Pancerniki typu Littorio

Pancerniki typu Littorio, określane też często jako typ Vittorio Veneto – włoskie pancerniki z okresu II wojny światowej, budowane w latach 1934–1942.

Pancerniki typu Vittorio Veneto

Kraj budowy	Włochy
Użytkownicy	Regia Marina
Wejście do służby	2 w 1940, 1 w 1942
Planowane okręty	4
Zbudowane okręty	3
Okręty w służbie	3
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 41 000 t pełna: 46 000 t
Długość	238 m
Szerokość	32,9 m
Zanurzenie	9,7 m
Napęd	turbiny Parsonsa o mocy 140 000 KM napędzające 4 śruby
Prędkość	30 węzłów
Zasięg	4500 mil morskich
Załoga	1860
Uzbrojenie	9 × 381 mm 12 × 152 mm 12 × 90 mm 20 × 37 mm 20 × 20 mm
Wyposażenie lotnicze	3 samoloty rozpoznawcze

Historia

Po zakończeniu I wojny światowej w latach 1920–1921 miała miejsce konferencja w Waszyngtonie w sprawie ograniczenia flot wojennych państw na świecie, w której uczestniczyły: Stany Zjednoczone, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Japonia i Chiny. 6 lutego 1922 r. podpisano traktat waszyngtoński, w którym określono stosunek sił morskich poszczególnych państw. Zabroniono w nim budowy nowych pancerników, jednakże od zakazu tego uczyniono wyjątek między innymi dla Włoch, z uwagi na wiek i jakość posiadanych okrętów. Włochy mimo to nie podjęły wówczas budowy nowych pancerników z przyczyn ekonomicznych. Ustalono w traktacie także, że okręty liniowe nie mogą mieć większej wyporności, niż 35.000 ton i dział o kalibrze przekraczającym 406 mm. Traktat ten podpisano na okres 10 lat. Po jego wygaśnięciu próbowano przedłużyć czas jego obowiązywania i w 1930 r. podpisano w Londynie traktat londyński, który zezwalał Włochom na wybudowanie pancerników o łącznej wyporności 70.000 ton.

W 1930 r. ówczesny generalny inspektor włoskiej marynarki wojennej (Regia Marina) gen. Umberto Pugliese zlecił opracowania 3 okrętów liniowych o wyporności 23.000 ton, uzbrojonych w artylerię główną kalibru 381 mm lub 406 mm. W 1934 r. zmieniono te założenia, głównie w celu zapewnienia przewagi nad flotą francuską, która w tym czasie rozpoczęła budowę pancerników typu Dunkerque („Dunkerque” i „Strasbourg”). Jednostki włoskie miały być większe – o wyporności 35.000 ton i być silniej opancerzone i uzbrojone, niż francuskie. Zdecydowano się na budowę dwóch pancerników, które otrzymały nazwę „Littorio” i „Vittorio Veneto”. Pancerniki te miały oryginalny system ochrony przeciwtorpedowej opracowany przez gen. Pugliese składający się ze systemu specjalnych lekkich grodzi wewnętrznych wypełnionych cieczą umieszczonych w kadłubie okrętu. Ciecz po uderzeniu miała pochłaniać energię torpedy. W rzeczywistości, w toku projektowania zakładano przekroczenie tego traktatowego limitu wyporności i ostateczna wyporność standardowa pancerników wynosiła ok. 40.000 ton. W 1936 Włochy zdecydowały się nie podpisać kolejnego rozbrojeniowego traktatu londyńskiego i zdecydowały się na budowę kolejnych dwóch pancerników tego typu, które otrzymały nazwy: „Roma” i „Impero”. Ostatecznie tylko trzy z tych pancerników zostało ukończonych i wzięło udział w działaniach wojennych II wojny światowej. Natomiast pancernik „Impero” nie został nigdy ukończony. Pancerniki, z wyjątkiem pancernika „Roma”, przetrwały wojnę, lecz poniosły ciężkie uszkodzenia i ostatecznie wszystkie zostały złomowane pod koniec lat 50.

Okręty były uważane za bardzo udane i zalicza się je do najlepszych pancerników II wojny światowej.

Historia poszczególnych pancerników typu Vittorio Veneto

Pancernik „Littorio”

Stępkę pod pancernik położono 28 października 1934 r. w stoczni Cantieri Ansaldo Genova w Genui. Wodowanie nastąpiło 22 sierpnia 1937 r. Ukończenie budowy nastąpiło 6 maja 1940 r., po czym 24 czerwca 1940 wszedł w skład włoskiej floty Regia Marina.

1 września 1940 r. wziął udział w operacji Hats, a 29 września 1940 r. w operacji MB 5. W nocy z 11/12 listopada 1940 r. w porcie Tarent został zaatakowany przez samoloty pokładowe Fairey Swordfish Mk I z brytyjskiego lotniskowca HMS „Illustrious” i trafiony 3 torpedami. Okręt został ciężko uszkodzony i jego część dziobowa znalazła się pod wodą. Został wydobyty 11 grudnia 1940 r. i rozpoczęto jego remont który trwał do sierpnia 1941 r.

27 września 1941 r. ponownie wszedł do działań bojowych biorąc udział w ataku na konwój brytyjski Halberd zmierzający na Maltę. 17 grudnia 1941 r. wziął udział w I bitwie w Zatoce Syrta, gdzie doszło do walki z brytyjskimi okrętami.

3 stycznia 1942 r. wziął udział w ochronie włoskiego konwoju M 43 zmierzającego do Libii. 22 marca 1942 r. wziął udział w II bitwie w Zatoce Syrta, w trakcie której doszło do jego uszkodzenia w wyniku eksplozji wewnętrznej. Ponownie wziął 16 czerwca 1942 r. w ataku na konwój brytyjski Vigorous płynący z Malty. W trakcie tego ataku został trafiony torpedą zrzuconą przez brytyjski samolot i wycofał się. Jego remont trwał do lutego 1943 r. W czerwcu 1943 r. został ponownie uszkodzony w czasie amerykańskich nalotów na port La Spezia. 30 lipca 1943 r. przemianowany na „Italia”.

9 września 1943 r. pancernik „Italia” wypłynął z portu La Spezia wraz z pancernikami „Vittorio Veneto” i „Roma” oraz 6 krążownikami, 8 niszczycielami i 4 torpedowcami w kierunku Malty, aby poddać się siłom alianckim. W drodze zespół włoskich okrętów został zaatakowany przez 15 samolotów bombowych Dornier Do 217K, które zaatakowały go bombami kierowanymi Fritz X (SD 1400X). Jedna z takich bomb trafiła w okręt, lecz zdołał on 10 września 1943 r. dotrzeć na Maltę. Został on internowany w Egipcie. W 1947 r. został on przejęty przez Stany Zjednoczone w ramach reparacji wojennych, lecz nie wszedł do służby. 1 czerwca 1948 r. został skreślony z listy floty, a następnie złomowany w porcie La Spezia.

Pancernik „Vittorio Veneto”

Stępkę pod pancernik położono 28 października 1934 r. w stoczni Cantieri Riuniti dell’ Adriatico San Marco w Trieście. Wodowanie nastąpiło 25 lipca 1937 r. Ostateczne zakończenie budowy nastąpiło 28 kwietnia 1940 r. i okręt wszedł 1 maja 1940 w skład Regia Marina, a gotowość operacyjną osiągnął 2 sierpnia 1940.

Do akcji wszedł 1 września 1940 r., gdy wspólnie z pancernikiem „Littorio” wziął udział w operacji Hats, także 29 września 1940 r. wziął udział we operacji MB 5. W trakcie ataku na port Tarent w nocy z 11 na 12 listopada 1940 r. znajdował się w porcie, lecz uniknął uszkodzeń.

27 listopada 1940 r. wziął udział w bitwie koło przylądka Spartivento, w trakcie której został uszkodzony po trafieniu torpedą z samolotu pokładowego brytyjskiego lotniskowca HMS „Formidable”. Skierowany do naprawy do portu Genua, został tam ponownie uszkodzony w trakcie bombardowania 8 lutego 1941 r.

27 marca 1941 r. wziął udział w bitwie koło przylądka Matapan, w trakcie której został trafiony torpedą zrzuconą z samolotów pokładowych lotniskowca „Formidable”. W wyniku tego trafienia stracił on możliwości manewrów, gdyż miał uszkodzone stery. 27 września 1941 r. ponownie bierze udział w ataku na brytyjski konwój Halberd płynący z Malty. 14 grudnia 1941 r. w trakcie ochrony konwoju zmierzającego do Libii został trafiony torpedą przez brytyjski okręt podwodny „Urge” z 10 flotylli okrętów podwodnych stacjonującej na Malcie.

Skierowany do naprawy w porcie La Spezia, 15 czerwca 1942 r. został uszkodzony w trakcie bombardowania. Z portu wypłynął 9 września 1943 r. wraz z grupą innych włoskich okrętów i udał się w kierunku Malty. W trakcie rejsu uniknął uszkodzeń i 10 września 1943 r. wpłynął do portu Valletta, gdzie poddał się siłom alianckim. Został internowany i skierowany do Egiptu, gdzie przebywał do końca wojny. W 1947 r. został przejęty przez Wielką Brytanię w ramach reparacji wojennych. Lecz nie wszedł do służby a 1 lutego 1948 r. został skreślony z listy floty, a następnie złomowany w La Spezia w czerwcu 1948 r.

Pancernik „Roma”

Stępkę pod pancernik „Roma” położono w 18 września 1938 r. w stoczni Cantieri Riuniti dell’ Adriatico San Marco w Trieście. Wodowanie nastąpiło 9 czerwca 1940 r., a ostateczne wyposażenie okrętu 14 czerwca 1942 r. i z tym dniem wszedł on w skład Regia Marina. Pancernik nie brał udziału w walkach. W czerwcu 1943 r. został uszkodzony w czasie nalotu lotnictwa amerykańskiego.

9 września 1943 r. wypłynął z portu La Spezia wraz z grupą okrętów włoskich i udał się w kierunku Malty. W trakcie rejsu zespół ten został zaatakowany przez niemieckie samoloty bombowe Dornier Do 217K. Pancernik „Roma” został trafiony dwiema bombami kierowanymi Fritz X i zatonął.

Pancernik „Impero”

Stępkę pod pancernik „Impero” położono 14 maja 1938 r. w stoczni Cantieri Ansaldo Genova w Genui, a okręt wodowano 15 listopada 1939 r. W czerwcu 1940 r. przerwano jednak nad nim prace i został skierowany początkowo do Brindisi, a następnie do Wenecji, gdzie w styczniu 1942 r. wznowiono prace wykończeniowe. Następnie przeniesiono go do Triestu, gdzie we wrześniu 1943 r. został przejęty przez Niemców.

Następnie w czasie nalotów lotnictwa amerykańskiego został uszkodzony. Po wojnie zrezygnowano z jego wykończenia i ostatecznie został złomowany w 1950 r. Okręt nigdy nie wszedł w skład floty włoskiej ani niemieckiej.

Dane techniczno-taktyczne pancerników typu Vittorio Veneto

Nazwa okrętu	Vittorio Veneto	Littorio (Italia)	Roma	Impero
Wyporność standardowa (t)	41 167	41 337	41 650	41 650
Wyporność pełna (t)	45 750	45 956	46 125	46 125
Wymiary
Długość (m)	237,80	237,80	240,70	240,70
Szerokość (m)	32,90	32,90	32,90	32,90
Zanurzenie (m)	9,60–10,50	9,60–10,50	9,70–10,50	9,70–10,50
Uzbrojenie
	9 × 381 mm 12 × 152 mm 12 × 90 mm 20 × 37 mm 20 × 20 mm od 1942 r. dodatkowo 4 × 120 mm 8–12 × 20 mm 3 samoloty startujące z katapulty	takie same	takie same	takie same
Opancerzenie
	Burty – 70–280 mm + 70 mm płyta TS (decapping plate) Maszyna sterowa – 60–130 mm Pokład górny – 36 mm Pokład drugi – 90–150 mm Wieże artylerii głównej – 200–350 mm Wieża artylerii średniej – 75–150 mm	takie same	takie same	takie same
Napęd – 8 kotłów, 4 turbiny parowe o mocy 128 000 KM, 4 śruby
Prędkość maksymalna	30 węzłów (praktyczna 28–28,5 węzłów)	takie same	takie same	takie same
Zasięg – 4580 mil morskich
Załoga	1861	1861	1960	–

Bibliografia

• W.H. Garzke, R.O. Dulin: Battleships. Axis and Neutral Battleships of World War II. Annapolis: 1985. ISBN 0-87021-101-3.brak strony w książce
• Tadeusz Klimczyk: Pancerniki. Warszawa: Wyd. Lampart, 2002. ISBN 83-86776-00-5.brak strony w książce
• Jarosław Malinowski: Włoskie pancerniki typu Vittorio Veneto. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 1996.brak strony w książce