Park Sawejki
Park „Sawejki” (biał. Парк ”Савейкі“, ros. Парк „Совейки”) – zabytkowy park z ruiną dworu w Sawejkach na Białorusi, w rejonie lachowickim obwodu brzeskiego.
 nr rej. 112Г000482, decyzja nr 578 z 14.05.2007
| |
 Ruina dworu Nowickich, stan w 2010 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Powierzchnia |
11 ha |
| Data założenia |
XVIII/XIX wiek |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 52°55′01,3″N 26°24′41,2″E/52,917028 26,411444
| |
Historia własności i funkcji, przynależność administracyjna edytuj
Nieznana jest data wzniesienia dworu, zwanego pałacem. Jego barokowo-klasycystyczny styl może wskazywać na to, że powstał jeszcze w XVIII lub na początku XIX wieku, kiedy był własnością Benningsenów. Wiele elementów architektury oraz kompozycji parkowej wskazuje na koniec XVIII wieku jako datę powstania siedziby Benningsenów. Mniej prawdopodobna[1] jest data 1850 jako data powstania rezydencji[2]. Na początku XIX wieku dobra Sawejki nabył hrabia Stanisław Hutten-Czapski (1779–1844). Jego syn Edward (1819–1888) wspominał, że jego rodzice mieszkali w nowym, dwupiętrowym domu, pałacem zwanym[3].
Stanisław Czapski zmuszony był odsprzedać Sawejki najprawdopodobniej Leoncjuszowi Benningstenowi (1745–1826), generał-gubernatorowi Litwy w latach 1801–1806, od którego majątek ten kupił Krzysztof Niezabytowski. Jego córka Waleria wniosła Sawejki w posagu do rodziny Rdułtowskich, wyszedłszy w 1840 roku za Konstantego Rdułtowskiego (1804–1869), marszałka słuckiego. Administratorem majątku był wtedy Hektor Nowicki, który w 1860 roku kupił go od dotychczasowych właścicieli. Wraz z folwarkiem Zapole majątek ten liczył wtedy ponad 383 włóki[1][4]. Od co najmniej 1901 roku do co najmniej 1913 roku właścicielem majątku był Teofil Nowicki[3][5], później, ostatnim – Andrzej Nowicki[1].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Sawejki wcześniej należące do województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej (a między II i III rozbiorem – do namiestnictwa mińskiego), znalazły się na terenie powiatu słuckiego (ujezdu) kolejno guberni: słonimskiej, litewskiej, grodzieńskiej i mińskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Sawejki wróciły Polski, znalazły się w gminie Niedźwiedzice w powiecie baranowickim województwa nowogródzkiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[6][4], w sielsowiecie Honczary.
Dwór był zniszczony w czasie II wojny światowej, odbudowano go w latach 50. XX wieku[1] na potrzeby sanatorium[2], które funkcjonowało tu do 1963 roku, do 2003 roku działały tu szpital i ambulatorium, od tej pory budynek niszczał[7]. Niektóre elementy parku odnowiono w 1999 roku[8]. W 2011 roku rezydencję wraz z parkiem wystawiono na sprzedaż z ceną wywoławczą 3,6 miliarda rubli białoruskich. Ostatecznie 12 lutego 2013 roku firma „Łada Garant” (ros. Лада Гарант) kupiła nieruchomość za 1,8 miliarda rubli białoruskich (równowartość około 200 tysięcy USD[9]). Nowy właściciel zapowiedział remont nieruchomości na potrzeby kompleksu hotelowego[10].
Dwór i park edytuj
Dwór wzniesiono na wysokich suterenach, na planie prostokąta. Jest to jedenastoosiowy, parterowy, a w trójosiowej części środkowej piętrowy, budynek, którego część centralna zwieńczona jest z obu stron półkoliście zamkniętymi frontonami, o cechach barokowych. Przed tą częścią, od strony zajazdu, stoi głęboki portyk z czterema parami kolumn podtrzymujących obszerny taras-balkon. Portyk służył jako podjazd dla zaprzęgów. Po stronie ogrodowej odpowiednikiem tego portyku jest otwarty taras, ogrodzony, podobnie jak od frontu, balustradą tralkową ze schodkami do ogrodu po obu stronach. W XIX wieku lewą elewację domu przedłużono o dodatkowe trójosiowe skrzydło.
Dom jest przykryty niskim dwuspadowym dachem ze ściankami szczytowymi.
Jedenastohektarowy park otacza dom ze wszystkich stron. Obejmuje trzy sadzawki: jedną dużą i dwie mniejsze. Przed domem rozciągał się obszerny gazon (obecnie nie istnieje[10]). W parku rosło 27 gatunków drzew i krzewów, w tym jesiony, wierzba biała, wierzba złocista, kasztan koński, orzech szary i modrzew europejski[11][12]. Obecnie park jest zdziczały.
W parku stoi gorzelnia z 1901 roku, dwie piętrowe, murowane oficyny (w tym jedna otynkowana), zabudowania gopodarcze i liczne mostki nad parkowymi kanałkami[11][12].
Całość jest historyczno kulturalnym zabytkiem Białorusi o numerze ewidencyjnym 112Г000482[13].
Majątek w Sawejkach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Совейки, усадьба Новицких. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 316–318. ISBN 985-11-0305-5. [dostęp 2016-01-10]. (ros.).
- ↑ a b Збор помнікаў гісторыі і культуры. Брестская область. Mińsk: Белорусская Советская Энциклопедия имени Петруся Бровки, 1990, s. 291–292. [dostęp 2016-01-10]. (biał.).
- ↑ a b c Sawejki, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 345, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Sawejki, znaczenie 1, 2), powiat słucki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 343.
- ↑ Opuszczone kresowe gniazda: Sowiejki. Polesie.org, 2014-09-25. [dostęp 2016-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-25)].
- ↑ Sawejki, wieś na stronie Radzima.net. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Зміцера Веліча: Сляды Спадчыны. Савейкі (новыя фота). Inter-press.by, 2008-10-29. [dostęp 2016-01-10]. (ros.).
- ↑ Савейкі, Sowiejki, Совейки. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 228–230. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2016-01-10]. (biał.).
- ↑ Людмила Прокопова: Продан дворец в Ляховичском районе за 200 тысяч долларов. Inter-press.by, 2013-02-17. [dostęp 2016-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ros.).
- ↑ a b Артём Мартынович: Инвестор, купивший усадьбу: Полтора года только проект согласовали. Euroradio.fm, 2013-10-10. [dostęp 2016-01-10]. (ros.).
- ↑ a b Zespół dworsko-parkowy Nowickich, Sowiejki na stronie Radzima.org. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ a b Совейки na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2016-01-10]. (ros.).
- ↑ Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. s. 43. [dostęp 2016-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)]. (biał.).