Wikipedia

Parafia św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie

parafia rzymskokatolicka w archidiecezji łódzkiej
(Przekierowano z Parafia św. Józefa Oblubieńca NMP i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie)

Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie należąca do dekanatu ozorkowskiego, archidiecezji łódzkiej, metropolii łódzkiej. Siedziba i kościół parafialny znajdują się w Ozorkowie przy pl. Jana Pawła II[1].

Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie
Ilustracja
budynek kościoła
Państwo

 Polska

Siedziba

Ozorków

Adres

Plac Jana Pawła II nr 5
95-035 Ozorków

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Archidiecezja

łódzka

Dekanat

ozorkowski

Kościół

św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego

Proboszcz

ks. kan. Zbigniew Kaczmarkiewicz

Wspomnienie liturgiczne
Położenie na mapie Ozorkowa
Mapa konturowa Ozorkowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie”
Położenie na mapie powiatu zgierskiego
Mapa konturowa powiatu zgierskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie”
Ziemia51°57′46,8″N 19°17′32,3″E/51,963000 19,292306

Historia edytuj

Parafię erygowano w roku 1660[2], natomiast w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego data utworzenia parafii w Ozorkowie nie została podana, określona jako niewiadoma[3][4]. Podawano również datę 1794 r., jak i argumenty, jakoby parafia nie mogła powstać przed 1807 r[5][6], opierając się m.in. na opisie kościoła z 1811 r. oraz braku wiarygodnych dokumentów[6].

XVI wiek edytuj

Według rejestru podatkowego z 1552 r.[7] oraz rejestru poborowego w 1576 roku[3][4], Ozorków znajdował się w granicach parafii Solca Wielka[3][4][7]. Wieś znajdowała się wtedy na pograniczu porośniętej puszczą wysoczyzny oraz nizinnej pradoliny o zabagnionych rozlewiskach Bzury. Liczyła dwa łany powierzchni, z dwoma zagrodnikami, dwoma osadnikami, młynem i karczmą[7].

XVII wiek edytuj

Prawdopodobnie pod koniec XVI wieku, Mikołaj Szczawiński, kasztelan brzeziński i łęczycki, uposażył kościół i klasztor, o czym informuje napis na pomniku grobowym[4]:

„(...) Templum hoc cum monasterio a fundamentis extructum bonisque locupletatum testantur. (...)”

Jan Szymon Szczawiński – fundator epitafium Mikołaja Szczawińskiego, [3]

Pomimo to, ufundowanie klasztoru w Ozorkowie w owym czasie nie doszło do skutku, z przyczyn nie sprecyzowanych[3][4]. Jednak według innej wersji, zapis ów dotyczył jednak fundacji kościoła i klasztoru w Łęczycy w 1603 r.[8]:

„Mikołaj (...) dziedzic na Szubsku, (...) fundowawszy w r. 1603. w Łęczycy panny zakonne Ś. Norberta, kościół im i klasztor wymurował, (...) kościół ubogacił, kędy po śmierci, która przypadła na rok 1620. zwłoki jego ciała złożone, z nagrobkiem, który mu Jan Szymon Sczawiński, starosta na ten czas Łęczycki, wystawił.”

Kasper Niesiecki, [8]

Według zapisu z 1654 r. Jan Szymon Szczawiński, właściciel Ozorkowa, nakazał wybudować kościół murowany z cegły, jako kaplicę dworską[2][5][9]. Dzięki temu nie musiał przemieszczać się do parafialnego kościoła w Solcy Wielkiej[5][9], który do owego czasu, był najbliżej położonym kościołem, a dojazd bywał uciążliwy z powodu wpływu warunków atmosferycznych na ówczesne drogi[5]. Według podań, miało się to stać po ocaleniu podczas polowania na dziki[5].

Pierwotny kościół zachował się jako prezbiterium i część nawy głównej obecnego (w XXI w.) kościoła[2]. Na ten cel, na dobrach Strzeblew[3][10][11] jako darowiznę[5] zabezpieczono 5 tys. ówczesnych zł[5][11], a także przekazano place pod budowę kościoła, szkołę, budynki parafialne, grunty uprawne, ogrody, dwóch zagrodników i kilka przywilejów[5][11]. Żona Szczawińskiego, Regina z Sierakowskich[5][11][12], wraz z córką Barbarą[12] Donicellą[11][12], wzbogaciła zapis fundacji[5][11]. Realizacja została zahamowana na skutek wojny polsko-szwedzkiej[11]. Budowę kościoła zrealizowano po śmierci J. S. Szczawińskiego, staraniem jego żony[5].

Uroczystej[5] konsekracji kościoła dokonał biskup Jan Różycki, biskup chełmski, 15 kwietnia 1668 roku[2][5]. Po lewej stronie znajdował się dom z ogrodem i polem uprawnym plebanii[5].

XIX wiek edytuj

 
Kościół parafialny w XIX wieku

W 1807 r. za sprawą starań Ignacego Starzyńskiego, do Ozorkowa zaczęli napływać koloniści[6]. Wpierw głównie ewangelicy, następnie, gdy rozwinął się przemysł, rzymskokatoliccy migranci z okolicy[6]. W 1816 r., Ozorków otrzymał prawa miejskie[2][13] i powstawał ośrodek przemysłu włókienniczego[2]. Miasto się rozwijało, wzrosła liczba wiernych parafii[2]. Naonczas kościół wymagał prac remontowych lub przebudowy[2]. Do tego czasu przetrwał bez większych zmian[9].

Według wykazu hipotecznych dóbr ziemskich[14] z 9 maja 1820 r.[6], posiadanych przez Ignacego Starzyńskiego[14], parafii w Ozorkowie przysługiwało 13 720 ówczesnych złotych polskich dziesięciny rocznej[6][14]. Sąsiedniej parafii w Solcy Wielkiej zapisano 30 ówczesnych złotych polskich[6][14]. Dofinansowywano również klasztor Norbertanek i kapitułę w Łęczycy[14].

W połowie XIX wieku parafia prowadziła szkołę niedzielno-robotniczą, gdzie m.in. ksiądz proboszcz Starzyński uczył religii w niedzielę, a Urząd Miasta utrzymywał nauczyciela tkactwa, historii, polskiego i rachunków[6]. Katolicy stanowili w tym czasie najmniej liczną i najbardziej ubogą grupę wyznaniową[6].

Oficjalny remont kościoła rozpoczął się w 1883 r[6]. Niewielka zamożność parafian nie pozwoliła na wcześniejsze prace[6]. W 1887 roku (lub 1885[4]) wydłużono nawy[4], zbudowano wieżę[4], dobudowano kaplicę[2], Wymieniono obraz „Świętej Rodziny” na obraz „Świętego Józefa z dzieciątkiem Jezus”, a nad ołtarzem głównym umieszczono obraz „św. Katarzyny”[2].

XX wiek edytuj

Okres I wojny światowej edytuj

Pod koniec I wojny światowej, w 1918 r.[6], żołnierze niemieccy rozebrali zarekwirowali organy kościelne, pomimo odmowy proboszcza[6][15]. Skutkiem tego szemranie mieszkańców miasta, jakoby miało się to stać za zezwoleniem duchownych[6][15], urosło do tego stopnia, że aż Konsystorz Generalny Archidiecezji Warszawskiej wystosował pismo, w którym zaprotestował przeciw tym pomówieniom[15].

Okres II RP edytuj

Podczas wojny polsko-bolszewickiej, na terenie parafii znajdował szpital wojskowy – zmarłych żołnierzy pochowano na parafialnym cmentarzu[4].

W 1920/1921 r. powstał Domu Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Ozorkowie[16], jako trzecia placówka tego Zgromadzenia[17].

Po odzyskaniu niepodległości po I wojnie światowej, nastąpiły liczne inwestycje w celu upiększenia świątyni[2] oraz pomieszczeniu licznych, przybywających tłumnie wiernych, którzy nie mieścili się w dotychczasowym, ciasnym wnętrzu świątyni[18].

W 1925 r. zelektryfikowano kościół oraz otrzymano nowe dzwony[6]. W 1930 r. zamontowano nowe organy w kościele[6]. W okresie 1932–1934, dokonano rozbudowy kościoła: wybudowano dwie nawy, kaplicę (wg zapisu na stronie kurii – dwie), a także zakrystię i skarbiec[2][4][6]. Ponadto powstała wikariatka i kino parafialne[4] i zakupiono teren pod nowy cmentarz.

Dnia 14 maja 1932 r. skradziono dwie platerowane puszki z tabernakulum w kościele parafialnym[19].

W 1936 r. budowano salę parafialną (w której następnie skupiało się życie kulturalne i religijne parafii[18]), przy powstaniu której pomagały dziewczęta z Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej[18]. 3 sierpnia tegoż roku wyruszyła kilkusetosobowa pielgrzymka na Jasną Górę[18].

W 1937 r., doszło do kolejnego konfliktu między właścicielami a pracownikami największej fabryki włókienniczej (fabryki Schlössera[6][20]) w Ozorkowie[18][21]. Robotnicy, doprowadzeni do ostateczności, w ramach strajku, przez 6 tygodni okupowali fabrykę z powodu krzywdzących warunków pracy[22]. Ówczesny właściciel fabryki, Mayer Floger, wymówił pracę wszystkim pracownikom[22], a podczas strajku, przy pomocy kordonu policyjnego, odcięto strajkujących od dostaw żywności, aby tym sposobem przerwać strajk pracowników. Staraniem i pod przewodnictwem proboszcza, ks. Leona Stypułkowskiego, społeczność w Ozorkowie zorganizowała i dostarczyła żywność głodującym strajkującym. Nim tak się stało, brama była zamknięta, lecz proboszcz mową przełamał opór kordonu policyjnego[18][21]. Dostawy trwały kilka dni[21]. Proboszcz, broniąc robotników przed wyzyskiem ze strony fabrykantów, pisał listy do ówczesnych władz[6] – do premiera Sławoja Składkowskiego[22]. Sprawa została nagłośniona w kraju[22]. Ze strony rządu przybył delegat premiera – dr Wrona[22]. Po tych wydarzeniach doszło do rokowań i ugody między zwaśnionymi stronami, a strajk zakończono[18].

W 1937 r. (lub w 1938 r.[23]), staraniem proboszcza założono nowy cmentarz[18], znajdujący się przy ul. Podleśnej[23].

Okres II wojny światowej edytuj

W obronie Ozorkowa, podczas walk we wrześniu 1939 r., poległo wielu mieszkańców, w tym dzieci[4]. Niektórzy mieszkańcy uczestniczyli w obronie Warszawy[4].

W 1941 r. kościół został zamknięty przez okupanta[4] oraz sprofanowany[2][24]. Posłużył jako magazyn zbożowy[2][4]. W 1942 r. Niemcy zrabowali i przetopili trzy dzwony[6]. Pewnej nocy zniszczono, znajdującą się na rogu Zgierskiej i Krzeszewskiej, figurkę przedstawiającą Jezusa Chrystusa z krzyżem na ramieniu[25].

Księża zostali wysłani do niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau[4]. Wśród nich znajdował się:

  • proboszcz ks. kan. Leon Stypułkowski[4][18][26], aresztowany (po raz pierwszy, dnia 9 listopada 1939 r[6][19][26]. przez gestapo[6][19], zwolniony za wstawiennictwem[6][26] władz kościoła, a także[6] ówczesnego pastora ewangelickiego w Ozorkowie[6][26], Teodora Bergmana[6]) i zabrany 6 października 1941 r.[6][21][26] (w kwietniu 1940 wg K. Wojewody)[25], który następnie zginął w komorze gazowej[4][21][26] w TA Hartheim[21][26];
  • wikariusz ks. Zygmunt Mikołajewski, aresztowany i zabrany 6 października 1941 r. (w kwietniu 1940 wg K. Wojewody)[25], który następnie zginął z wycieńczenia, głodu i tyfusu, na który zachorował podczas opieki nad chorymi w szpitalu obozowym w KL Dachau[27].

Okres PRL edytuj

Po zakończeniu wojny, kościół wrócił do właścicieli. Rozpoczęły się kolejne inwestycje, m.in. zainstalowano nową radiofonię w dniu 6 grudnia 1981 r.[2] Sala parafialna (zwana też domem parafialnym[28]) została przejęta i zamieniona w Kino „Ludowe” przez władze komunistyczne[18], zarządzana przez OPRF w Łodzi[28].

Dnia 5 sierpnia 1946 r. uroczyście poświęcono autocysternę, a 1 lutego 1947 r. również drugi, już zmontowany samochód oraz sztandar należące do OSP w Ozorkowie[29].

W 1962 r., parafianie ufundowali tablicę, upamiętniającą ks. kan. Leon Stypułkowski[4][18][21], która została wmurowana w kościół parafialny[18]. Została odnowiona w latach 80. XX w.[18]

4 maja 1982 r. rozpoczęto budowa kaplicy pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej[2] (pw. Matki Boskiej Miłosierdzia[6]) na starym cmentarzu[2][6], która powstała z pomocą wiernych[6]. Dnia 31 października 1982 r., ksiądz proboszcz sprawował w niej pierwszą Mszę świętą[2]. Bp Józef Rozwadowski (ówczesny ordynariusz) dnia 13 października 1984 roku dokonał poświęcenia tejże kaplicy[2]. Bp Władysław Ziółek (kolejny ordynariusz) w roku 1986 poświęcił[2][6] cztery, nowe[6] dzwony[2][6] wykonane w Przemyślu, a ufundowane przez wiernych, które zamontowano przy kaplicy[2].

Budowa nowej plebanii i sal przeznaczonych na spotkania młodzieży trwała 2 i pół roku. Przy pracach budowlanych znacznie zaangażowali się parafianie[2].

Okres III RP edytuj

W 1990 r. parafia odzyskała[28] budynek przedwojennej sali parafialnej, służącej w PRL jako kino[18][28] i wyremontowanej w połowie lat 70. Budynek ów oddano w dzierżawę p. Gołębiowskiemu z Łodzi (na rok), a następnie (w dniu 1 listopada 1991 r.) spółce cywilnej „ARANDA”[28].

Między 1990 a 1994, podczas transformacji systemowej, Urząd Miejski w Ozorkowie dokonał zmian nazw niektórych ulic[18].

11 stycznia 1991 r. do Szkoły Podstawowej nr 2 w Ozorkowie przybył ks. bp Władysław Ziółek. Odbyło się spotkanie opłatkowe z nauczycielami wraz z księżmi dekanatu ozorkowskiego. Dzieci zaprezentowały program artystyczny pt. „Aby w Waszych sercach było zawsze Boże Narodzenie”[30].

W grudniu 1991 r. Rada Miasta przyjęła ustawę o zawieszeniu krzyża w sali posiedzeń, który to ksiądz proboszcz uroczyście poświęcił miesiąc później[31].

19 marca 1992 r. uroczystości odpustowe celebrował ks. dr Andrzej Świątczak[32] – pierwszy dyrektor (od 13 września 1988 r. do dnia śmierci dnia 8 stycznia 2004 r.) łódzkiej filii UKSW[33][34][35].

Z racji piątej rocznicy II Kongresu Eucharystycznego i wizyty Jana Pawła II, dnia 14 czerwca 1992 r., odbyła się tradycyjna procesja ulicami Łodzi, w której wzięła udział asysta kościelna wraz z osobami towarzyszącymi[36].

2 sierpnia 1992 r. abp Władysław Ziółek erygował parafię pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Ozorkowie, wyłączając ją z części tej parafii[6][37]. Został również poświęcony plac pod budowę nowego kościoła[6][37]. Obok budowanej świątyni wzniesiono prowizoryczny kościół[6], a parafianie nowej parafii mogli dalej korzystać z posług religijnych w dotychczasowej świątyni[37].

4 kwietnia 1995 r. do Ozorkowa przybył ks. bp Adam Lepa, zaproszony przez nauczycieli oraz siostry Urszulanki. Po mszy świętej w kościele przy ul. Łęczyckiej odbyło się spotkanie dyskusyjne nt. propagandy w mediach. Księdzu biskupowi wręczono także Drogę Krzyżową, którą 31 marca tegoż roku, nauczyciele przeprowadzili w kaplicy na Starym Cmentarzu[38].

18 czerwca 1995 r., z racji obchodów 75-lecia istnienia Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Ozorkowie, w kościele przy Łęczyckiej odbyła się uroczysta msza święta Jubileuszowa z Procesją Eucharystyczną, która była sprawowana przez ks. bpa Adam Lepę[16].

Dnia 7 czerwca 1999 r. papież Jan Paweł II udzielił błogosławieństwa strażakom i poświęcił nowy sztandar Ochotniczej Straży Pożarnej w Ozorkowie, która obchodziła jubileusz 100-lecia[29].

XXI wiek edytuj

W czerwcu 2001 r., staraniem proboszczów i parafian obu parafii istniejących w Ozorkowie, rozpoczęto budowę kaplicy na nowym cmentarzu. Ks. abp Władysław Ziółek poświęcił ją dnia 28 września 2002 r.[2],

W piątek 16 listopada 2001 r. odbyła się, sprawowana przez ks. bpa Adama Lepę, uroczysta msza święta z poświęceniem nowego sztandaru I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Ozorkowie, które obchodziło jubileusz 50-lecia[39][40]. We mszy wzięły udział również poczty sztandarowe z okolicznych szkół[40].

14 października 2005 r. abp metropolita Władysław Ziółek poświęcił, stworzony przez prof. Czesława Dźwigaja, pomnik papieża Jana Pawła II, który postawiono przed wejściem do kościoła, aby był[2]:

„symbolem wielkości pontyfikatu Papieża Pielgrzyma, który stał się ogromnym autorytetem moralnym, etycznym i religijnym całego świata”

Lista ofiarodawców pomnika spoczęła w kruchcie kościoła[2].

Miejsca święte edytuj

 
Kościół rektoralny w Ozorkowie (2019)

Kościół parafialny edytuj

Osobny artykuł: Kościół św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie.

Od czasu wybudowania (i konsekracji[2][5]) w 1668 r. nie został przeniesiony, nie uległ konwersji, ani nie został doszczętnie zniszczony, pomimo sprofanowania i zdewastowania przez okupanta w trakcie II wojny światowej[24]. Jest najstarszym zabytkiem architektonicznym w mieście[5].

Kościoły filialne i kaplice edytuj

Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Ozorkowie edytuj

Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Ozorkowie – kościół rektoralny[2] sióstr Urszulanek na Bugaju[19][41], w Domu Zakonnym Sióstr Urszulanek SJK na ul. Łęczyckiej 30[1][2].

Wybudowany w latach 1928–1929[19] w co zaangażował się „Komitet Budowy”, utworzonego przez władze miejskie[6]. Konsekrowany dnia 1 grudnia 1929 r. przez ks. bp Wincentego Tymienieckiego[6][19].

Dzwony przy kaplicy pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Ozorkowie[6]
Imię Waga Ton Zdjęcie
Maryja 629 kg Gis
Józef 305 kg C
Jan Paweł II 178 kg Dis
Maryja 89 kg G

Kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Ozorkowie edytuj

Kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Ozorkowie (pw. Matki Boskiej Miłosierdzia[6]) – zbudowana na starym cmentarzu grzebalnym[1][2], na miejscu dawnego domu grabarza z kostnicą[23].

4 maja 1982 r. rozpoczęto budowę kaplicy[2][6], która powstała z pomocą wiernych[6], określanego jako „spontaniczny czyn społeczny”[42]. Według kierownika budowy p. Kałkowskiego, nieraz zgłaszało się po 300 osób chętnych do pracy[42]. Ksiądz proboszcz sprawował w niej pierwszą mszę świętą dnia 31 października 1982 r.[2] Ks. bp Józef Rozwadowski dnia 13 października 1984 roku dokonał jej poświęcenia[2].

Ks. bp Władysław Ziółek w roku 1986 poświęcił[2][6] cztery nowe[6] dzwony[2][6] wykonane w Przemyślu, w pracowni Jana Felczyńskiego, a ufundowane przez wiernych, które zamontowano przy kaplicy[2].

Na frontowej elewacji znajduje się tablica informująca o dacie budowy kaplicy[23]. Drugą tablica głosi[23]:

„ks. Jerzemu Popiełuszce, patronowi „Solidarności”, męczennikowi za Wiarę i Ojczyznę, zamordowanemu 19.X.1984 r. przez oficerów S.B.”

Kaplica pw. św. Marcina w Ozorkowie edytuj

Kaplica pw. św. Marcina w Ozorkowie – zbudowana w latach 2000–2002 na nowym cmentarzu grzebalnym[2]

Dawniej posiadane lub użytkowane przez parafię świątynie edytuj

Przez krótki czas po II wojnie światowej, parafia posiadała kościół parafii protestanckiej, który został przejęty po okresie funkcjonowania jako obóz[43][44][45] przejściowy dla ewangelików (powyżej 14 roku życia) z Ozorkowa, którzy to później zostali przeprowadzeni do obozu na Sikawie w Łodzi[45]. Obóz w Ozorkowie został zamknięty, a kościół przekazany w administrację parafii rzymskokatolickiej w Ozorkowie[45]. Jako kościół pw. św. Tadeusza w Ozorkowie był miejscem sprawowania nabożeństw dla dzieci i młodzieży[45]. Kościół ten, w wyniku procesu sądowego[45] został zwrócony parafii protestanckiej w 1953 r[43][44][45].

Ołtarze edytuj

W parafii, oprócz ołtarzy stałych[46] w kościołach, na terenie parafii znajdowały się ołtarze m.in.:

  • W roku 1994, z okazji uroczystości Bożego Ciała na ołtarzu tymczasowym, który znajdował na Placu Jana Pawła II. Procesja bożocielna szła ul. Listopadową[47].

Cmentarze edytuj

Nowy cmentarz edytuj

Nowy Cmentarz[18] miejski w Ozorkowie przy ul. Podleśnej[1][23] – o powierzchni 4,8 ha[2] (4,7731 ha[6]). Założony w 1938 r. staraniem ks. Leona Stypułkowskiego[18]. Na cmentarzu tym pochowano m.in.: uczestników kampanii wrześniowej 1939 r[48].

Stary cmentarz edytuj

Cmentarz parafialny tzw. „stary” w Ozorkowie[1] – mieści się przy ul. Zgierskiej 37, między ul. Dolną i ul. Cmentarną[49]. Rozciąga się na powierzchni 2,7 ha[2] (2,6362 ha[6]). Znajduje się na stoku wysoczyzny, opadającym ku południu i zachodowi[50]. Z cmentarza roztacza się widok na dolinę Bzury z Zalewem Ozorkowskim i Nowe Miasto z zauważalnym kościołem, zabudową przemysłową oraz wielorodzinną zabudową mieszkaniową[51].

Cmentarz jest otoczony stylowym ogrodzeniem z przełomu XIX/XX w., wykonanym z nieotynkowanej od wewnątrz cegły, zdobione arkadowym fryzem podokapowym oraz z zadaszeniem wykonanym z ocynkowanej blachy. Na cmentarzu zachowało się 5 dębów[51], w tym dwa będące pomnikami przyrody[51][52].

Pomniki przyrody na cmentarzu przy ul. Zgierskiej 37 w Ozorkowie[52]
Drzewo Obwód Współrzędne Imię Data utworzenia/Podstawa prawna
Dąb szypułkowy 502 cm (2012 r.) 51°57′17″N, 19°18′17″E – 16.12.1991/Zarządz. Woj. Łódzkiego Nr

12/91 (Dz. U. W. Ł. Nr 11, poz. 235 z

1991 r.)[53]

Dąb szypułkowy 400 cm (2012 r.) 51°57′18″N, 19°18′19″E – 16.12.1991/Zarządz. Woj. Łódzkiego Nr

12/91 (Dz. U. W. Ł. Nr 11, poz. 235 z

1991 r.)[53]

Historia cmentarza edytuj

Według zapisków w dokumentach parafialnych[19], istniał od niepamiętnych czasów[6][19].

Zmarłych zaczęto chować na tym cmentarzu zapewne w latach 30. XIX w., po zapełnieniu przestrzeni cmentarza przykościelnego[23].

Na początku XIX w., Geometra August Dornstein wytyczył działkę u zbiegu ul. Dolnej i ul. H. Sienkiewicza (ówczesna ul. Śmiertelna), wyznaczoną na pochówek dla katolików, przez Ignacego Starzyńskiego, właściciela Ozorkowa[23]. Działka miała wtedy powierzchnię jednej morgi chełmińskiej, tj. ok. 0,56 ha[23]. Z biegiem lat, zmarłych grzebano w coraz wyższych partiach stoku wysoczyzny, przesuwając granicę w kierunku północno-wschodnim[23]. Obszar cmentarza osiągnął swą maksymalną powierzchnię w 1964 r., kiedy to wykupiono i przyłączono pas ziemi wzdłuż ul. Zgierskiej między bramą a ul. Dolną, który wymagał wyrównania z powodu istnienia stromego, pięciometrowego pagórka[23].

Katolicki (i ewangelickie, na cmentarz sąsiedni) kondukty żałobne przemierzały trasę na cmentarz ulicą Śmiertelną do czasu utworzenia i otwarcia bram od ul. Zgierskiej[23]. Od tamtej pory ul. Śmiertelną przemierzały jeszcze kondukty żałobne wyznawców judaizmu[23]. Dawna brama znajdowała się w południowo-zachodnim, ostrokątnym krańcu cmentarza i prowadziła również na cmentarz ewangelicki[54]. Mały pas terenu zajmowały miejsca pochówku dla wiernych wyznania prawosławnego (przeważnie pochodzenia rosyjskiego), których liczba zamieszkujących w Ozorkowie nie przekraczała 50 osób[54].

Za czasów proboszcza ks. Ignacego Wypyskiego[51], za jego przyczyną cmentarz zyskał dom grabarza mieszczący kostnicę, żeliwną bramę oraz murowany parkan w miejsce poprzedniego, drewnianego płotu, który był rozkradany na opał[51].

Dnia 30 sierpnia 1911 r. dokonano uroczystego poświęcenia cmentarza przez ks. bp Kazimierza Ruszkiewicza[6][19].

Po wschodniej stronie bramy znajdował się dom grabarza mieszczący kostnicę[23]. W 1982 r. na jego miejscu postawiono kaplicę[23] pw. Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Ozorkowie (lub pw. Matki Boskiej Miłosierdzia[6] lub Miłosiernej[23])[1][2].

Groby edytuj

Na cmentarzu tym pochowano m.in.: uczestników powstania styczniowego[4]; żołnierzy zmarłych w szpitalu wojskowym podczas wojny polsko-bolszewickiej[4]; poległych w obronie Ozorkowa, podczas walk we wrześniu 1939 r[4]. Jako że parafianie stanowili głównie ubogą warstwę społeczną miasta, więc dominowały ubogie mogiły ziemne[23].

Na cmentarzu tym znalazły się m.in. groby:

  • Jana Rządkowskiego – zmarłego 1838 r. Najstarszy i najokazalszy na tym cmentarzu nagrobek[54]. Znajduje się w pobliżu pola grobowego rodziny Waltratusów[54]. Wykonany w stylu historyzmu z piaskowca i wapienia, w formie czterościennego, dwustopniowego cokołu z figurą postaci kobiecej trzymającą w prawej ręce gałązkę oliwną, w lewej wieniec laurowy[54]. Figura symbolizuje anioła w długim, pofałdowanym chitonie, zgiętą w łokciu, lewą ręką opierając się o pień ściętego drzewa, na którym znajduje się zawieszoną na sęku tarcza z tekstem „Pokój jego prochom”[54]. Inskrypcja wykonana w dolnej części postumentu[54].
  • ks. kan. Lucjana Domagały[51] – grób proboszcza, zmarłego w 1989 r. Nagrobek w formie poziomej płyty z jasnego granitu[51].
  • ks. Mieczysława Klimkiewicza[51] – grób proboszcza, zmarłego w 1979 r. Nagrobek w formie płyty z lastriko, bez cech szczególnych[51].
  • ks. Ignacego Wypyskiego[51] – grób proboszcza, zmarłego w 1908 r. Nagrobek w formie płyty z lastriko, bez cech szczególnych[51].
  • Adolfa Legisa – grób lekarza, zmarłego w 1934 r., znany i szanowany ze swej wiedzy medycznej i bezinteresownego leczenie ubogich pacjentów; uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej w Bułgarii[51] – grób ten, który znajdował się przy dębie, nie zachował się[51].
  • kilkanaście mogił żołnierzy walczących w armii niemieckiej podczas I wojny światowej – obszar powierzchni 7×3 m, położony w zachodniej, dolnej części cmentarza[51]. Mogiły ziemne z betonowymi tablicami z danymi poległych, zniszczone w 1967 r., co wywołało oburzenie części społeczeństwa miejskiego[51]. Póki mogiły istniały, opiekowali się nimi harcerze[51].
  • zbiorowa mogiła ok. 30 żołnierzy radzieckich, poległych w walce z Niemcami lub w szpitalu polowym w Ozorkowie w 1945 r[54]. – stożkowy obelisk z betonu (dawniej z wieńczącą go czerwoną gwiazdą), płyta z lastriko (była już popękana w 2012 r.) oraz żelazny krzyż[54]. W 2012 r. miejsce wyraźnie zaniedbane[54].
  • Konrada Chojnackiego – grób jednorocznego, zmarłego w 1911 r[55]. Nagrobek wykonany przez firmę kamieniarską Władysława Czaplińskiego z Łodzi; w stylu historyzmu z cechami secesyjnymi; z piaskowca i wapienia; w formie płyty na podmurówce (góra w kształcie dachu dwuspadowego), wraz z postumentem, a na nim kapliczką, znajdującym się u wezgłowia[55]. Czterowierszowe epitafium pod płaskorzeźbą, przedstawiającą zapalony znicz[55]. Postument dekorowany w części górnej, znajdujące się w górnej części cokołu[55]. Kapliczka o przekroju owalnym z niszą[55]. Część lewa, mieszcząca niszę, flankowana kwiatem maku[55]. W niszy figura chłopca w sukience z kołnierzykiem marynarskim i bucikami zapinanymi na guziczki. W lewej ręce bukiet maków[55].
  • Jana Adamca – grób lekarza, zmarłego w 1961 r[55]. Nagrobek z obeliskiem[55].
  • Wiesława i Emilii Majewskich – grób właściciela hotelu przy Rynku, animatora życia kulturalnego w Ozorkowie, zmarłego w 1902, oraz jego żony[55]. Nagrobek wykonany przez firmę kamieniarską Władysława Czaplińskiego z Łodzi; w stylu historyzmu z cechami secesyjnymi; z piaskowca i wapienia; w formie postumentu o owalnym przekroju[55]. W części górnej wykuty krzyż łaciński[55]. Dekorowany płaskorzeźbami tulipanów oraz rzeźbą chłopca w długiej marynarce, krótkimi spodenkami i bucikami zapinanymi na guziczki[55]. W lewej ręce bukiet kwiatów, prawa oparta o postument[55]. W zwieńczeniu rzeźba popiersia mężczyzny z wąsami i brodą; w marynarce i koszuli z krawatem[55].
  • Wawrzyńca i Józefa Smolarkiewiczów – grób nauczyciela zmarłego w 1895 r. i jego żony, także nauczycielki, zmarłej w 1894 r[55]. Nagrobek ogrodzony prostopadłościennymi słupkami złączonymi prętami; wykonany przez warsztat kamieniarski Ludwika Hanke w Zgierzu; w stylu historyzmu; z piaskowca i skałek; w formie czterościennego postumentu na prostokątnym cokole[55]. W zwieńczeniu krzyż imitujący sękaty pień drzewa oplatanego bluszczem[55]. Tablica inskrypcyjna zdobiona główkami maku (u góry) i płaskorzeźbami: liść palmowy (po prawej) i wieniec laurowy (po lewej) – znajduje się w węższej, górnej części postumentu[55]. Część dolna zdobiona płaskorzeźbą rogu obfitości i wstęgą z tekstem „Za dobrą pieczołowitość i pracę”[55]. Epitafium na tablicy na cokole: „Wdzięczni uczniowie, uczennica i mieszkańcy Ozorkowa swym długoletnim Nauczycielom”[55].
  • Andrzeja Targalskiego – grób zmarłego w 1895 r.[55] Nagrobek wykonany w stylu historyzmu; w formie płyty nagrobnej i pionowej steli zakończonej tympanonem. W zwieńczeniu, na małym postumencie nad tympanonem, krzyż żeliwny z postacią Chrystusa, napisem INRI (trudno czytelnym) i rozetką z roślinną plecionką[55].
  • Mieczysława Flanca – grób żołnierza II Brygady Legionów, uczestnika wojny obronnej w 1939 r., żołnierza AK, odznaczonego krzyżem Virtuti Militari zmarłego w 1973 r[55].
  • Pole grobowe sióstr urszulanek – ogrodzone niskim żelaznym płotem, z krzyżem z ciemnego granitu, z pionowo osadzoną tablicą informującą o spoczywających na tym polu siostrach urszulankach Serca Jezusa Konającego, zasłużonych w posłudze religijnej i oświatowo-wychowawczej[42]. W dwóch rzędach mieści 12 małych, lastrikowych płytek nagrobnych[42].
  • Pole grobowe małżeństwa Kapeckich – otoczone ażurowym ogrodzeniem z kutego żeliwa, dekorowane motywem roślinnym[42]. Dwa nagrobki wykonane w stylu historyzmu; z piaskowca; w formie prostokątnych płyt[42]. Zdobione krzyżem (po lewej) i gałęzią palmową wraz z wieńcem laurowym ze wstęgą (po prawej), o napisie „Matce ukochanej córka”[42]. Na lewej płycie część inskrypcji wskazuje na spoczywającą Józefę z Cichockich Kapecką, która zmarła w 1989 r[42]. Na prawej płycie, gdzie pochowano jej męża, napis nieczytelny[42].
  • Józefa Jóźwiaka – grób ppor. Wojska Polskiego, patrioty, działacza społecznego, uczestnika Bitwy Warszawskiej i pościgu za wojskami bolszewickimi za Wilno, odznaczonego krzyżem „Obrońcy Ojczyzny 1918-1921”, zmarłego w 1996 r[42].
  • Walerii Ciurabskiej – grób zmarłej w 1898 r[42]. Wykonany przez warsztat kamieniarski Ludwika Hanke w Zgierzu; w stylu historyzmu; z piaskowca i wapnia; w formie postumentu imitującego pień drzewa[42]. W zwieńczeniu mała figurka Maryi Niepokalanej w fałdowanej szacie i długich, pofalowanych włosach[42]. Ręce złożone na piersiach. Stopy wsparte na kuli ziemskiej, zgniatają głowę gada[42]. Inskrypcja na tablicy w formie tarczy: „Pamiętajcie, że nie wiecie dnia ani godziny”[42].
  • Zygmunta Lewandowskiego – grób żołnierza AK, odznaczonego Virtuti Militari, zmarłego w 1974 r[42].
  • Grób rodziny Jakuba Dudczaka – grób rodziny nauczyciela; dyrektora Szkoły Powszechnej Nr 1 w Ozorkowie, działacza w PPS i w ZNP, zmarłego w 1972 r[42].
  • Pole grobowe rodziny Czerwińskich[42]:
    • Antoniego Czerwińskiego – grób weterana z 1863 r., ur. 1828 r., zmarłego w 1904 r[42]. Inskrypcja na małej, podłużnej tabliczce z czarnego granitu, umieszczona pod tablicą z informacjami dot. Jerzego Czerwińskiego[42].
  • Euforyzma Wincentego Kulejowskiego (lub Kulejewskiego[56], lub Sulejowskiego[57]) i jego żony[42] – zabytkowy[56] grób uczestnika Powstania Styczniowego[42][56]. Nagrobek z żelaznym, ażurowym krzyżem z ramami w których znajdują się liście pomalowane na biało, ułożone jodełkowato[42]. Liczba 1863, pomalowana na biało i czerwono, umieszczona w przecięciu ramion krzyża[42]. U dołu dwie, skrzyżowane kosy powstańcze[42]. Długo zaniedbany, oczyszczony w 1991 r. przed uroczystością Wszystkich Świętych przez harcerzy ZHP hufca w Ozorkowie[56].
  • Wacława Kropp i Teodozji Kropp z Waltratusów – grób patriotki, nauczycielki i kierowniczki szkół w Ozorkowie, zmarłej 1978 r. oraz symboliczne miejsce spoczynku jej męża – burmistrza w latach 1923–1939, zamordowanego w Dachau w 1941 r[42]. Nagrobek w formie płyty[42].
  • ogrodzone barierką pole grobowe rodziny Waltratusów, ludzi zaangażowanych w działania społeczne oraz pedagogiczne[54]:
    • ks. Anastazego Goszczyńskiego – grób księdza zmarłego w 1889 r[54]. Nagrobek w formie prostokątnego postumentu ze skałek, osadzony na trzystopniowym cokole, na dwustopniowej podmurówce, wykonany w stylu historyzmu, autorstwa A. H. Landau z Łęczycy. Inskrypcja w formie rozwiniętego rulonu, wykuta w górnej części postumentu. W zwieńczeniu krzyż łaciński imitujący sękaty pień drzewa.
    • Marii Waltratus – grób zmarłej, w 14 roku życia, w 1900 r. – Nagrobek w formie pionowej płyty na podstawie z postumentem i dwoma schodkami[54]. W zwieńczeniu krzyż z piaskowca o fazowanych ramionach ze ściętymi krawędziami, umieszczony na czterospadowym daszku z gzymsem[54].
    • Antoniego Waltratusa i Teodozji z Goszczyńskich – Nagrobek w formie płyty z piaskowca[54]. Górna krawędź fazowana, z krzyżem łacińskim ujętym w dwie gałązki oliwne[54].
  • Wincentego Rosińskiego – grób fabrykanta, społecznika, działacza OSP, zmarłego w 1958 r[54].
Otoczenie edytuj

W pobliżu, na południe od tego cmentarza[50], znajdują się niekatolickie cmentarze:

  • sąsiadujący cmentarz ewangelicki z 1807 r.[6][50];
  • dawny kirkut przy ul Sosnowej[6][58][59], funkcjonujący w latach 1821–1942[59], stopniowo likwidowany przez okupanta, wykorzystując terroryzowanych Żydów[58]. Po wywiezieniu ostatniego transportu Żydów, tablice nagrobkowe ułożono na ul. Łęczyckiej i ul Kolejowej, jako płyty chodnikowe[24]. Po wojnie Gmina Żydowska postanowiła sprofanowane nagrobki przenieść na teren zniszczonej synagogi, skąd wróciły z powrotem, gdy w miejsce synagogi rozpoczęto budowę budynku poczty[24]. W tym czasie dawny kirkut był porośnięty lasem sosnowym, posadzonym na prośbę Gminy Żydowskiej[24]. Stamtąd nagrobki zostały rozkradzione przez okolicznych mieszkańców[24].
  • dawny cmentarz choleryczny z XIX w.[6][59] – nieogrodzony, zniwelowany[6], znajdował się w okolicy ul. Nowokrzeszewskiej i Wiejskiej[6][59], gdzie początkowo, ukradkiem, bez udziału kapłana grzebano bezimiennych, a później zmarłych na skutek zarazy z 1852 r. i jej kolejnych fal, która szerzyła się na ziemiach centralnej Polski[6].

Cmentarz przy kościele parafialnym edytuj

Dawniej, po wschodniej stronie kościoła parafialnego, znajdował się cmentarz przykościelnych[5][6]. W XX wieku w tym rejonie[6] powstał budynek kina „Ludowe”[6][18][28], czyli przedwojennej sali parafialnej[18][28]. Obszar dawnego cmentarza, rozciągał się prawdopodobnie po miejsce, gdzie wybudowano budynek mieszczący restaurację „Stylowa”[6]. Cmentarz ten zniwelowano na początku XIX w. – w okresie przekształcania i rozbudowy miejscowości w miasto przemysłowe[6].

Duszpasterze edytuj

Proboszczowie edytuj

Od dnia 28 października 1925 r., w którym utworzono dekanat ozorkowski, każdy proboszcz nowo mianowany do tej parafii, równocześnie piastuje funkcję dziekana tegoż dekanatu[60] (wg artykułu P. Górnego, piastowanie funkcję dziekana rozpoczęło się jeszcze w dniu przyłączenia parafii do diecezji łódzkiej dnia 10 grudnia 1920 r[6].).

Okres pełnienia funkcji Proboszcz Lata życia Uwagi
od do
był proboszczem w roku 1729[61] ks. Żółtowski[61]
...
był proboszczem w XIX wieku[6] ks. Starzyński[6] uczył religii w szkole niedzielno-robotniczej[6]
...
ks. Ignacy Wypyski ...–1908[51] przyczynił się do modernizacji bramy i ogrodzenia cmentarza[51]
...
1918 1929 ks. Józef von Borenszted 1880–1938[62] skarbnik Kapituły Katedralnej Łódzkiej[63]
1929 1932 ks. Franciszek Jeliński
9 września 1932[21] 1941 ks. kan. Leon Stypułkowski 24 marca 1889 – 28 maja 1942[20][26] nagrodzony rangą kapitana i orderem Virtuti Militari[18][26][51];

Zginął w Dachau, w komorze gazowej[4][51] w TA Hartheim[26]

1945 1947 ks. Władysław Rogowski
1947 1948 ks. Stanisław Wiśniewski 1891–1954[62] kanonik gremialny Kapituły Katedralnej Łódzkiej[62].
1948 1960 ks. Leon Leszczyński
1960 1964 ks. Ryszard Moskwa
1965 1975 ks. Kazimierz Bałczewski 1911–1985[62] ojciec duchowny i wykładowca Seminarium Duchownego,

kanonik gremialny Kapituły Katedralnej Łódzkiej[62].

1975 1979 ks. Mieczysław Klimkiewicz ...–1979[51]
1980 1989 ks. Lucjan Domagała ...–1989[51] po 56 latach Za jego czasów powstała kaplica na starym cmentarzu[6] i przyczynił się do założenia instalacji wodociągowej[51].
1989 2016[potrzebny przypis] ks. Grzegorz Ząbecki
2016[potrzebny przypis]

mianowany proboszczem dnia 1 sierpnia 2015 r.

ks. Zbigniew Kaczmarkiewicz

Działalność parafialna edytuj

Msze Święte i nabożeństwa edytuj

Msze Święte edytuj

W parafii tradycyjnie, corocznie odbywają się Msze Święte w intencji stolarzy i cieśli, strażaków i sukienników[64]. Do tradycji należy również coroczna pielgrzymka maturzystów na Jasną Górę, aby prosić Matkę Bożą Jasnogórską, o opiekę podczas egzaminów[64].

Dokumenty parafialne edytuj

Najstarsze dokumenty parafialne, to akta sześciu chrztów św. (pierwsze 23 stycznia) z 1729 r.[61] W okresie II wojny światowej, wiele dokumentów zniszczono lub zostały rozproszone[65]. W archiwum parafii znajduje się wiele dokumentów z XIX i XX wieku[14]. Zachował się m.in. spis inwentarza parafii z 1937 r[65]. i księga nawróconych (Liber conwersorum), w której opisano 65 przypadków nawróceń na katolicyzm z okresu od roku 1893 do dnia 17 kwietnia 1970[66]. Wśród nawróconych znaleźli się dotychczasowi mariawici, luteranie, a także ukraińscy żołnierze i oficerowie wyznania prawosławnego (w trakcie i po wojnie wojnie polsko-bolszewickiej mieszkali przy baonie białostockiego pułku piechoty)[66].

W parafia prowadzone następujące księgi metrykalne:

Księga Rok Uwagi
ochrzczonych od 1889 r.[2] Brak lat 1941–1945[2]
zaślubionych od 1885 r.[2] Brak lat 1941–1945[2]
zmarłych od 1884 r.[2] Brak lat 1941–1945[2]

Grupy parafialne i formy duszpasterstwa edytuj

W okresie pod zaborami i w II RP działały m.in.:

  • Bractwo Wstrzemięźliwości – założone dnia 30 kwietnia 1865. Do 1906 r. wstąpiło przeszło tysiąc osób. Członkowie zobowiązywali się do abstynencji alkoholowej. 3 lutego sprawowano msze święte w intencji tych, którzy do śmierci wytrwali w przyrzeczeniu[67].
  • Bractwo „Szczęśliwego zejścia, czyli śmierci” – założone dnia 16 września 1821 r.[66];
  • Chór sumowy „Jutrzenka”, w 1932 r. przemianowany na „Lira” – posiadał własną pieczęć oraz statut, oparty na ustawie chórów zgierskich i Wielkopolskiego Związku Kół Śpiewaczych. 19 marca urządzał „Dzień kwiatka”. Organizował zabawy w sali „Sokół” przy ówczesnej al. Piłsudskiego (od lat 90. XX w., zwanej ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego[68])[66];
  • Chór „Gregoriański” – założony dnia 13 lipca 1931 r. Członkowie wchodzili w skład „Liry”[66];

W okresie II RP spotykały się grupy parafialne, działał chór pod kierownictwem p. Szmagaja, wystawiano Mękę Pańską (od Środy Popielcowej), Jasełka[18].

W okresie III RP działają:

  • Koło Radia Maryja[2][69] (Koło Przyjaciół Radia Maryja) – początek istnienia istnienie koła parafialnego datowane jest na 11 lutego 1997 r[70]. Dnia 3 maja 2000 r., członkinie koła zaprezentowały program słowno-muzyczny poświęcony Ojczyźnie[71].
  • Żywa Róża[2] – (7 kół[4])
  • Koło Różańcowe[69]
  • Asysta Parafialna[4][72] (lub Asysta Kościelna[73])
  • Bractwo św. Józefa[74]
  • Grupa uwielbienia u Sióstr Urszulanek[75]
  • Katecheza dla dorosłych[76]
  • Matki w Modlitwie[77]
  • Ministranci[4][78]
  • Ruch Światło-Życie (Oaza)[79]
  • Caritas Szkolne Koło w Zespole Szkół Zawodowych[potrzebny przypis]
  • Zespół wokalno-muzyczny „Terra Repromissionis”[4][80] – założony ok. 1993 r., Tworzył własne nagrania.
  • Schola dziecięca „Aniołki św. Józefa” i młodzieżowa[4]
  • Chór męski[4]
  • Koło misyjne (Szkoła Podstawowa nr 4)[potrzebny przypis]
  • Żywy Różaniec[potrzebny przypis]

Obszar parafii edytuj

 
 
Rozmieszczenie   – kościołów,   – kaplic i   – cmentarzy katolickich w Ozorkowie:
1   – parafialny św. Józefa; 2   – parafialny Najświętszej Maryi Panny; 3   – Najświętszego Serca Jezusowego (rektoralny sióstr Urszulanek na Bugaju); 4   – św. Tadeusza (kilka lat do 1953 r.; oryginalnie ewangelicki);
5   – Najświętszej Maryi Panny Bolesnej; 6   – św. Marcina;
7   – Nowy cmentarz; 8   – Stary cmentarz;
9   – Cmentarz przykościelny (do XIX w.)

Liczebność parafian edytuj

Czas Liczebność parafia Uwagi
...
przełom XVIII/XIX w. kilkanaście osób w Ozorkowie[6] nie uwzględniając parafian w innych miejscowościach w granicach parafii
...
połowa XIX w. ok. 1100 osób[6] ok. 19% społeczności (ewangelicy – ok. 2700; Żydzi – 1998 r.[6])
...
2021 10 000[2]

Zmiany administracyjne edytuj

Zmiany przynależności w strukturach kościelnych edytuj

Do 1660 r. Ozorków znajdował się w granicach parafii w Solcy Wielkiej[3][4]. W 1660 r. erygowano parafię w Ozorkowie[2]. 30 czerwca 1818 r. zakończyła się przynależność parafii do archidiecezji gnieźnieńskiej[6][60] i archidiakonatu łęczyckiego[60]. W okresie od 30 czerwca 1818[6][60] do 10 grudnia 1920[60], parafia należała do archidiecezji warszawskiej (przyłączona doń bullą papieża Piusa VII „Ex Imposita Nobis”)[6][60]. Od dnia 10 grudnia 1920 r. parafia znalazła się w nowo utworzonej diecezji łódzkiej (włączona doń bullą papieża Benedykta XV „Christi Domini”)[6][60]. Od dnia 28 października 1925 r. parafia znalazła się w nowo utworzonym dekanacie ozorkowskim (włączona doń bullą papieża Piusa XI „Vixdum Poloniae unitas”)[60].

Wydzielenie parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Ozorkowie edytuj

2 sierpnia 1992 r. ks. abp Władysław Ziółek erygował parafię pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Ozorkowie, wyłączając ją z części tej parafii[37]. Wydzielono obszar w granicach[37]:

  • Od północy: ul. Konstytucji 3 Maja (str. południowa) od ul. Zielonej do Starego Rynku; tory kolejowe przecinające Stary Rynek (Plac Jana Pawła II[81]); ul. Południowa (po południowej stronie), od Starego Rynku do rzeki Bzury;
  • Od wschodu: rzeka Bzura, zachodnie obrzeże Zalewu Ozorkowskiego po granicę parafii w Parzęczewie;
  • Od południowego wschodu do północy: granica parafii w Parzęczewie od Zalewu Ozorkowskiego po granicę parafii w Solcy Wielkiej, a następnie granica parafii w Solcy Wielkiej po ul. Konstytucji 3 Maja.

Miejscowości i ulice edytuj

W granicach parafii znajdują się miejscowości[2]:

oraz ulice Ozorkowa:

  • Berka Joselewicza,
  • Brzoskwiniowa,
  • Brzozowa,
  • Cicha,
  • Cmentarna,
  • Cegielniana,
  • Czereśniowa,
  • Dębowa,
  • Dolna,
  • Gębicka,
  • Górna,
  • Graniczna,
  • Grzybowa,
  • Jodłowa,
  • Kilińskiego,
  • Klonowa,
  • Kolejowa,
  • Konopnickiej,
  • Kościelna,
  • Konstytucji 3 maja (strona nieparzysta),
  • Kościuszki,
  • Krańcowa,
  • Krasickiego,
  • Krótka,
  • Krzeszowska,
  • Listopadowa,
  • Liściasta,
  • Łączna,
  • Łąkowa,
  • Łęczycka,
  • Makowa,
  • Malinowa,
  • Maszkowska,
  • Mickiewicza,
  • Morelowa,
  • Narutowicza,
  • Nowa,
  • Nowokrzeszewska,
  • Nowy Rynek (stara zabudowa),
  • Ogrodowa,
  • Orzeszkowej,
  • Partyzantów,
  • Piaskowa,
  • Plac Jana Pawła II,
  • Podleśna,
  • Polna,
  • Południowa,
  • Północna
  • Poprzeczna,
  • Prosta,
  • Praga,
  • Przejazd,
  • Pszeniczna,
  • Różana,
  • Rydzowa,
  • Sienkiewicza,
  • Skrajna,
  • Słoneczna,
  • Słowackiego,
  • Solecka,
  • Sosnowa,
  • Starzyńskiego,
  • Stypułkowskiego,
  • Sucha,
  • Średnia,
  • Świerkowa,
  • Traugutta,
  • Wiatraczna,
  • Wiejska,
  • Wigury,
  • Wiśniowa,
  • Wschodnia,
  • Wyszyńskiego,
  • Zaciszna,
  • Zagajnikowa,
  • Zakątna,
  • Zgierska,
  • Zielona,
  • Żeromskiego,
  • Żwirki,
  • Żytnia.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Kontakt [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay Parafia Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie | Archidiecezja Łódzka [online], www.archidiecezja.lodz.pl [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-05-15].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Ks. Janusz Szeremeta, Kościół św. Józefa Oblubieńca, Najświętszej Maryi Panny i Podwyższenia Krzyża Świętego w Ozorkowie, „Niedziela łódzka” (28/2000), niedziela.pl [dostęp 2021-05-17] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Paweł Górny, Dzieje kościoła św. Józefa w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 4 (109), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 2000, s. 3, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu Paweł Górny, Dzieje kościoła św. Józefa w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 5 (110), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, lipiec 2000, s. 2–3, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  7. ↑ a b c Stanisław Frątczak, Z dziejów miasta, „Wiadomości Ozorkowskie”, 11, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 1992, s. 3, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  8. ↑ a b Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J...T. 8 : [R-S]., nakł. i dr. Breitkopfa i Hærtela, 1841, s. 308 [dostęp 2021-05-20] (pol.).
  9. ↑ a b c Stanisław F., Pierwszy kościół w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 2, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1991, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], pismo samorządowe.
  10. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-05-19].
  11. ↑ a b c d e f g Stanisław Frątczak, Z dziejów miasta, „Wiadomości Ozorkowskie”, 12, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, marzec 1992, s. 4, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  12. ↑ a b c Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J...T. 8 : [R-S]., nakł. i dr. Breitkopfa i Hærtela, 1841, s. 310 [dostęp 2021-05-20] (pol.).
  13. ↑ Historia, „Wiadomości Ozorkowskie”, 1 (116), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 2001, s. 12, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  14. ↑ a b c d e f [Szperacz], Trochę historii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 22, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 1993, s. 5, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  15. ↑ a b c Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 23/24, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, marzec 1993, s. 11, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  16. ↑ a b Katarzyna S., 75 lat Zgromadzenia Sióstr Urszulanek, „Wiadomości Ozorkowskie”, 6 (49), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 1995, s. 2, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  17. ↑ Z kroniki Zgromadzenia – Siostry Urszulanki Serca Jezusa Konającego [online], urszulanki.pl [dostęp 2021-05-18] (pol.).
  18. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Eugenia Rosiak, „Non omnis moriar” – opowieść o Księdzu Leonie Stypułkowskim, „Wiadomości Ozorkowskie”, 11 (257), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, listopad 2012, s. 18–19, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], pismo samorządowe.
  19. ↑ a b c d e f g h i Czy wiesz, że: (z historii parafii Św. Józefa), „Wiadomości Ozorkowskie”, 25/26, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, maj 1992, s. 7, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  20. ↑ a b Sławni Ozorkowianie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 14, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, maj 1992, s. 10, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  21. ↑ a b c d e f g h Ks. Mirosław Jagiełło, Człowiek Szerokich Horyzontów, „Niedziela łódzka” (34/2018), niedziela.pl, 21 sierpnia 2018, str. IV [dostęp 2021-05-17] (pol.).
  22. ↑ a b c d e Paweł Górny, Przemysł starszy od miasta, „Wiadomości Ozorkowskie”, 2 (117), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 2001, s. 6, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-25], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  23. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa I: Cmentarz Rzymsko-Katolicki, „Wiadomości Ozorkowskie”, 2 (248), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 2012, s. 23, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo Samorządowe.
  24. ↑ a b c d e f Paweł Górny, Polemika na temat dziejów kościoła św. Józefa w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 6 (111), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, sierpień 2000, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  25. ↑ a b c Kazimierz Wojewoda, Po kapitulacji Warszawy, „Wiadomości Ozorkowskie”, 4 (83), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1998, s. 6, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  26. ↑ a b c d e f g h i j LEON STYPUŁKOWSKI – MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2021-05-17].
  27. ↑ ZYGMUNT MIKOŁAJEWSKI – MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2021-05-18].
  28. ↑ a b c d e f g [A. J.], Kino w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 11, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 1992, s. 5, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  29. ↑ a b Dodatek specjalny poświęcony 100-leciu OSP w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 10 (103), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, październik 1999, s. 9–12, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  30. ↑ E. R., Opłatek u Nauczycieli, „Wiadomości Ozorkowskie”, 1, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 1991, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], Pismo Zarządu Miasta.
  31. ↑ Wokół krzyża, „Wiadomości Ozorkowskie”, 11, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 1992, s. 1, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  32. ↑ [Szperacz], Z życia parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 13, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1992, s. 5, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  33. ↑ Ks. Jan Twardowski, Pożegnanie Księdza Andrzeja, „Niedziela łódzka”, 6/2004, niedziela.pl [dostęp 2021-05-18] (pol.).
  34. ↑ Instytut Teologiczny w Łodzi [online], www3.archidiecezja.lodz.pl [dostęp 2021-05-18].
  35. ↑ Katolicka Agencja Informacyjna KAI, Łódź: mija 9 lat od śmierci ks. Andrzeja Świątczaka | eKAI, eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 30 listopada 1 [dostęp 2021-05-18].
  36. ↑ Z życia parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 16, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, sierpień 1992, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  37. ↑ a b c d e [Szperacz], Z życia parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 18, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, wrzesień 1992, s. 9, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  38. ↑ Ksiądz Biskup Lepa w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 3/4 (46/47), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1995, s. 2, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  39. ↑ Eugenia Rosiak, Liceum ozorkowski – Jubileusz 50-lecia, „Wiadomości Ozorkowskie”, 8 (254), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, sierpień 2012, s. 18–19, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  40. ↑ a b Obchody 50-lecia liceum ogólnokształcącego w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowski”, 1 (128), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 2002, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-25], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  41. ↑ Msze święte i nabożeństwa [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-18] (pol.).
  42. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa I: Cmentarz Rzymsko-Katolicki (cd), „Wiadomości Ozorkowskie”, 6 (252), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 2012, s. 26, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  43. ↑ a b Mariusz Werner, Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej, „Wiadomości Ozorkowskie”, 1/2 (33/34), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, luty 1994, s. 10, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  44. ↑ a b P. Górny, Z dziejów Parafii Ewangelicko-Augsburskiej, „Wiadomości Ozorkowskie”, 2 (107), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 2000, s. 9, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta | Artykuł w oparciu o „Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej” pióra ks. Mariusza Wernera.
  45. ↑ a b c d e f Kościół w Ozorkowie | Parafia E-A Ozorków [online], www.ozorkow.luteranie.pl [dostęp 2021-05-19].
  46. ↑ CIC multilingue [online], www.iuscangreg.it [dostęp 2021-05-19], Cytat: „Kan. 1235 – § 1. Ołtarz, czyli stół, na którym sprawuje się Ofiarę eucharystyczną, nazywa się stały, jeśli jest zbudowany w ten sposób, że zostaje złączony z posadzką i dlatego nie może być usunięty; przenośny zaś nazywa się wtedy, gdy może być przenoszony. § 2. Wypada, by w każdym kościele był ołtarz stały; w pozostałych zaś miejscach, przeznaczonych na sprawowanie świętych obrzędów, ołtarz stały lub przenośny.”.
  47. ↑ Grzegorz Skonieczko, Święto Bożego Ciała 1994, „Wiadomości Ozorkowskie”, 5/6 (37/38), (fotografie), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 1994, s. 2, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  48. ↑ Kazimierz Wojewoda, Wrześniowe wspomnienia, „Wiadomości Ozorkowskie”, 9 (76), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, wrzesień 1997, s. 6, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  49. ↑ geoportal.gov.pl [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2021-05-17].
  50. ↑ a b c Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa 2: Cmentarz Ewangelicko-Augbsburski, „Wiadomości Ozorkowskie”, 10 (256/II), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, październik 2012, s. 34–35, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], pismo samorządowe.
  51. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa I: Cmentarz Rzymsko-Katolicki (cd), „Wiadomości Ozorkowskie”, 3 (249), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, marzec 2012, s. 19, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo Samorządowe.
  52. ↑ a b Roman Kłopocki, UCHWAŁA NR XXI/186/12 RADY MIEJSKIEJ W OZORKOWIE z dnia 23 lutego 2012 r. w sprawie pomników przyrody na terenie Gminy Miasto Ozorków w sprawie pomników przyrody na terenie Gminy Miasto Ozorków, [w:] DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO [online], 23 lutego 2012, s. 2 [dostęp 2021-05-20].
  53. ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ozorkowa – Uchwała XVIII/160/11 RM w Ozorkowie z dnia 19 grudnia 2011 r. [online], BIP – Urząd Miejski Ozorków, 19 grudnia 2011, s. 128 [dostęp 2021-05-20] (pol.).
  54. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa I: Cmentarz Rzymsko-Katolicki (cd), „Wiadomości Ozorkowskie”, 4 (250), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 2012, s. 20–21, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  55. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa I: Cmentarz Rzymsko-Katolicki (cd), „Wiadomości Ozorkowskie”, 5 (251), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, maj 2012, s. 31, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-20], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  56. ↑ a b c d Śladami Powstania Styczniowego w Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 10, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 1992, s. 1, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], Pismo Zarządu Miasta.
  57. ↑ Stanisław Frątczak, Spacerkiem po Ozorkowie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 1 (247), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 2012, s. 19, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  58. ↑ a b Stanisław Frątczak, Martyrologia ozorkowskich Żydów, „Wiadomości Ozorkowskie”, 13, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1992, s. 6, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  59. ↑ a b c d Stanisław Frątczak, Spacer po Ozorkowie Trasa 2: Cmentarz Ewangelicko-Augbsburski (cd), „Wiadomości Ozorkowskie”, 11 (257), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, listopad 2012, s. 25, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], pismo samorządowe.
  60. ↑ a b c d e f g h [Szperacz], Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 10, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, styczeń 1992, s. 12, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], Pismo Zarządu Miasta.
  61. ↑ a b c [Szperacz], Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 13, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, kwiecień 1992, s. 5, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  62. ↑ a b c d e Bożena Borowska, Danuta Trzcińska (red.), BIBLIOGRAFIA miasta i gminy Ozorków, wyd. 2, Ozorków: Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, 2016, s. 23, ISBN 978-83-938805-3-9 [dostęp 2021-05-15].
  63. ↑ Bożena Borowska, Danuta Trzcińska (red.), BIBLIOGRAFIA miasta i gminy Ozorków, wyd. 2, Ozorków: Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, 2016, s. 22, ISBN 978-83-938805-3-9 [dostęp 2021-05-15].
  64. ↑ a b Z życia parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 14, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, maj 1992, s. 5, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo Zarządu Miasta.
  65. ↑ a b [Szperacz], Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 18, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, wrzesień 1992, s. 10, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  66. ↑ a b c d e [Szperacz], Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 15, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 1992, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  67. ↑ [Szperacz], Czy wiesz, że, „Wiadomości Ozorkowskie”, 12, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, marzec 1992, s. 12, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo Zarządu Miasta.
  68. ↑ Stanisław Frątczak, Ulice Ozorkowa, „Wiadomości Ozorkowskie”, 4, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 1991, s. 7, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], Pismo Zarządu Miasta.
  69. ↑ a b Koło Różańcowe i Koło Radio Maryja [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  70. ↑ Maria Górniak-Kaleta, Z życia parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 5/97 (72), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, 1992, s. 10, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-18], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  71. ↑ Maria Górniak – Kaleta, Koło Przyjaciół „Radia Maryja” Ojczyźnie, „Wiadomości Ozorkowskie”, 4 (109), Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, czerwiec 2000, s. 8, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-19], Pismo sponsorowane przez Zarząd Miasta.
  72. ↑ Asysta Parafialna [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  73. ↑ W parafii, „Wiadomości Ozorkowskie”, 9, Miejska Biblioteka Publiczna im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ozorkowie, grudzień 1991, s. 3, ISSN 1234-6284, Indeks:382086 [dostęp 2021-05-17], Pismo Zarządu Miasta.
  74. ↑ Bractwo św. Józefa [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  75. ↑ Grupa uwielbienia u Sióstr Urszulanek [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  76. ↑ Katecheza dla dorosłych [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-15] (pol.).
  77. ↑ Matki w Modlitwie [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  78. ↑ Ministranci [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  79. ↑ Ruch Światło-Życie (Oaza) [online], Parafia św. Józefa [dostęp 2021-05-15] (pol.).
  80. ↑ Jadwiga Granosik, Miłość życia, [w:] Eugenia Rosiak (red.), Wiadomości Ozorkowskie, t. 1/2 (44/45), Ozorków: Urząd Miejski w Ozorkowie, 1995, s. 11.
  81. ↑ Redakcja, Plac Jana Pawła II odzyskał dawny blask [online], Nasze Miasto, 23 czerwca 2014 [dostęp 2021-05-19], Cytat: „Plac Jana Pawła II został ufundowany w 1654 r. przez Jana Szymona Szczawińskiego. Przez wieki był znany jako Stary Rynek i miał kształt zbliżony do kwadratu.” (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parafia_św._Józefa_Oblubieńca_Najświętszej_Maryi_Panny_i_Podwyższenia_Krzyża_Świętego_w_Ozorkowie&oldid=71384925”