Paragraf 22
Paragraf 22 (ang. Catch 22) – powieść amerykańskiego pisarza Josepha Hellera.
| |||
| Autor | Joseph Heller | ||
| Typ utworu | powieść | ||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania | USA | ||
| Język | angielski | ||
| Data wydania | 1961 | ||
| Wydawca | Simon & Schuster | ||
| Pierwsze wydanie polskie | |||
| Data wydania polskiego | 1975 | ||
| Wydawca | Państwowy Instytut Wydawniczy | ||
| Przekład | Lech Jęczmyk | ||
| |||
Akcja książki rozgrywa się w czasie drugiej wojny światowej. Jej głównym bohaterem jest amerykański bombardier Yossarian, stacjonujący wraz ze swoją jednostką we Włoszech. Książka ukazuje w groteskowy sposób bezsens i absurdy współczesnej wojny, prywatę i chęć awansu dowódców kosztem życia młodych pilotów.
Heller zaczął pisać książkę w 1953 roku, opierając się na osobistych doświadczeniach. Początkowo miała ona nosić tytuł Paragraf 18. Została wydana w 1961 roku, zdobywając ogromną popularność i dzieląc krytyków.
Tytułowy paragraf 22 to paradoks, przepis, który dawał żołnierzowi możliwość natychmiastowego zakończenia pełnienia służby na własną prośbę z powodu choroby psychicznej, jednak ktoś, kto w trosce o uratowanie własnego życia wnosi o zwolnienie ze służby, udowadnia tym samym, że jest psychicznie zdrowy, a tym samym nie może prosić o zwolnienie z powodu choroby psychicznej. Określenie weszło do mowy potocznej jako sytuacja bez wyjścia.
AdaptacjeEdytuj
Na podstawie książki nakręcono film pod tym samym tytułem w reżyserii Mike’a Nicholsa z Alanem Arkinem w roli głównej. Książka była inspiracją do innego spojrzenia na wojnę, czego przykładem może być film MASH i serial telewizyjny M*A*S*H.
W Polsce na jej podstawie w 1981 w Teatrze Telewizji nagrano spektakl pod tytułem Paragraf 4 z Piotrem Fronczewskim w roli głównej. W adaptacji radiowej Paragrafu 22 Yossarianem był Roman Wilhelmi.
W 2019 HULU wyprodukowało serial Paragraf 22, który w Polsce jest dostępny na platformie HBO GO. Reżyserem serialu jest George Clooney, który również występuje w produkcji.
PostacieEdytuj
OrrEdytuj
Pilot bombowca w eskadrze, który ciągle zostaje zestrzeliwany, i musi lądować awaryjnie na morzu. Opisywany jako „Gnom o prostym usposobieniu i ciepłym sercu”. Orr jest jedyną osobą w grupie, uważaną za bardziej szalonego niż Yossarian, z którym dzieli namiot. Orr wydaje się czerpać radość z tego, że całkowicie obraża otaczających go ludzi, mówiąc bez sensu, jednak później okazuje się, że jest to część jego planu ucieczki. Został ogłoszony zaginionym w połowie powieści po rozbiciu swojego samolotu na Morzu Śródziemnym, ale pod koniec książki okazało się, że uciekł wiosłując do Szwecji. W tym momencie Yossarian zdaje sobie sprawę, że Orr specjalnie dawał się zestrzeliwać i było to częścią jego planu. Jego przetrwanie zainspirowało Yossariana do ucieczki z armii.