4].

W skład personelu muzeum do roku 1938 wchodziło sześciu pracowników naukowych: poza Jakimowiczem byli to Stefan Krukowski, Konrad Jażdżewski, Zygmunt Szmit (aczkolwiek tylko przez krótki czas do swojej śmierci w 1929 r.), Kazimierz Salewicz i Zbigniew Durczewski. Pracownicy muzeum prowadziło badania naukowe w całej Polsce^[4].

W okresie międzywojennym placówka pełniła funkcję centrum ochrony zabytków archeologicznych i przyjęła zabytki archeologiczne z kolekcji byłego Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, kolekcje po prof. Józefie Przyborowskim, prof. Adolfie Pawińskim, Kalikście Jagminie, Wojciechu Gersonie, Bogusławie Wernerze oraz część zbiorów Zygmunta Glogera. Zbiory muzeum w 95% składały się z materiałów pozyskanych w czasie badań terenowych. W okresie tym staraniem dyrekcji muzeum otwarto rezerwat archeologiczny w neolitycznej kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich.

Muzeum wstępnie mieściło się w części budynku dawnej szkoły podchorążych w Łazienkach, był to jednak obiekt prowizoryczny. Później Muzeum miało siedzibę przy ul. Idźkowskiego 4 i magazyny w piwnicach Galerii Luksemburga. Przed II wojną światową, w 1938 r., dyskutowano zwiększenie budżetu, powiększenie kadry pracowniczej, stworzenie powiązanego instytutu badawczego oraz budowę nowego gmachu dla PMA, w sierpniu 1939 r. zapadła decyzja o przeznaczeniu dla muzeum działki przy alei Polskiej Organizacji Wojskowej; inwestycji jednak nie rozpoczęto z powodu wybuchu wojny^[4].

Według Karczewskiego „nie można zarzucić Muzeum niekompetencji czy niewystarczającego zaangażowania w swoje statutowe obowiązki, problem tkwił w niewystarczającej kadrze, problemach lokalowych oraz niewystarczających nakładach finansowych na działalność statutową ze strony budżetu państwa”^[4].

Po II wojnie światowej

Po 1945 do zbiorów muzeum dołączyły eksponaty Muzeum Archeologicznego Warszawskiego Towarzystwa Naukowego im. Erazma Majewskiego oraz pochodzące z wykopalisk w Biskupinie. W styczniu 1956 Muzeum w Biskupinie zostało oddziałem PMA.

W 1958 siedzibą muzeum został budynek Arsenału w Warszawie przy ul. Długiej 52, a w 1964 na potrzeby magazynowe zajęło zespół dworsko-pałacowy w Rybnie koło Sochaczewa (z czasem oddział rozwinął się także jako miejsce pracy i wykorzystania zbiorów).

W związku z realizacją programu Modernizacja skrzydeł północnego i wschodniego Arsenału Warszawskiego od 2018 wszystkie wystawy, zajęcia edukacyjne oraz działalność Biblioteki Naukowej zostały zawieszone. Prace modernizacyjne budynku zostały zaplanowane na lata 2019–2025. Obecnie trwają prace nad projektem nowej wystawy stałej^[5].

Działalność PMA

Państwowe Muzeum Archeologiczne prowadzi działalność muzealną organizując wykopaliska w różnych częściach Polski, opracowuje i publikuje wyniki badań własnych oraz innych muzeów i instytucji związanych z archeologią.

PMA popularyzuje archeologię i prahistorię zarówno we własnych siedzibach, jak i w innych muzeach, także zagranicznych. Muzeum prowadzi lekcje muzealne, projekcje filmowe, a także pokazy tzw. archeologii żywej – pokazy dawnych technik i obróbki surowca. Od 1995 PMA wraz z Uniwersytetem Warszawskim organizuje festyny archeologiczne w Biskupinie.

Działy

Dział Epoki Paleolitu i Mezolitu – kierownik: mgr Elżbieta Ciepielewska
Dział Epoki Neolitu– kierownik: mgr Sławomir Sałaciński,
Dział Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza – kierownik: mgr Mirosława Andrzejowska
Dział Epoki Żelaza – kierownik: dr Jacek Andrzejowski
Dział Archeologii Bałtów – kierownik: dr Anna Bitner-Wróblewska
Dział Wczesnego Średniowiecza i Archeologii Czasów Nowożytnych – kierownik: mgr Andrzej Piotrowski
Gabinet Numizmatyczny – kierownik: mgr Maciej Widawski
Pracownia Antropologiczna – kierownik: dr Łukasz Maurycy Stanaszek
Pracownia Archeologicznych Badań Ratowniczych – kierownik: mgr Witold Migal
Zespół Zarządzania Informacją Muzealną (Główny Inwentaryzator) – kierownik: mgr Agnieszka Jaskanis
Pracownia Dokumentacji Naukowej – kierownik: mgr Krystyna Piotrowska
Pracownia Inwentaryzacji i Ruchu Muzealiów
Pracownia Dokumentacji Wizualnej Muzealiów – kierownik: mgr Lidia Kobylińska
Dział Konserwacji Muzealiów – kierownik: Główny Konserwator PMA dr Aleksandra Rowińska
Biblioteka Naukowa – kierownik: mgr Ewa Talarek
Dział Wydawnictw – kierownik: mgr Kaja Jaroszewska
Dział Wystaw i Popularyzacji – kierownik: mgr Roman Chojnowski
Stanowisko ds. Promocji – kierownik: mgr Małgorzata Ściborowska
Ośrodek Magazynowo-Studyjny w Rybnie – kierownik: mgr Adam Kulesza

Przypisy

↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o Państwowem Muzeum Archeologicznem (Dz.U. z 1928 r. nr 36, poz. 346).
↑ Edward Chwalewik: Zbiory polskie: archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyżnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 2: N–Ż. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1927, s. 338.
↑ Stanisław Lorentz: Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1982, s. 389–390. ISBN 83-223-1936-3.
↑ ^a ^b ^c ^d MarcinM. Karczewski MarcinM., Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków Archeologicznych i Państwowe Muzeum Archeologiczne i ich rola w ochronie zabytków archeologicznych, „Seminare. Poszukiwania naukowe”, 36 (4), 2015, s. 183–197, ISSN 1232-8766 [dostęp 2021-05-08] (pol.).
↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2025-02-20] .

[1] Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o Państwowem Muzeum Archeologicznem (Dz.U. z 1928 r. nr 36, poz. 346).

[2] Edward Chwalewik: Zbiory polskie: archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyżnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 2: N–Ż. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1927, s. 338.

[3] Stanisław Lorentz: Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1982, s. 389–390. ISBN 83-223-1936-3.

[:0-4] MarcinM. Karczewski MarcinM., Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków Archeologicznych i Państwowe Muzeum Archeologiczne i ich rola w ochronie zabytków archeologicznych, „Seminare. Poszukiwania naukowe”, 36 (4), 2015, s. 183–197, ISSN 1232-8766 [dostęp 2021-05-08] (pol.).

[5] Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2025-02-20] .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]