Parapsychologia

jedna z paranauk

Parapsychologia (gr. παρα- – „przy”, „obok”, „poza czymś”) – dziedzina pseudonauki lub paranauki badająca rzekome zjawiska psychiczne, wywołane przez siły, zdające się posiadać charakter inteligentny lub przez nieznane moce utajone w umyśle ludzkim[1]. Zajmuje się zjawiskami paranormalnymi.

Litera psi jest w parapsychologii oznaczeniem wszystkich zjawisk paranormalnych

Podział edytuj

Parapsychologia bada 4 grupy zjawisk paranormalnych:

  1. Jasnowidztwo – wiedza o zaginionych osobach, lub rzeczach.
  2. Telepatia – bezpośrednie połączenie między dwoma umysłami.
  3. Prekognicja – wiedza o tym co się jeszcze nie zdarzyło, której nie można wywieść z bieżącego stanu wiedzy
  4. Anomalna perturbacja (inaczej psychokineza, PK, lub BMI) – poruszanie przedmiotów (lub inne oddziaływanie na świat fizyczny) wyłącznie siłą umysłu[2][3].

Jasnowidztwo, telepatię i prekognicję można określić ogólnie nazwą anomalna kognicja, natomiast wszystkie zjawiska paranormalne nazywane są anomalnymi zjawiskami mentalnymi. We współczesnej parapsychologii coraz częściej wyżej wymieniony podział zastępują słowa „Remote Viewing”. Obecnie również zanika granica pomiędzy anomalną kognicją a anomalną perturbacją, co jest spowodowane przez wyniki najnowszych eksperymentów[2].

W ujęciu prezentowanym przez Słownik psychologii (wydany w roku 2009)[4] parapsychologia zajmuje się badaniem procesów psi, które dzielą się na:

  • postrzeganie pozazmysłowe (ESP – extra sensory perception), czyli postrzeganie, w którym nie biorą udziału znane zmysły
    • telepatia – porozumiewanie się, w którym nie biorą udziału znane zmysły
    • jasnowidzenie – spostrzeganie odległych zdarzeń lub przedmiotów, w którym nie biorą udziału znane zmysły
    • prekognicja (przedwiedza) – paranormalna zdolność poznawania przyszłych zdarzeń[5]
    • retrokognicja – paranormalna zdolność poznawania zdarzeń przeszłych
  • psychokineza (PK), czyli psychiczne oddziaływanie na zjawiska przestrzenne

Badania parapsychologiczne edytuj

Termin parapsychologia został wprowadzony w 1889 roku przez M. Dessoira, w innym znaczeniu niż obecnie obowiązujące[6]. Upowszechnił się wraz z założeniem Laboratorium Parapsychologicznego na Uniwersytecie Duke’a w Durham, w Karolinie Północnej.

W 1930 badania parapsychologiczne rozpoczęli J.B. Rhine i L. Rhine. Celem ich było wykazanie, że zdolności parapsychiczne: jasnowidzenie, telepatia, prekognicja, pirokineza, wzmocniona empatia, teleportacja i psychokineza, mogą być demonstrowane i kontrolowane w warunkach laboratoryjnych. Wyniki badań Rhine’ów zostały opublikowane w Extra-Sensory Perception (1934). Wyniki tych badań zostały jednak zakwestionowane przez innych badaczy, ze względu na to, że eksperymenty Rhina nie były przeprowadzane w sposób uniemożliwiający dokonywanie oszustw i miały niewłaściwą metodologię (m.in. całkowicie błędną technikę statystycznej oceny wyników).

Pierwszą instytucją badawczą w USA zajmującą się zjawiskiem parapsychologii było ASPR (Amerykańskie Towarzystwo Badań Parapsychicznych) założone w 1885 roku[2]. W historii najnowszej do rozwoju współczesnej parapsychologii głównie przyczyniło się laboratorium Princeton Engineering Anomalies Research (istniejące w latach 1979–2007) oraz SRI International[2], natomiast wiele pojęć najnowszej terminologii parapsychologicznej opracował Ingo Swann[2][7].

Pochodzenie i historia parapsychologii edytuj

Pramatką parapsychologii była magia. Magia, jak mówi encyklopedyczna formuła, opiera się na odwiecznej wierze człowieka w istnienie sił i istot nadprzyrodzonych. Dzięki określonym rytuałom i praktykom magicznym, wykorzystywanym przez osoby obdarzone nadprzyrodzoną mocą. Ludzie od zawsze chcieli zapanować nad siłami natury i nawiązać kontakty z innymi poziomami codziennej rzeczywistości, z innymi wymiarami.

Niektórzy naukowcy uważają, że z pierwotnej magii zaczęły się wyodrębniać kulty religijne, które stosując często podobne środki, szybko się od niej uniezależniły stając się nawet dla niej konkurencyjne. W oparciu o nauki magiczne wytworzyły się skomplikowane i rozbudowane ezoteryczne systemy rozwoju i samokształcenia duchowego oraz poznania otaczającego nas świata. Z magii wyodrębniły się również i inne pseudonauki i paranauki takie jak alchemia, astrologia, radiestezja oraz parapsychologia.

Zakres parapsychologii edytuj

Parapsychologia zajmuje się tą sferą naszej psychiki i niecodziennymi zjawiskami z nią związanymi, które znajdują się obok zainteresowań tradycyjnie pojmowanej psychologii. Specyfika badanych przez parapsychologię zjawisk polega przede wszystkim na tym, że wymykają się one opisom naukowym. Współczesna nauka często kwestionuje ich istnienie ze względu na brak rzetelnych dowodów badań.

Oprócz pojęcia parapsychologia można napotkać również takie terminy jak: metapsychologia czy psychotronika. Określają one to samo zjawisko, ukazując nieco inne podejście do badanych domniemanych fenomenów. Metapsychologia to niemal archaiczne, rzadko używane w Polsce określenie. Przedrostek „meta” sugeruje, że źródła badanych zjawisk leżą poza naszą psychiką.

Parapsychologia często jest przedmiotem zainteresowania osób, które interesują się teoriami i praktykami okultystycznymi.

Klasyfikacja parapsychologii edytuj

Przedmiotem sporów pozostaje istota parapsychologii – czy jest to pseudonauka, paranauka, czy może protonauka. Jej przeciwnicy uważają ją za pseudonaukę ze względu na to, że przeprowadzane przez parapsychologów testy na prawdziwość zjawisk paranormalnych są nierzetelne. Natomiast zwolennicy parapsychologii twierdzą, że wiele zjawisk paranormalnych występuje spontanicznie, nieregularnie, nie są powtarzalne, więc nie da się ich badać wedle reguł metody naukowej.

Od 1969 r. w USA istnieje Towarzystwo Parapsychologiczne. Współczesna parapsychologia (pretendująca do bycia nauką) najbliższa jest zainteresowaniom współczesnej psychologii transpersonalnej.

Inne informacje edytuj

  • Australijskie Towarzystwo Sceptyków ufundowało nagrodę w wysokości 100 000 dolarów każdemu, kto dostarczy wiarygodnych dowodów na istnienie jakiegokolwiek zjawiska parapsychologicznego, lub zgodzi się na poddanie wiarygodnym testom na własne zdolności tego rodzaju i zdolności te okażą się prawdziwe[8]. Nagroda nie została dotąd przyznana.

Znani parapsychologowie edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Prof. Charles Richet, Grundriss der Parapsychologie und Parapsychophysik. Ins Deutsche ubertragen von Rudolf Lambert, Stuttgart Berlin Leipzig [1923], s. 4.
  2. a b c d e „Tajny świat parapsychologii” – Elmar R. Gruber wyd. AMBER, Warszawa 2000 (oryginał 1998), 238 stron, ISBN 83-7245-271-7.
  3. „Tam gdzie nauka spotyka się z magią” – Serena Roney-Dougal.
  4. J. Siuta, op.cit., s. 182.
  5. Dosłowny cytat z tego słownika: „[...] prekognicję albo przedwiedzę (zdolność przewidywania zdarzeń)”, ale z kontekstu wynika, że to nie chodzi o zdolność przewidywania samą w sobie, lecz o zdolność paranormalną.
  6. J. Siuta (red), Słownik psychologii, hasło „parapsychologia”, s. 181, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2009, ISBN 978-83-7653-056-7

    „tym terminem Max Dessoir nazwał w 1889 r. niepoznany jeszcze obszar przygraniczny, oddzielający normalne procesy psychiczne od stanów patologicznych. Obecnie parapsychologią nazywa się naukę o zjawiskach paranormalnych, czyli niezwykłych, trudnych lub niemożliwych do wyjaśnienia ani za pomocą zdrowego rozsądku, ani znanych praw przyrody, które parapsychologia bada metodami eksperymentalnymi i statystycznymi”

    .
  7. Ingo Swann – „Penetracja”.
  8. The $100,000 Prize. skeptics.com.au. [dostęp 2010-05-26].

Literatura przedmiotu edytuj

Linki zewnętrzne edytuj