Wikipedia

Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach

katowicki park miejski

Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach – największy teren parkowy w granicach administracyjnych miasta. Park rozciąga się między ulicami: T. Kościuszki, Mikołowską i Górnośląską. Zajmuje powierzchnię 72 ha. Dzięki swej lokalizacji na skraju centralnych dzielnic miasta należy do najchętniej odwiedzanych terenów rekreacyjnych. Stylistyką nawiązuje do ogrodów – parków angielskich, co podkreśla charakter alei róż, a poprzez rozwiązania kompozycji kwiatowych na klombach i pergolach do ogrodów klasycznych. Wzdłuż ul. Kościuszki rosną rododendrony i azalie. Pierwotny drzewostan parku stanowią głównie brzozy i sosna. Mniej licznie występują zasadzone w późniejszym czasie: grab, buk, lipa drobnolistna, klon pospolity, jawor, czeremcha pospolita, trzmielina pospolita i kalina koralowa oraz gatunki obce: tuja, katalpa, topola, pęcherznica, złotokap, laurowiśnia, wiśnia piłkowana z Chin i inne. W sumie ponad 90 gatunków i odmian drzew i krzewów. Po zmroku park oświetlają stylowe latarnie.

Park im. Tadeusza Kościuszki
Obiekt zabytkowy nr rej. A/1515/93 z 26 lutego 1993[1][2]
Ilustracja
Klomb kwiatowy i płyta pamiątkowa ufundowana Kościuszce
Państwo

 Polska

Miejscowość

Katowice

Dzielnica

Brynów-Osiedle Zgrzebnioka

Powierzchnia

72 ha

Data założenia

1888

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Park im. Tadeusza Kościuszki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Park im. Tadeusza Kościuszki”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Park im. Tadeusza Kościuszki”
Ziemia50°14′44″N 19°00′15″E/50,245556 19,004167
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościółek św. Michała Archanioła
Park Tadeusza Kościuszki

Historia edytuj

Jego początki sięgają 1888 r.[3], kiedy powstał tutaj park miejski na obszarze 6 ha wydzielonych z podmiejskiego lasku. W latach 1894−1895 zaczęto przekształcać go w Süd Park (pol : Park Południowy), wytyczając parkowe ścieżki[4], dzięki czemu poszerzono zakres uporządkowanych terenów zielonych. Tereny te sięgały aż do Wzgórza Beaty, gdzie w 1903 r. wzniesiono 20-metrową Wieżę Bismarcka, jedną z trzech postawionych w tym czasie na Górnym Śląsku. Ostatecznie w 1903 r. miasto wydzierżawiło teren o powierzchni 56 ha od niemieckiego przemysłowca Thiele-Wincklera na 100 lat. W pierwszym okresie wytyczono parę ścieżek spacerowych, posadzono drzewa i ustawiono ławki. Na początku parku znajdowały się dwa stawy, w pobliżu których, na wniosek niemieckiego stowarzyszenia Beskidenverein, wzniesiono drewniany pawilon restauracyjny ("Garten Restauration"). Obok powstała muszla koncertowa oraz kamienna studzienka - fontanna[4].

W 1910 r. Magistrat Miasta Katowice udzielił pomocy materialnej na zadrzewienie alei wzdłuż Beatestraße (dzisiejsza ul. T. Kościuszki), zwanej w latach dwudziestych XX wieku Promenadą Kościuszki. Wtedy oprócz pierwotnie tutaj rosnących brzóz i sosen pojawiły się inne gatunki drzew. 14 czerwca 1912 r. połączono Park Południowy z katowickim rynkiem linią tramwajową, która kończyła się z początkiem parku (tuż za obecną Aleją Górnośląską, gdzie po wschodniej stronie ul. Kościuszki powstała zajezdnia tramwajowa). Duże zasługi w rozbudowie i zagospodarowaniu parku miał doświadczony ogrodnik Paul Sallmann, który od 1913 r. przez kilkanaście lat był dyrektorem Ogrodów Miejskich w Katowicach.

W 1925 r. nadano parkowi imię Tadeusza Kościuszki. W tym czasie umieszczono medalion z portretem Naczelnika i tablicę poświęconą Tadeuszowi Kościuszce na Wieży Bismarcka[5]. Zaprzestano też używania nazwy Wieża Bismarcka, zmieniając nazwę na wieża widokowa. Ostatecznie wieżę rozebrano w 1934 r., a jej elementy wmurowano w fundamenty budowanej właśnie katedry katowickiej. Pod koniec lat 30. XX wieku w rejonie Wzgórza Beaty zaczęto tworzyć zalążek skansenu. Na miejscu Wieży Bismarcka stanął w 1938 r. drewniany kościółek przeniesiony z Syryni w powiecie wodzisławskim, który miał być zalążkiem skansenu. Do wybuchu II wojny światowej udało się jeszcze sprowadzić do parku drewniany spichlerz z 1688 r., wybudowany w Gołkowicach, wsi leżącej również w powiecie wodzisławskim (spalił się w latach 70. XX w.)[6].

W połowie lat 20. XX w. władze miasta zdawały sobie sprawę ze znaczenia posiadania w bezpośrednim sąsiedztwie centrum miasta dużego obszaru publicznej zieleni, dodatkowo dobrze z nim skomunikowanego. W okolicznościowym opracowaniu z 1926 r. pt. "Dzieje i rozwój Wielkich Katowic" pisano bowiem: Atmosfera węglowa opanowuje chmurami dymu całe miasto i powoduje, że w miesiącach letnich w godzinach wieczornych tysiączne tłumy ludności szukają w małych ogródkach miejskich, w szczególności zaś w Parku Kościuszki, świeżego powietrza i odetchnienia. I dalej, przy okazji omawiania programu rozbudowy miasta: Park Kościuszki jest jedynym parkiem Katowic, który z dużym nakładem kosztów został doprowadzony do obecnego stanu estetycznego wyglądu, w stosunku jednak do liczby mieszkańców miasta jest on za mały, to też dąży miasto do dalszego rozszerzenia parku (...)[7].

W latach międzywojennych park wzbogacono o szereg kolejnych alejek, które obsadzano krzewami, w tym m. in. rododendronami[4]. W 1930 władze miasta planowały założenie na terenie parku zwierzyńca, przenosząc zwierzęta z istniejącego przy ul. Bankowej Miejskiego Ogrodu Naukowego. Zwierzyniec miał zajmować teren ok. 6000 m², a koszty prac przewidywano na 150000 zł. W porze letniej 1929 roku w dni świąteczne park odwiedzało dziennie 30000, zaś w dni powszednie 5000 osób. I odpowiednio w porze zimowej 10000 i 3000[8]. W latach 30. XX wieku na parkowym stawie trzymano: łabędzia, gęsi garbonose, krzyżówki, cyranki oraz kormorana. Istniały również trzy zagrody, w których trzymano: jelenie (samiec zakupiony od Towarzystwa Upiększania Miasta w Bydgoszczy za 300 zł), sarnę (dar proboszcza z Szusca), stadko owiec, cztery osły oraz bociana. W czerwcu 1929 jelenie doczekały się potomstwa, o czym informowała lokalna prasa („Polska Zachodnia”, nr 152, 5 czerwca 1929, str. 5). Projekt przyszłego zwierzyńca przewidywał pawilon dla lwów, niedźwiedzi, wilków i lisów oraz grodzone wybiegi. Skrupulatnie odnotowywano ofiarodawców zwierząt. Część z nich, jak wiewiórki i niektóre ptaki, były wolno wypuszczane na terenie parkowym[9]. O park dbał zespół ogrodników, dla których wybudowano 18-osobowy dom noclegowy (zatrudniano wyłącznie kawalerów)[4].

W Parku ponadto znajduje się Wieża spadochronowa, w związku z którą rozpowszechniona była legenda, jakoby z wieży 4 września 1939 roku grupa harcerzy podjęła desperacką próbę obrony centrum Katowic przed nacierającymi od południa oddziałami 239 Dywizji Piechoty Wehrmachtu. Ta wersja pochodzi z książki Kazimierza Gołby Wieża spadochronowa. W 2003 wersja Gołby została podważona przez Ryszarda Kaczmarka, profesora Uniwersytetu Śląskiego. Ustalenia te, które opublikowała katowicka „Gazeta Wyborcza”, zostały później potwierdzone także przez Grzegorza Bębnika, historyka IPN, w opracowaniu "Katowice we wrześniu '39".

W 1996 roku przy parku odkryto jedyne współczesne stanowisko w Polsce osadniczka gołego[10].

Atrakcje edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-05-20]. (pol.).
  2. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-05-20].
  3. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 61-64, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
  4. ↑ a b c d Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, s. 124-131. ISBN 83-87727-07-5.
  5. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 87, ISBN 978-83-7729-502-1.
  6. ↑ Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 80.
  7. ↑ Nałęcz-Gostomski Władysław: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego Województwa Śląskiego, wyd. Magistrat Wielkich Katowic, Katowice 1926, s. 237
  8. ↑ Paul Sallmann: Zieleńce publiczne jako instytucje pedagogiczne. W: O zieleńcach i zwierzyńcu w Katowicach. Katowice: Magistrat Miasta Katowic, 1929, s. 7-13. (pol.).
  9. ↑ Józef Władysław Kobylański: O zwierzyńcu w Katowicach. W: O zieleńcach i zwierzyńcu w Katowicach. Katowice: Magistrat Miasta Katowic, 1929, s. 22-41. (pol.).
  10. ↑ Stebel A.. W sprawie ochrony stanowiska osadniczka nagiego Discelium nudum na Wyżynie Śląskiej. „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”. 53, 3, s. 91-92, 1997. 
  11. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Mapa - Rower Metropolitalny [online], metrorower.transportgzm.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_im._Tadeusza_Kościuszki_w_Katowicach&oldid=73054894”