Wikipedia

Parciaki-Stacja

Parciaki-Stacja (kurp. Parćåky[4]) – osada w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec[3][5].

Parciaki-Stacja
osada
Ilustracja
Stan na 2019
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

przasnyski

Gmina

Jednorożec

Sołectwo

Parciaki

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

06-323[2]

Tablice rejestracyjne

WPZ

SIMC

0510830[3]

Położenie na mapie gminy Jednorożec
Mapa konturowa gminy Jednorożec, po prawej znajduje się punkt z opisem „Parciaki-Stacja”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Parciaki-Stacja”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Parciaki-Stacja”
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego
Mapa konturowa powiatu przasnyskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Parciaki-Stacja”
Ziemia53°10′23″N 21°08′18″E/53,173056 21,138333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiadomości ogólne edytuj

Nazwa edytuj

Nazwa odnosi się do położenia stacji linii kolejowej Szczytno–Ostrołęka blisko wsi Parciaki[6].

Zmiany administracyjne edytuj

Od 1919 osada należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 w obrębie gmin wprowadzono podział na gromady. Stacja kolejowa i tartak należały wraz ze wsią Parciaki do gromady Parciaki. Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i osadę Parciaki-Stacja jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, osada należała do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. Osada należała do gromady Parciaki. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której włączono Parciaki-Stację. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 osada znajduje się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[7].

Historia edytuj

 
Parciaki-Stacja, 1915

Osada powstała po wybudowaniu linii kolejowej, co nastąpiło w 1915. Na trasie Ostrołęka–Chorzele Niemcy zbudowali najpierw kolejkę wąskotorową, a następnie normalnotorową. Jedną ze stacji wyznaczono w Parciakach[8][9], ale w oddaleniu od wsi Parciaki[6]. W 1917 powstał drewniany dworzec kolejowy, potem rozbudowany o część murowaną (dokonali tego po 1921 Polacy albo w 1940 Niemcy). W 1929 wystawiono wieżę ciśnień[10]. Obok niej wybudowano drewniany budynek kotłowni, zastąpiony później murowanym[6]. W 1951 wieża ciśnień została zniszczona w wyniku pożaru. W 1990 zakończono jej remont[10]. Zmieniono wówczas kształt dachu[6]. Obok wieży w 1920 wystawiono pompownię-warsztat[11], studnię kopaną i studnię głębinową[6].

W spisie powszechnym z 1921 notowano tu 8 domów i 38 osób, w tym 20 mężczyzn i 18 kobiet[12]. Osadę włączono do parafii Parciaki[13].

Obok stacji kolejowej zlokalizowano tartak. Do dziś zachował się drewniany budynek jego biura, w którym do 1938 mieściła się kancelaria Nadleśnictwa Parciaki[6].

W 1935 powstało Stowarzyszenie „Rodzina Leśnika” skupiające pracowników Nadleśnictwa Parciaki, Nadleśnictwa Przejmy i tartaku w Parciakach[14].

W czasie II wojny światowej okoliczni mieszkańcy zostali zmuszeni na zasadzie szarwarku do wytyczenia drogi z Budzisk do stacji kolejowej w Parciakach, a następnie do Parciak[6].

W 1945 pracownicy tartaku założyli komórkę Polskiej Partii Robotniczej[15].

W 1947 na terenie tartaku istniała szkoła pierwszego stopnia[7]. Na przełomie lat 50 i 60. XX w. przy stacji powstało osiedle mieszkaniowe dla pracowników Zakładu Przemysłu Drzewnego[6].

Linia kolejowa funkcjonowała do 2001. W 2010 zdecydowano rozebrać infrastrukturę kolejową. Była bowiem zniszczona i zdewastowana[6].

Współcześnie edytuj

Na dzień 25 listopada 2011 w osadzie mieszkało 88 osób: 43 kobiety i 290 mężczyzn[7]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 13 osób w wieku przedprodukcyjnym, 64 w wieku produkcyjnym i 9 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 86 osób[16].

Osada wchodzi w skład sołectwa Parciaki[17][18].

Zespół kolejowy wpisany został do gminnej ewidencji zabytków[19], jest też opisany w dokumentacji wojewódzkiej[20][21]. W granicach administracyjnych osady znajduje się krzyż przydrożny i międzywojenna figura Matki Bożej usytuowana na wzgórzu za torami kolejowymi[22][23].

W 2019 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. zdecydowały się zmodernizować linię kolejową nr 35. Inwestycja obejmuje przebudowę stacji Parciaki[6]. Uruchomienie linii planowane jest na 2023[24].

Lasy okalające osadę należą do Nadleśnictwa Parciaki i są częścią Obszaru Natura 2000 Dolina Omulwi i Płodownicy[25].

Galeria edytuj

  •  
    Wieża ciśnień z 1929
  •  
    Wnętrze wieży ciśnień
  •  
    Domy "czworaki" na terenie stacji
  •  
    Budynek biura tartaku (od strony torów)
  •  
    Figura maryjna

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127722
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 903 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Parćåky, [w:] Słownik kurpiowsko-polski, Związek Kurpiów [dostęp 2022-07-16].
  5. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ a b c d e f g h i j Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parciaki, Parciaki-Stacja, Dynak, Żelazna Rządowa, Prywatna i Gutocha [online] [dostęp 2022-08-06].
  7. ↑ a b c Leszek Zugaj, Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015.
  8. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: kolej wąskotorowa w gminie Jednorożec [online] [dostęp 2022-07-26].
  9. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: kolej w gminie Jednorożec cz. 1 (do 1939 roku) [online] [dostęp 2022-07-26].
  10. ↑ a b Parciaki. Wieża ciśnień [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-09] (pol.).
  11. ↑ Parciaki. Pompownia-warsztat [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-09] (pol.).
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26].
  13. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parafie rzymskokatolickie w gminie Jednorożec cz. 1. Parafia pw. św. Stanisława BM w Parciakach, parafie Jednorożec i Olszewka [online] [dostęp 2022-08-06].
  14. ↑ Helena Zofia Król, Jak stworzyliśmy koło, „Echa Leśne”, 14 (6), 1937, s. 126.
  15. ↑ Nr 103. 1945 luty 27. Parciaki. Zebranie założycielskie komórki PPR, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956, Truskaw–Żelazna Rządowa 2020, s. 346.
  16. ↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r. [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17].
  17. ↑ BIP gminy, wykaz sołtysów
  18. ↑ Sołectwa i sołtysi [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-27].
  19. ↑ Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” [online].
  20. ↑ Parciaki. Dworzec kolejowy [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-09] (pol.).
  21. ↑ Parciaki. Zespół dworca kolejowego [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-09] (pol.).
  22. ↑ Maria Weronika Kmoch, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26].
  23. ↑ Maria Weronika Kmoch, Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec [online], Google My Maps [dostęp 2022-08-08].
  24. ↑ Po 20 latach pociągi powrócą na linię Ostrołęka – Chorzele [online], www.portalsamorzadowy.pl [dostęp 2022-08-08] (pol.).
  25. ↑ NATURA 2000 [online], parciaki.olsztyn.lasy.gov.pl [dostęp 2022-08-03] (niem.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parciaki-Stacja&oldid=72595300”